PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) nie jest rzadką dolegliwością. Szacuje się, że nawet do 80% kobiet odczuwa nieprzyjemne objawy przed miesiączką. Bardziej predysponowane są kobiety między 20. a 40. rokiem życia.
Większość pacjentek nie szuka pomocy lekarza, tylko 10-15% zgłasza się do ginekologa. Po części wynika to z faktu, że tylko kilka procent pań rozwija pełnoobjawowy, ciężki PMS. Poza tym społeczeństwo traktuje zespół napięcia przedmiesiączkowego jako coś naturalnego, z czym należy się zwyczajnie pogodzić.
Choć pojawiają się lekceważące głosy, że zespół napięcia przedmiesiączkowego to tylko nasilenie fizjologicznych zmian w organizmie kobiety, to został uznany za odrębną jednostkę chorobową i możemy o nim przeczytać w każdym aktualnym podręczniku ginekologii.
Spis treści
- PMS - przyczyny zespołu napięcia przedmiesiączkowego
- Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego
- Jak zdiagnozować PMS?
- Jak wygląda leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego
- Czy PMS-u można się pozbyć?
PMS - przyczyny zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Jak dotąd nie udało się do końca wyjaśnić przyczyn PMS-u, jednak brane są pod uwagę różne czynniki. Wydaje się, że istotne znaczenie mają wahania stężenia hormonów, obserwowane podczas każdego cyklu miesiączkowego.
- Przez długi czas za głównego sprawcę dolegliwości uważano progesteron, a dokładnie spadek jego stężenia w późnej fazie lutealnej. Nie tłumaczy to jednak faktu, iż część kobiet skarży się na objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego tuż po owulacji, czyli na długo przed spadkiem poziomu progesteronu.
- Innym hormonem podejrzewanym o wywoływanie objawów PMS jest estrogen. Jest to hormon płciowy wydzielany głównie przez jajniki. Pobudza wydzielanie wazopresyny i aldosteronu, które odpowiadają za zatrzymywanie wody w organizmie, a co za tym idzie powstawanie uogólnionych obrzęków.
- Bierze się również pod uwagę wpływ czynników psychicznych, zaburzeń neurologicznych i stres. Choć same w sobie raczej nie są przyczyną wystąpienia PMS, to mogą znacznie nasilać jego objawy.
- Wpływ na wystąpienie PMS może mieć także spadek stężenia serotoniny we krwi na 10 dni przed menstruacją.
- Coraz częściej można się spotkać z teorią predyspozycji genetycznej, zakładającej, że część kobiet jest szczególnie wrażliwa na fizjologiczne zmiany stężeń hormonów podczas cyklu miesiączkowego. Przemawia za tym obserwacja bliźniąt: gdy u jednego wystąpi PMS, ryzyko u drugiego jest dwa razy większe w przypadku bliźniąt jednojajowych niż u dwujajowych.
- Do innych czynników mogących nasilać objawy związane z zespołem napięcia przedmiesiączkowego należą: niski poziom witamin i składników mineralnych, wysoki poziom sodu, spożywanie dużych ilości alkoholu czy kofeiny.
Zobacz: Psychoza menstruacyjna - czy w ogóle istnieje?
Kalendarzyk miesiączkowy - oblicz cykl miesiączkowy i termin menstruacji
Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Opisano ponad 200 różnych objawów fizycznych oraz psychicznych związanych z PMS. Dlatego każda kobieta inaczej odczuwa “te” dni przed miesiączką, a nawet obserwuje się różnice pomiędzy kolejnymi cyklami u tej samej kobiety.Typowo dolegliwości rozpoczynają się w drugiej fazie cyklu płciowego, czyli do 14 dni przed początkiem krwawienia miesiączkowego - najczęściej od 4 do 10 dni - i ustępują z chwilą jego pojawienia się. Co wtedy się dzieje?
- Na pierwszy plan wysuwają się zaburzenia psychiczne i emocjonalne. Kobiety stają się drażliwe, nerwowe, potrafią w ciągu chwili przejść od stanu euforii do wybuchu płaczem, a nawet zachowywać się agresywnie. Dla odmiany mogą także popadać w stany depresyjne, tracić chęć i siły do jakiegokolwiek działania. Objawy psychiczne mają znaczenie raczej socjalne niż medyczne, gdyż mogą prowadzić do konfliktów w rodzinie czy miejscu pracy.
- Pacjentki cierpią także z powodu różnorakich dolegliwości fizycznych. Typowo puchną ręce, nogi, pojawia się świąd i wykwity skórne.
- Dochodzi do obrzęku jelit, który manifestuje się wzdęciami, uczuciem pełności i rozpierania brzucha, biegunkami lub zaparciami.
- Zatrzymanie płynów w macicy oraz zastój żylny w miednicy mniejszej mogą skutkować uczuciem ciężaru w podbrzuszu czy bólami okolicy krzyżowej.
- Wzrost wagi ciała o 2 do 4 kilogramów, który wraz z objawami emocjonalnymi powodują, że kobiety czują się brzydkie i nieatrakcyjne - to duży dyskomfort dla kobiet.
- Obrzęk komórek ośrodkowego układu nerwowego wywołuje bóle, zawroty głowy, nudności, wzmożony apetyt, szczególnie na słodycze, a nawet dziwne zachcianki gastronomiczne.
W przypadku kobiet cierpiących na przewlekłe schorzenia: alergiczne (takie jak: astma oskrzelowa, katar sienny, alergiczne zmiany skórne), przewodu pokarmowego lub układu nerwowego (np. padaczka), może dochodzić do zaostrzenia objawów.
Tym wszystkim objawom może także towarzyszyć spadek odporności, co czyni kobiety w tym okresie bardziej podatne na wszelkiego rodzaju infekcje. Nie należy się jednak przerażać tak długą listą objawów, gdyż na szczęście większość kobiet doświadcza tylko kilku z nich.
Czytaj: Objawy przed okresem - po czym poznać, że zbliża się miesiączka
Pierwsza miesiączka: porady dla dziewczyn
Jak zdiagnozować PMS?
Nie ma jednego badania laboratoryjnego albo patognomonicznych objawów, które pozwolą jednoznacznie postawić diagnozę.Aby w ogóle rozważać PMS, kobieta musi zgłaszać przynajmniej jeden objaw psychiczny (najczęściej jest to drażliwość, napięcie lub depresja). Same objawy fizykalne wykluczają postawienie takiej diagnozy.
Charakterystyczna jest cykliczność pojawiania się dolegliwości. Rozpoczynają się podczas fazy lutealnej, a potem zmniejszają lub zanikają na krótko przed lub podczas miesiączki. Pamiętajmy, że kobiety, które zgłaszają dolegliwości miejscowe pojawiające się dopiero na początku krwawienia i utrzymujące się w czasie jego trwania, doświadczają bolesnego miesiączkowania a nie PMS-u.
Przede wszystkim jednak objawy napięcia przedmiesiączkowego muszą kobiecie przeszkadzać, zakłócać jej normalne funkcjonowanie. Lekarz może poprosić pacjentkę, aby prowadziła systematyczne notatki w kalendarzu przez co najmniej dwa miesiące, aby przeanalizować powtarzalność oraz nasilenie objawów.
Co istotne inne jednostki chorobowe mogą być również przyczyną wystąpienia dolegliwości podobnych do PMS, dlatego należy je wykluczyć. Konieczne jest badanie internistyczne oraz ginekologiczne w celu znalezienia ewentualnych zmian organicznych np. po przebytych operacjach ginekologicznych, po porodach, poronieniach czy związanych z innymi schorzeniami narządu rodnego.
W zespole napięcia przedmiesiączkowego w badaniu ginekologicznym nie obserwuje się żadnych odchyleń. Wskazana jest też konsultacja psychiatryczna, gdyż wykazano związek między występowaniem PMS a nadużyciami seksualnymi czy doświadczeniem przemocy domowej.
Poza tym należy wykluczyć zaburzenia psychiczne takie jak: choroba afektywna dwubiegunowa, stany lękowe, zaburzenia osobowości i uzależnienia. Pomocne bywa również oznaczenie poziomu hormonów płciowych w surowicy krwi.
PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) był pierwotnie postrzegany jako urojona choroba, wmawiano kobietom, że wszystko “siedzi w ich głowie”. Potem uznano nawet, że narządy rozrodcze kobiet mają nad nimi całkowitą kontrolę.
Pierwsze poważne próby opisania PMS tego schorzenia pojawiły się ponad 70 lat temu w artykule “Hormonalne przyczyny napięcia przedmiesiączkowego” przedstawionym przez Roberta T. Franka. Natomiast sformułowania PMS użył w 1953 Dalton i Green w artykule opublikowanym w British Medical Journal.
Od tamtej pory temat PMS-u jest stale obecny nie tylko w medycynie, ale także w kulturze popularnej. Śmiało można powiedzieć, że obrósł w legendę. Formalne uznanie zespołu napięcia przedmiesiączkowego jako choroby, było możliwe dzięki współpracy lekarzy, naukowców, ruchu feministek oraz Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Szczególnie działania kobiet silnie przyczyniły się do medykalizacji PMS-u. Wcześniej nie prowadzono badań dotyczących zespołu napięcia przedmiesiączkowego i aż do lat osiemdziesiątych XX wieku nie traktowano PMS-u jako problemu społecznego.
Jak wygląda leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Próbuje się stosować wiele różnych terapii, co wynika z istnienia wielu teorii na temat przyczyn powstawania tego schorzenia i różnorodności objawów.
W przypadku mało nasilonych objawów, wystarczają modyfikacje stylu życia: redukcja soli i kofeiny w diecie, unikanie stresu oraz regularny wysiłek fizyczny. Przyjmowanie suplementów diety, a dokładnie preparatów wapnia i witaminy D może dawać poprawę. Ulgę przynoszą leki przeciwzapalne (np. naproksen) znosząc przynajmniej częściowo objawy fizyczne. W ciężkich przypadkach sięga się po leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI. Bywa że wystarczy przyjmowanie SSRI tylko podczas dni, gdy spodziewamy się wystąpienia objawów. Chociaż taki schemat leczenia jest łatwiej akceptowany przez wiele kobiet, niestety nie jest tak skuteczny jak ciągłe przyjmowanie leku.
Nie jest to idealna terapia, gdyż często obserwuje się działania niepożądane w postaci nudności czy osłabienia. Dolegliwości psychiczne można także łagodzić stosując leki uspokajające lub przeciwlękowe. Ponieważ przypuszcza się, że hormony odgrywają istotną rolę w patogenezie PMS, wykorzystuje się je w leczeniu. Na 10 dni przed spodziewaną miesiączką podaje się progestageny w postaci czopków doodbytniczych, dopochwowych lub środków doustnych. Dzięki temu organizm nie będzie odczuwał niedoboru progesteronu w drugiej fazie cyklu.
W przypadku znacznego zwiększenia masy ciała i dużych obrzęków można stosować leki moczopędne, ale pamiętając o ich licznych działaniach ubocznych.
Czy PMS-u można się pozbyć?
Odpowiednie, indywidualnie dobrane leczenie jest zwykle skuteczne. Nasilenie objawów jest do pewnego stopnia powtarzalne w kolejnych cyklach. Niezależnie od stosowanego leczenia, objawy ustępują w okresie okołomenopauzalnym. Niestety jednocześnie kobiety doświadczające zespołu napięcia przedmiesiączkowego, prezentują później bardziej nasilone objawy menopauzy, szczególnie jeśli chodzi o uderzenia gorąca.
