Zaburzenia adaptacyjne wystąpić mogą u człowieka będącego w dowolnym wieku, który przeżył jakieś ciężkie wydarzenia – może to być śmierć bliskiej osoby czy rozwód, ale również i… zmiana miejsca zamieszkania czy konieczność izolacji spowodowana pandemią.
Do objawów zaburzeń adaptacyjnych zaliczane są m.in. obniżenie nastroju, drażliwość, poczucie bezradności i niepokój. Co jeszcze może sugerować właśnie zaburzenia adaptacyjne i jakie metody znajdują zastosowanie w ich leczeniu?
Spis treści
- Czym są zaburzenia adaptacyjne?
- Przyczyny zaburzeń adaptacyjnych
- Zaburzenia adaptacyjne a pandemia koronawirusa
- Objawy zaburzeń adaptacyjnych
- Rozpoznawanie zaburzeń adaptacyjnych
- Leczenie zaburzeń adaptacyjnych
Czym są zaburzenia adaptacyjne?
Trudne, ciężkie dla psychiki wydarzenia przeżywa w swoim życiu każdy z nas - w końcu śmierć któregoś z członków rodziny, utrata pracy czy przejście na emeryturę to zdarzenia, które są zwyczajnie powszechne.
Część ludzi z takimi sytuacjami radzi sobie lepiej, inni - zdecydowanie gorzej. W przypadku przedstawicieli tej drugiej grupy doświadczenie trudnych wydarzeń skutkować może wystąpieniem zaburzeń psychicznych, które określane są jako zaburzenia adaptacyjne.
Czytaj: Zaburzenia lękowe u młodzieży
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne: przyczyny, objawy, leczenie
Przyczyny zaburzeń adaptacyjnych
Zaburzenia adaptacyjne w medycznych klasyfikacjach schorzeń znajdują się w grupie zaburzeń nerwicowych, zaburzeń psychicznych związanych ze stresem i zaburzeń przebiegających pod postacią somatyczną.
Doprowadzać do ich wystąpienia może przede wszystkim, jak wspomniano już wyżej, zetknięcie się z różnymi ciężkimi dla człowieka wydarzeniami – jako możliwe przyczyny zaburzeń adaptacyjnych wymienić można:
- śmierć kogoś bliskiego,
- rozwód (który może doprowadzić do zaburzeń adaptacyjnych zarówno u osoby, która rozstała się z małżonkiem, jak i u ich dzieci),
- udział w wypadku komunikacyjnym,
- zachorowanie na jakieś ciężkie schorzenia (takie jak np. choroby nowotworowe, ale i na jakąś chorobę przewlekłą, np. na cukrzycę lub niewydolność serca),
- utratę pracy,
- zmianę miejsca zamieszkania.
Dość ciekawe jest to, że zaburzenia adaptacyjne rozwijać się mogą nie tylko u tych osób, które zetknęły się z jakimś wydarzeniem, które powszechnie uznawane jest za negatywnie wpływające na zdrowie psychiczne.
Problem pojawiać się może bowiem również i u tych osób, które doświadczają sytuacji powszechnie uznawanych za pozytywne – zdarza się, że zaburzenia adaptacyjne ma osoba, która właśnie przeszła na emeryturę, świeżo upieczony małżonek, a nawet i młody rodzic.
Tutaj zresztą warto zaznaczyć, że każdy człowiek ma inną odporność psychiczną i tak jak jedna osoba dobrze zniesie to, że musiała zmienić miejsce zamieszkania (np. z powodu awansu partnera), tak inny człowiek może z tego powodu ostatecznie zmagać się z objawami zaburzeń adaptacyjnych.
Zaburzenia adaptacyjne a pandemia koronawirusa
Z początkiem 2020 roku częstość występowania zaburzeń adaptacyjnych na świecie najprawdopodobniej wzrosła – winna temu może być pandemia COVID-19.
Koronawirus po prostu zmienił nasze dotychczasowe życie – w bardzo krótkim czasie konieczne stało się ograniczenie kontaktów towarzyskich, zamknięte zostały szkoły i uniwersytety, sklepy działają na innych zasadach, a do tego wszystkiego istnieje jeszcze szereg innych ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu.
Wydarzenia, które nastąpiły wraz z początkiem nowej dekady, jak najbardziej mogą być przyczyną zaburzeń adaptacyjnych – niektórym ludziom ciężko odnaleźć się w obecnej sytuacji, tęsknią oni za dawnym, „normalnym światem”, a widok na ulicy ludzi noszących na twarzach maseczkisprawia, że mają oni wrażenie, jakby grali w filmie science-fiction.
To właśnie ze względu na to, że obecnie jesteśmy wręcz predysponowani do wystąpienia zaburzeń adaptacyjnych, zdecydowanie warto znać ich objawy – dzięki temu możliwe jest odpowiednio wczesne sięgnięcie po pomoc samemu lub zasugerowanie bliskiej osobie tego, że powinna ona odwiedzić specjalistę.
Objawy zaburzeń adaptacyjnych
Ogólnie można powiedzieć, że występujące w przebiegu zaburzeń adaptacyjnych dolegliwości przypominają objawy depresji – u pacjentów pojawiać się mogą bowiem:
- obniżenie nastroju,
- uczucie niepokoju,
- drażliwość,
- zaburzenia snu (zwykle w postaci bezsenności lub bardzo wczesnego budzenia się),
- uczucie bezradności,
- lęk,
- utrata motywacji do działania.
Warto tutaj nadmienić, że u dzieci z zaburzeniami adaptacyjnymi niekoniecznie dochodzić musi do wyraźnego obniżenia nastroju.
Dość często u najmłodszych pacjentów obserwowane są inne problemy – na pierwszy plan wysuwają się u nich m.in. drażliwość, łatwe wpadanie w złość czy nawet i zachowania agresywne.
Innym aspektem, o którym warto wspomnieć, jest to, że objawy zaburzeń adaptacyjnych nie muszą wystąpić bezpośrednio po zaistnieniu trudnej sytuacji życiowej – dolegliwości mogą bowiem rozwinąć się nawet do sześciu miesięcy od przykrego, ciężkiego dla psychiki wydarzenia.
Czytaj: Skąd te straszne sny? Ekspert wyjaśnia, skąd się biorą koszmary senne przyszłych mam
Depresja poporodowa: co to jest i jak pokonać depresję po porodzie? Wywiad z ekspertem
Rozpoznawanie zaburzeń adaptacyjnych
W razie podejrzenia zaburzeń adaptacyjnych konieczne jest skonsultowanie się ze specjalistą od ochrony zdrowia psychicznego – psychologiem lub psychiatrą. Rozpoznanie zaburzeń adaptacyjnych stawiane jest na podstawie zebranego wywiadu oraz przeprowadzonego badania psychiatrycznego.
Warto tutaj podkreślić, że niezwykle istotne jest uzyskanie od pacjenta bardzo szczegółowych informacji. Wnikliwe pytania nie mają w tej sytuacji na celu zaspokoić ciekawości badającego, lecz są one konieczne do przeprowadzenia diagnostyki różnicowej – zaburzenia adaptacyjne trzeba bowiem różnicować m.in. z zaburzeniami depresyjnymi oraz innymi zaburzeniami nerwicowymi.
Leczenie zaburzeń adaptacyjnych
Wizyta u specjalisty ma na celu nie tylko potwierdzić lub wykluczyć istnienie u pacjenta zaburzeń adaptacyjnych, ale i to, aby zalecić pacjentowi odpowiednie do jego problemu oddziaływania lecznicze. W przypadku omawianej jednostki wykorzystanie znajdują zasadniczo dwie metody: mowa o psychoterapii oraz farmakoterapii.
Największe znaczenie – zwłaszcza u dzieci – mają oddziaływania terapeutyczne. W leczeniu zaburzeń adaptacyjnych wykorzystanie znajdują różne nurty psychoterapii - pomocna może być zarówno terapia poznawczo-behawioralna, jak i terapia rodzinna czy psychodynamiczna.
Czasami pacjentom z zaburzeniami adaptacyjnymi proponowane jest skorzystanie z leczenia farmakologicznego – kiedy taka sytuacja miewa miejsce? Zwykle psychiatra wdraża farmakoterapię wtedy, gdy objawy zaburzeń adaptacyjnych mają bardzo duże nasilenie, przez co utrudniają one pacjentowi zwyczajne funkcjonowanie.
Typowo wykorzystanie w tym przypadku znajdują leki przeciwdepresyjne (np. z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny), w wyjątkowych zaś sytuacjach – np. przy odczuwaniu przez pacjenta wyjątkowo nasilonego lęku – zastosowane mogą być leki przeciwlękowe (np. benzodiazepiny).
