Nedobór jodu może mieć fatalne skutki zdrowotne. Jod to pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, zwłaszcza do pracy tarczycy. Zobacz, jak objawiają się niskie poziomy jodu i jak uzupełniać niedobory jodu w organizmie.
Spis treści
- Rola jodu w organizmie człowieka
- Przyczyny niedoboru jodu w organizmie
- Objawy niedoboru jodu - czy często występują?
- Diagnostyka niedoborów jodu
- Leczenie niedoborów jodu
- Gdzie znajduje się jod?
- Jod w ciąży - dlaczego jest istotnym suplementem?
Rola jodu w organizmie człowieka
Jod to pierwiastek zaliczany do mikroelementów, który odgrywa kluczową rolę w procesie powstawania hormonów tarczycy - trójjodotyroniny (T3) i tyroksyny (T4). Jest on dostarczany wraz z pokarmem.
Dzienne zapotrzebowanie na jod jest zmienne i zależy od szerokości geograficznej. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) minimalna dobowa podaż jodu nie powinna być mniejsza niż 150 ug, a w okresie laktacji - 200 ug. Średnio jednak wraz z pokarmem dostarczamy ok. 500 ug tego pierwiastka.
Jod przechowywany jest głównie w tarczycy w postaci połączonej z tyreoglobuliną, czyli białkiem magazynującego ten pierwiastek. Następnie jest on wykorzystywany w procesie syntetyzowania trójjodotyroniny i tyrozyny.
Przyczyny niedoboru jodu w organizmie
Główną przyczyną niedoboru jodu jest jego niedostateczna podaż w diecie. Jeszcze do niedawana Polska zaliczana była do krajów, w którym zmagano się z populacyjnymi niedoborami tego pierwiastka.
Od momentu, kiedy w naszym kraju zaczęto stosować profilaktykę przeciw niedoborom jodu, nasz kraj przestał być zaliczany przez WHO do obszarów o endemicznie występujących powikłaniach związanych z niedoborem jodu. Do działań, mających na celu zapobiegać rozwojowi powikłań związanych z niedoborem tego pierwiastka zaliczamy:
- jodowanie soli kuchennej
- jodowanie mleka modyfikowanego dla niemowląt
- suplementacja jodu w okresie ciąży oraz laktacji
- zalecenia dietetyczne
Objawy niedoboru jodu - czy często występują?
Ludzki organizm jest w stanie przez pewien czas dosyć dobrze tolerować niedobory jodu. Jeżeli jednak stan ten przedłuża się w czasie, może wiązać się to z licznymi powikłaniami zdrowotnymi. Bardzo ważny jest okres, w jakim dana osoba była narażona na niedobór tego pierwiastka, gdyż w poszczególnych grupach wiekowym objawy będą inne.
Pierwszą sytuacją, gdzie niedobór jodu może mieć nieść bardzo poważne skutki jest ciąża. Jeżeli płód narażony był na niedobory jodu w życiu płodowym, po urodzeniu może cierpieć on na niedosłuch, niedorozwój umysłowy, spastyczne porażenie kończyn, a w skrajnych przypadkach, zbyt mała ilość tego pierwiastka może prowadzić do poronienia.
U noworodka, u którego stwierdza się niedobór jodu może wystąpić tzw. wole noworodkowe oraz przejściowa niedoczynność tarczycy. Jest to szczególnie niebezpieczne dla tak małych dzieci, gdyż przedłużający niedobór może prowadzić do trwałych, niekorzystnych zmian w ich układzie nerwowym.
W przypadku osób dorosłych, niedobory jodu prowadzą najczęściej do rozwoju wola guzkowego nietoksycznego tarczycy, a co za tym idzie, niedoczynności tarczycy. Do jej objawów zaliczamy m.in. przewlekłe osłabienie, niepłodność, przyrost masy ciała, uczucie zimna, sucha skóra oraz powiększenie obwodu szyi.
Warto jednak nadmienić, że aktualnie w Polsce, niedobory jodu stwierdzane są jedynie u ciężarnych oraz kobiet w okresie laktacji. Jest to związane z faktem, że ciąża oraz karmienie piersią to stany, w których zapotrzebowanie na jod wzrasta.
Czytaj również: Jod w ciąży: dlaczego i jak go suplementować?
Wielka piątka, czyli najważniejsze suplementy na czas ciąży. Które to substancje?
Wapń w ciąży: czym grożą niedobory wapnia w ciąży i jak im zapobiegać
Diagnostyka niedoborów jodu
Diagnostyka niedoborów jodu w organizmie może zostać przeprowadzona w różny sposób. Jednym z nich jest ocena wielkości wola tarczycowego na podstawie uproszczonej, trzystopniowej skali WHO. Jest to jednak metoda mało precyzyjna.
Znacznie lepszym badaniem diagnostycznym jest ultrasonografia tarczycy (USG) w której badana jest m.in. objętość tego narządu. Ocenione może być również dobowe wydalanie jodu z moczem (joduria), jednak jest to badanie wykorzystywane w celach oceny populacyjnego niedoboru jodu.
Niedostateczna ilość tego pierwiastka najczęściej prowadzi do niedoczynności tarczycy. Z tego też powodu, bardzo często lekarz zleca wykonanie podstawowych badań poziomów hormonów związanych z tarczycą. Diagnostykę rozpoczyna się z reguły od oceny stężenia TSH, czyli hormonu tyreotropowego, we krwi.
Następnie, jeżeli jest to wskazanie, zlecany jest też pomiar fT4 oraz niekiedy fT3, czyli wolnych hormonów tarczycy, przeciwciał przeciwtarczycowych TPO (anty-TPO) czy przeciwciał skierowanych przeciwko tyreoglobulinie (anty-TG).
Leczenie niedoborów jodu
Obecnie niedobory jodu występują bardzo rzadko ze względu na wprowadzenie skutecznej profilaktyki. Z tego też powodu praktycznie jedyne Wskazania do stosowania preparatów jodku potasu mają kobiety ciężarne oraz karmiące piersią.
W tym przypadku dawka najczęściej ustalana jest przez lekarza ginekologa na podstawie wyników badań. W pozostałych sytuacjach, w których niedobór jodu prowadzi do wystąpienia wola nietoksycznego tarczycy, specjaliści nie zalecają z reguły stosowania preparatów zawierających jod.
Gdzie znajduje się jod?
Za najlepsze źródła jodu w diecie uważany jest nabiał, jajka, ryby i jodowana sól. Dużo jodu znajduje się m.in. w :
- białych rybach (np. dorsz, mintaj, makrela)
- owocach morza
- mleku, jogurtach
- płatkach owsianych, białym ryżu
- groszku, szpinaku, fasoli
Jod w ciąży - dlaczego jest istotnym suplementem?
W czasie trwania ciąży wzrasta zapotrzebowanie na jod. Jego niedobór jest przyczyną niedoczynności tarczycy, ale może także prowadzić do uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego czy upośledzenia umysłowego oraz głuchoty noworodków.
W przypadku niedoboru jodu wzrasta też ryzyko poronień i porodów przedwczesnych. Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników każda kobieta ciężarna powinna suplementować jod u w dawce 150 - 200 mcg/dobę, chyba że ma chorobę tarczycy i jest pod stałą kontrolą endokrynologa.
Najlepiej także, aby suplementacja jodu odbywała się pod kontrolą stężenia hormonów tarczycy i przeciwciał przeciwtarczycowych. Jest to ważne ze względu na fakt, że zbyt duże stężenie jodu i ostre zatrucie może prowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych czy zaburzeń akcji serca, a nawet śpiączki.
Czytaj również: Tarczyca w ciąży: czy chora tarczyca jest zagrożeniem dla mamy i dziecka?
Niedobór witaminy B12 — jak rozpoznać jego objawy?
Kilka powodów, żeby jechać z dzieckiem nad polskie morze. Dlaczego warto jechać nad Bałtyk?
