Zaburzenia depresyjne obecnie stanowią jeden z najczęściej spotykanych u ludzi problemów zdrowotnych. Szacuje się, że na całym świecie zmaga się z nimi około 350 milionów osób, w przypadku Polski zaś, według statystyk, zaburzenia depresyjne może mieć nawet 1,5 miliona Polaków. Liczby te, bez wątpienia, dają do myślenia – pokazują one, że większość z nas może mieć w swoim otoczeniu jakieś osoby, która zmagają się z depresją.
Zaburzenia depresyjne mogą wystąpić u dowolnego człowieka – spotykane one są u młodych dorosłych, jak i u seniorów czy nawet i u dzieci. Tak jak różny bywa wiek pacjentów cierpiących na depresję, tak i różny bywa przebieg samego zaburzenia u dwóch różnych osób.
Depresja może przebiegać typowo, gdzie jej podstawowymi objawami mogą być obniżenie nastroju, anhedonia (utrata odczuwania przyjemności z czynności, które wcześniej bardzo cieszyły pacjenta), zaburzenia snu i utrata motywacji oraz czarne myśli dotyczące przyszłości. Wyróżnia się jednak pewien stan, w którego przypadku po pacjencie wcale nie widać, że może on mieć depresję – mowa tutaj o tzw. uśmiechniętej depresji.
Spis treści
- Cechy charakterystyczne uśmiechniętej depresji
- Zagrożenia związane z uśmiechniętą depresją
- Przyczyny uśmiechniętej depresji
- Rozpoznawanie uśmiechniętej depresji
- Leczenie uśmiechniętej depresji
Cechy charakterystyczne uśmiechniętej depresji
Przede wszystkim uśmiechniętą depresję charakteryzuje to, że bardzo ciężko ją zaobserwować – osoba, która na nią cierpi, sprawiać może wrażenie wręcz aż „za bardzo szczęśliwej”. Dość często problem ten spotykany jest u dzieci i młodzieży i w tym przypadku zdarza się, że dziecko stara się być zawsze uśmiechnięte – uśmiech widnieje na jego twarzy nawet w sytuacjach, które u innych prowokują pojawienie się grymasu sugerującego zmartwienie.
Nie do końca adekwatne reakcje emocjonalne nie są jednak jedynym możliwym przejawem omawianej, nietypowej postaci zaburzeń depresyjnych. Inne możliwe objawy uśmiechniętej depresji to przede wszystkim:
- wahania nastroju (nastrój dziecka może się zmieniać w charakterystyczny sposób, to znaczy mały pacjent zazwyczaj lepiej funkcjonuje w godzinach porannych, doświadczać on może zaś znacznego obniżenia nastroju wieczorną porą),
- wzmożone łaknienie,
- znaczna drażliwość (dzieci z uśmiechniętą depresją mogą wybuchać w całkowicie nieuzasadnionych sytuacjach),
- niespecyficzne uczucie ociężałości całego ciała albo tylko jego pojedynczych części (np. rąk i nóg),
- zmniejszenie potrzeby snu (choć rzadko w przebiegu uśmiechniętej depresji spotykana jest typowa bezsenność).
Czytaj: Epidemia sprzyja depresji poporodowej. Jak sobie radzić z lękiem i izolacją?
Zaburzenia adaptacyjne - jakie są przyczyny i jak się je leczy?
Zagrożenia związane z uśmiechniętą depresją
Teoretycznie wydawać by się mogło, że uśmiechnięta depresja jest mniej groźna od typowych zaburzeń depresyjnych – w końcu obarczona nią osoba funkcjonuje zwyczajnie, cierpiące na nią dziecko jest w stanie chociażby przyswajać szkolny materiał.
W praktyce jednak osoba, która zmaga się z tym rodzajem zaburzeń depresyjnych, po prostu cierpi. Warto tutaj dodać, że pacjenci z uśmiechniętą depresją częściej popełniają samobójstwa niż osoby cierpiące na typowe zaburzenia depresyjne – tak jak bowiem w przypadku tych drugich osób dość często nie mają one po prostu energii na to, aby podjąć próbę samobójczą, tak już inaczej bywa w przypadku pacjentów z uśmiechniętą depresją. Dręczące ich poczucie braku sensu życia może być tak silne, że mogą oni podjąć się próby zakończenia swojego życia. Ze względu przede wszystkim na takie właśnie ryzyko uśmiechniętej depresji nie można bagatelizować, tylko trzeba ją skutecznie rozpoznawać i odpowiednio leczyć.
Czytaj: Myśli samobójcze - jak pomóc dziecku, które myśli o samobójstwie?
Przyczyny uśmiechniętej depresji
Tak naprawdę do dziś nie udało się ustalić, dlaczego u niektórych osób pojawia się nietypowy problem, którym jest właśnie uśmiechnięta depresja. Przyczyny najprawdopodobniej są w tym przypadku takie same, jak klasycznych zaburzeń depresyjnych – sprzyjać wystąpieniu nietypowej depresji mogą uwarunkowania genetyczne, zwraca się uwagę na to, że zaburzenia nastroju mogą być skutkiem nieprawidłowych poziomów różnych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym (zwłaszcza serotoniny).
Do wystąpienia depresji, zarówno typowej, jak i uśmiechniętej, doprowadzać może również doświadczenie ciężkich dla psychiki wydarzeń – jako ich przykłady można tutaj podać:
- szykanowanie w środowisku szkolnym,
- doświadczanie przemocy domowej,
- zostanie ofiarą gwałtu,
- śmierć bliskiej osoby,
- konflikty między rodzicami.
Czytaj: Bullying w szkole czyli przemoc i agresja wśród dzieci
Rozpoznawanie uśmiechniętej depresji
Jedno można powiedzieć z całą pewnością – postawienie rozpoznania uśmiechniętej depresji zdecydowanie nie jest łatwe. Zmagające się z nią dziecko czy nastolatek rzadko przychodzi do swojego rodzica i mówi mu o tym, że czuje się źle – skąd więc opiekun ma wiedzieć, że powinien udać się ze swoją pociechą do specjalisty?
Przede wszystkim warto z dzieckiem dużo rozmawiać i tłumaczyć mu, że nawet jeżeli ma ono jakieś problemy, które wolałoby ukryć przed światem, to samo opowiedzenie o nich może przynieść mu ulgę. Takie postępowanie nie zawsze jednak pomaga – w takich sytuacjach szczególny niepokój mogą wzbudzać znaczne zmiany zachowania dziecka, np. to, że nastolatek, który wcześniej bardzo dużo czasu spędzał ze znajomymi, nagle zaczyna wolny czas spędzać tylko w domu, zamknięty w swoim pokoju.
Dużo o stanie zdrowia dziecka mogą powiedzieć również osiągane przez nie w szkole wyniki w nauce – słabe oceny u pociechy, która jeszcze niedawna była wzorowym uczniem i ze szkoły przynosiła świadectwa wyłącznie z czerwonym paskiem sugerują, że z dzieckiem dzieje się coś niedobrego.
Leczenie uśmiechniętej depresji
W sytuacji, gdy rodzice podejrzewają, że ich dziecko może mieć jakąś postać depresji, nie ma na co zwlekać – powinni oni udać się z nim do specjalisty. Skierować się można do psychologa lub do psychiatry dziecięcego – psycholog w razie potrzeby zaleci odpowiednie oddziaływania psychoterapeutyczne, psychiatra będzie mógł z kolei w razie konieczności zaproponować stosowne leczenie farmakologiczne.
Czytaj: Kiedy z dzieckiem pójść do psychologa, a kiedy do pedagoga i psychiatry?
Zasadniczo leczenie uśmiechniętej depresji opiera się na dwóch wyżej wymienionych oddziaływaniach – na psychoterapii oraz farmakoterapii. Najkorzystniejszą sytuacją jest ta, w której dziecko znajduje się pod opieką zarówno psychologa, jak i psychiatry – leczenie farmakologiczne owszem, jak najbardziej może przynosić oczekiwane rezultaty, z drugiej jednak strony nie jest ono w stanie wyzwolić pacjenta od wszystkich problemów, z którymi się on zmaga.
Psychoterapia może bowiem pomóc dziecku w przełamaniu jego nieśmiałości, dzięki niej pacjent może nabywać zdolność opowiadania o swoich emocjach. Dzięki pracy z terapeutą możliwe jest uzyskanie umiejętności rozładowywania negatywnych emocji – dzięki temu zmniejszyć się może chociażby częstość wybuchów złości u dziecka.
Niektórzy rodzice odczuwają swoisty opór przed udaniem się z pociechą do specjalistów od ochrony zdrowia psychicznego – szczególnie duży może on być u opiekunów dzieci z uśmiechniętą depresją, może im się bowiem wydawać, że przecież ich dziecku zupełnie nic nie dolega. Ten rodzaj zaburzeń depresyjnych to jednak tylko maska, pod którą czai się prawdziwe, czasami nawet bardzo duże, cierpienie – pacjent z uśmiechniętą depresją zdecydowanie potrzebuje więc pomocy, ponieważ zbagatelizowanie problemu może skutkować nawet tym, że młody człowiek odbierze sobie życie.
Czytaj: Zaburzenia lękowe u młodzieży
