Substancje psychoaktywne – m.in. nikotyna, alkohol, narkotyki, ale i różne leki – przyjmowane są nie tylko przez osoby dorosłe, ale również i przez ludzi niepełnoletnich. Teoretycznie aspekt ten jest poruszany niejednokrotnie w mediach, w praktyce jednak dopiero konkretne liczby uzmysławiają, jak poważny jest to problem.
Według danych z 2015 roku, w grupie polskich 17-18-latków zaledwie mniej niż 10% z nich nigdy wcześniej nie próbowało alkoholu. Jeżeli chodzi o papierosy, ich – według badań – w swoim życiu zdążyła spróbować więcej niż połowa 15-16-latków.
Marihuany zaś, według danych pochodzących również z 2015 roku, próbowało 25% nastolatków mających pomiędzy 15 a 16 lat i ponad 40% młodzieży z grupy wiekowej 17-18 lat.
Spis treści:
- Przyczyny sięgania po substancje psychoaktywne
- Czy skłonność do substancji psychoaktywnych może być dziedziczna?
- Popularne substancje psychoaktywne
- Zapobieganie problemowi
- Objawy zażywania substancji psychoaktywnych
- Groźne konsekwencje
- Ryzyko uzależnienia
Przyczyny sięgania po substancje psychoaktywne
Dość duża liczba osób dorosłych sądzi, że to, że nastolatkowie sięgają w ogóle po substancje psychoaktywne, jest wyłącznie przejawem ich głupoty i niedojrzałości.
Tego rodzaju spojrzenie jest po prostu krzywdzące dla młodych ludzi – owszem, czasami korzystają oni z alkoholu czy narkotyków całkowicie bezmyślnie, zazwyczaj jednak problem ten miewa zdecydowanie bardziej skomplikowane podłoże.
Za to, że nastolatek sięga po substancje psychoaktywne, odpowiadać może zwyczajna ciekawość – w końcu wszystkim z nas znane jest powiedzenie, że najlepiej smakuje to, co zakazane.
Czytaj: Dowiedz się jak zaszczepić umiar w dziecku, które chce być modne
Czasami młodzież decyduje się na spróbowanie takich środków ze względu na naciski swojego otoczenia – zdarza się, że towarzystwo, w którym obraca się nastolatek, regularnie korzysta z takich substancji i chcąc wtedy im zaimponować lub nie odstawać od reszty, dziecko decyduje się samo również przyjąć narkotyk czy spożyć alkohol.
Czytaj: Co robić, gdy dziecko wagaruje?
Dzieci uzależniają się od telefonów. Jak z tym walczyć?
Trzeba jednak podkreślić, że sięganie po te środki jest niekiedy swego rodzaju ucieczką. Alkohol czy narkotyki bywają traktowane jako substancje, dzięki którym choć przez chwilę może być lepiej – w takim celu przyjmować je mogą m.in. nastolatkowie z depresją, ale i młodzież, która nie radzi sobie w szkole, osoby szykanowane przez rówieśników czy doświadczające jakichś krzywd w środowisku domowym (tutaj mowa np. o nastolatkach, które są molestowane).
Czasami młodzi ludzie zażywają substancje psychoaktywne z powodu obniżonej samooceny – wydaje im się, że dopiero po zastosowaniu „wspomagania” będą w stanie czuć się z samymi sobą lepiej i będą zdolni do funkcjonowania w grupie rówieśniczej.
Czy skłonność do substancji psychoaktywnych może być dziedziczna?
Pewien związek ze stosowaniem substancji psychoaktywnych przez nastolatków mogą mieć również i dziedziczone przez nich geny. Okazuje się bowiem, że podatność na skłonność do przyjmowania takich środków – i zwiększone przez to ryzyko uzależnienia od nich – możemy w pewien sposób dziedziczyć.
Czytaj:
Dopalacze - jak ustrzec przed nimi nastolatka?
Działanie narkotyków - jak uchronić dziecko przed uzależnieniem?
Przekonują o tym różne badania, których wyniki wskazują na to, że zwiększonym ryzykiem stosowania substancji psychoaktywnych obarczone są te nastolatki, w których rodzinach występował u kogoś alkoholizm, narkomania czy inne jeszcze problemy związane z przyjmowaniem tego rodzaju środków.
Popularne substancje psychoaktywne
Najczęściej stosowane przez nastolatków substancje psychoaktywne – alkohol, nikotyna oraz marihuana – zostały wymienione już wcześniej. Zdecydowanie jednak więcej jest różnych środków, po które sięga współczesna młodzież – warto tutaj wspomnieć o takich substancjach psychoaktywnych, jak:
- kokaina,
- halucynogeny (takowymi są m.in. LSD oraz meskalina),
- różne wziewne substancje odurzające (znajdują się one m.in. w klejach, zmywaczach do paznokci, ale i nawet w… odświeżaczach powietrza),
- amfetamina,
- leki (wśród najczęściej stosowanych w celu odurzenia się substancji wymieniane są benzodiazepiny, opioidowe środki przeciwbólowe i dekstrometorfan).
Zapobieganie problemowi
Dostępność wymienianych substancji psychoaktywnych jest różna, jedno jednak należy tutaj podkreślić z całą mocą – biorąc pod uwagę to, że odurzyć się można nawet matczynym zmywaczem do paznokci, nastolatek, który podejmie decyzje o próbie przyjęcia substancji psychoaktywnej, najprawdopodobniej to zrobi.
Czytaj: Marihuana lecznicza pomaga w leczeniu dzieci? Matki walczą o legalizację
Najważniejsze w tym przypadku jest informowanie dorastających dzieci o tym, jak fatalne mogą być skutki takiego postępowania, a także wczesne wychwytywanie przejawów tego, że nastolatek może zażywać jakieś substancje psychoaktywne.
Objawy zażywania substancji psychoaktywnych
Dostrzeżenie problemu zwykle nie jest łatwe – spowodowane jest to przede wszystkim tym, że tak naprawdę okres dorastania jest czasem, kiedy zachowanie młodego człowieka nierzadko się zmienia i ciężkie może być rozróżnienie, które zachowania wynikają właśnie z dojrzewania, a które mogą brać się z tego, że pociecha zażywa jakieś substancje psychoaktywne. Ogólnie można powiedzieć, że objawy zażywania substancji psychoaktywnych, które powinny zwracać uwagę rodziców to przede wszystkim:
- znaczne zmiany zachowania dziecka, np. całkowite unikanie rozmów z rodzicami, próby wracania do domu niezauważonym przez opiekunów,
- znaczna drażliwość, wahania nastroju,
- nietypowy zapach ubrań (sugerujący np. to, że nastolatek może palić papierosy lub marihuanę),
- znaczne zmiany dotyczące higieny osobistej (szczególnie jej zaniedbywanie),
- pogorszenie wyników w nauce,
- całkowita zmiana towarzystwa rówieśniczego,
- zmiany dotyczące apetytu oraz rytmu snu,
- utrata zainteresowań (nawet tymi rzeczami, które wcześniej stanowiły pasję nastolatka),
- nietypowe, pojawiające się okresowo niepokojące zachowania, takie jak np. bełkotliwa mowa, znaczna wesołkowatość.
Groźne konsekwencje
Nadużywanie substancji psychoaktywnych szkodzi każdemu, nastolatki są jednak grupą, u której środki te mogą wywoływać największe spustoszenie w ich organizmach. Przede wszystkim stosowanie takich substancji może prowadzić do zaburzeń rozwoju – dotyczy to nie tylko wzrostu, ale i rozwoju układu nerwowego.
Czytaj: Trudny okres dojrzewania: jak radzić sobie z buntem dorastającego dziecka?
Korzystanie z substancji psychoaktywnych może prowadzić do długoterminowych konsekwencji, którymi mogą być m.in. zaburzenia pamięci i koncentracji, ale i zaburzenia koordynacji psychoruchowej.
Przyjmowanie środków tego rodzaju w młodym wieku znacząco zwiększa ryzyko wystąpienia w przyszłości rozmaitych zaburzeń psychicznych (m.in. depresyjnych czy lękowych).
Ryzyko uzależnienia
Ze stosowaniem środków psychoaktywnych związany jest inny jeszcze problem – ryzyko uzależnienia. O tym, jak opłakane mogą być tego skutki, prawdopodobnie przekonywać nikogo nie trzeba, dodatkowo terapia uzależnień może trwać przez długi dość czas.
Biorąc pod uwagę powyższe, możliwe zagrożenia, najkorzystniejszą sytuacją byłaby ta, gdzie nastolatkowie w ogóle nie sięgaliby po substancje psychoaktywne. Czy jest to możliwe? Tak naprawdę trudno orzec.
Podejmowane są co jakiś kampanie społeczne, których celem jest uświadomienie młodym ludziom, jak zgubne mogą być skutki nawet jednokrotnego upicia się czy przyjęcia narkotyków.
Czytaj: Narkotyki: nie panikuj, rozmawiaj
Najważniejszą jednak rolę odgrywają tutaj rodzice – to oni powinni, spokojnie i rzeczowo, porozmawiać ze swoim nastolatkiem o tym, jakie zagrożenia związane są ze środkami psychoaktywnymi i próbować go nakłonić do tego, aby od tego typu substancji trzymał się on po prostu z daleka.
