Czy alergia jest chorobą dziedziczną? Coraz więcej dzieci – nie tylko w Polsce – cierpi z jej powodu: jest na nią narażony już co trzeci noworodek w Europie. Przyczyny tego zjawiska są jednak różne.
Uczuleniom sprzyjają czynniki zewnętrzne, m.in. zanieczyszczone środowisko i dym tytoniowy, sierść zwierząt, roztocza w kurzu domowym. Zawarte w nich alergeny bombardują niedojrzały układ odpornościowy dziecka, który reaguje alergią. Dlatego stale przybywa alergików w pierwszym pokoleniu, czyli dzieci, w których rodzinach uczuleń dotąd nie było.
Coraz więcej jest również dzieci, u których ujawnia się alergia odziedziczona po rodzicach – w takim przypadku mówimy o atopii, czyli dziedzicznej skłonności do alergii.
Zobacz także: Kiedy wykonać pokarmowe testy alergiczne?
Przeziębienie czy alergia: jak rozpoznać?
Spis treści
- Jak powstaje alergia u dziecka?
- Alergia to choroba genetyczna
- Alergia zapisania w genach, czyli 6 faktów o dziedziczności alergii
- Jak objawia się skłonność do alergii u niemowląt?
- Pierwsza alergia u dziecka - alergia na mleko
Jak powstaje alergia u dziecka?
Przyczyną alergii jest nadwrażliwość układu immunologicznego na różne czynniki. Gdy do zdrowego organizmu wtargną drobnoustroje lub wirusy, układ odpornościowy rozpoznaje je jako wroga i zaczyna zwalczać.
U alergika układ immunologiczny rozpoznaje wroga nie tylko w zarazkach, ale też w niewinnych substancjach, np. zawartych w jedzeniu. Nazwano je alergenami.
Podczas pierwszego kontaktu z alergenem, np. pyłkiem, organizm zaczyna produkować swoiste przeciwciała IgE, które specjalizują się w rozpoznawaniu i niszczeniu tego konkretnego wroga. Po jego unicestwieniu pewna ilość przeciwciał pozostaje we krwi na stałe. Żyją przyczepione do powierzchni komórek kwasochłonnych (są obecne w surowicy krwi) oraz komórek tucznych (znajdują się w tkance łącznej skóry i błon śluzowych).
Przy pierwszym zetknięciu się z czynnikiem uczulającym zwykle nie odczuwamy żadnych dolegliwości. Ale gdy dochodzi do ponownego kontaktu z danym alergenem, zaczyna się reakcja uczuleniowa. Alergeny łączą się z przeciwciałami IgE zlokalizowanymi na powierzchni komórek tucznych i kwasochłonnych.
Wówczas rozpoczyna się proces, który prowadzi do uwolnienia się z komórek substancji o właściwościach prozapalnych, m.in. histaminy i leukotrienów. Skutkiem tego jest stan zapalny w organizmie, dlatego o alergii mówi się jako o chorobie zapalnej.
We krwi 70–80 proc. małych alergików stwierdza się podwyższony poziom przeciwciał IgE. Mówi się wtedy o alergii IgE-zależnej. Może się jednak zdarzyć, że mimo występowania symptomów choroby nie znajduje się we krwi przeciwciał IgE albo są one w normie.
Zatem za podrażnienia górnych dróg oddechowych czy skóry muszą być wtedy odpowiedzialne inne czynniki. Jakie dokładnie? Nie wiadomo. Nazwano ją więc alergią IgE-niezależną. Cierpi na nią 70–80 proc. dorosłych alergików.
Różne postaci alergii mogą występować równocześnie (np. pokarmowa, atopowe zapalenie skóry i wziewna), innym razem pojawiają się kolejno po sobie. Może być tak, że najpierw dziecko choruje np. na skazę białkową albo zapalenie atopowe skóry, a następnie ma alergię wziewną, która rozwinie się w astmę oskrzelową.
Takie przechodzenie jednej postaci alergii w drugą to marsz alergiczny. Można go zatrzymać, odpowiednio wcześnie lecząc chorobę oraz eliminując z otoczenia malucha uczulające go czynniki.
Alergia to choroba genetyczna
Przyczyny alergii są złożone i nie do końca poznane, ale wymienia się czynniki, które sprzyjają chorobie. Najważniejszym jest podatność genetyczna. Dziecko dziedziczy jednak nie chorobę, lecz atopię, czyli skłonność do nadprodukcji przeciwciał IgE w wyniku kontaktu z alergenem.
Ponad 80 proc. alergii u dzieci to choroby atopowe: katar sienny i całoroczny, alergiczne zapalenie spojówek, atopowe zapalenie skóry, astma oskrzelowa.
Jeżeli na tego typu schorzenie cierpi jedno z rodziców, ryzyko, że dziecko będzie alergikiem, wynosi 30 proc. Jeżeli różne postaci alergii dopadły obojga rodziców – ryzyko wzrasta do 60 proc., gdy mają tę samą chorobę, np. katar sienny, zagrożenie sięga 80 proc.
Ale nie u każdego dziecka obciążonego genetycznie kontakt z alergenem wywoła uczulenie. Może też być tak, że dziecko zachoruje, choć żadne z rodziców nie ma alergii. Wtedy ryzyko wynosi 10 proc.
Warto wiedzieć, że nie każdy wyprysk czy podrażnienie górnych dróg oddechowych jest chorobą atopową. Może to być epizodyczna reakcja organizmu na kosmetyk, lek albo proszek do prania, która mija bezpowrotnie, jeśli zamieni się go na inny, i nie wymaga leczenia.
Alergia zapisania w genach, czyli 6 faktów o dziedziczności alergii
Zadajesz sobie pytanie, czy twoje dziecko ma skłonność do alergii? Odpowiedź tylko na pozór wydaje jest prosta. Teoretycznie bowiem na alergię narażone jest każde dziecko, którego mama, tata lub oboje rodzice są alergikami, bo wtedy rodzice przekazują mu geny odpowiadające za skłonność do uczuleń. Co wiadomo o dziedziczności alergii?
Poznaj 6 naukowych faktów:
1. Jeśli malec w spadku dostanie kilkanaście słabych genów, alergia może – lecz nie musi – się ujawnić. Prawdopodobnie dziecko zachoruje jednak, jeśli te geny będą silne.
2. Ważne jest to, które z rodziców jest alergikiem. Z wielu badań wynika, że jeśli alergiczką jest matka, to prawdopodobieństwo alergii u dziecka jest większe aż o 10 proc., niż gdy alergikiem jest ojciec.
3. Ryzyko alergii wzrasta aż dwukrotnie, jeśli dziedziczy je dziecko po rodzicu tej samej płci – np. syn po ojcu albo córka po matce – co dowiodły niedawne badania przeprowadzone przez Narodowy Instytut Zdrowia w USA.
4. Ryzyko alergii gwałtownie rośnie, jeśli oboje rodzice są alergikami – wtedy prawdopodobieństwo, że dziecko również nim będzie, wynosi 40–50 proc.
5. Z kolei jeśli mama i tata w dzieciństwie uczuleni byli na to samo – na przykład na białka mleka – ryzyko przekazania tej skłonności dziecku rośnie nawet do 70 proc.
6. Dziedziczona jest sama skłonność do alergii, a nie jej konkretna postać.
Jak objawia się skłonność do alergii u niemowląt?
Niemowlęta mogą być wrażliwe na różne alergeny. Skłonność do alergii może się więc objawiać na różne sposoby:
Aby jednak alergia się ujawniła, konieczny jest kilkakrotny kontakt z alergenem. Dopiero wtedy układ odpornościowy zaczyna produkować przeciwciała wywołujące uciążliwe objawy. Jeśli podejrzewasz, że maluszek może mieć skłonność do alergii, warto go jak najdłużej chronić przed tym, co może mu szkodzić – z wiekiem układ odpornościowy dojrzewa, a więc ryzyko ujawnienia się alergii maleje.
Pierwsza alergia u dziecka - alergia na mleko
U niemowląt zwykle jako pierwsza pojawia się alergia na białka mleka krowiego. By zmniejszyć jej ryzyko, warto jak najdłużej karmić piersią, bo mleko mamy zmniejsza ryzyko uczulenia (gdyby jednak do niego doszło, w porozumieniu z lekarzem trzeba wyeliminować z diety produkty, które mogą szkodzić dziecku).
Jeśli zaś karmisz mlekiem modyfikowanym, warto podawać maluszkowi mleko HA – cząsteczki białka są w nim mniejsze, co zmniejsza jego właściwości alergizujące.
Na etapie rozszerzania diety unikaj mleka krowiego przynajmniej do pierwszych urodzin dziecka, a nawet dłużej, jeśli tak zaleci lekarz. W tym czasie można nadal podawać pierś lub mieszankę HA.
Czytaj również: Objawy alergii u dziecka: po czym poznać, że niemowlę ma alergię?
Jakie są objawy AZS? Czy wysypka i krostki to objaw atopowego zapalenia skóry?
Alergia krzyżowa u dzieci: objawy, lista alergenów krzyżowych
- Alergen– substancja, która może wywołać uczulenie.
- Alergiczna reakcja – reakcja układu odpornościowego na czynnik z otoczenia.
- Atopia – dziedziczna skłonność organizmu do nadprodukcji przeciwciał IgE na skutek kontaktu z alergenem.
- Histamina – substancja, która wywołuje objawy uczulenia. Blokuje się ją lekami antyhistaminowymi.
- Katar całoroczny (alergiczny nieżyt nosa) – powodują go roztocza kurzu domowego, pierze, alergeny zwierzęce. Zatkanie nosa, kichanie, wodnista wydzielina, drapanie w gardle, łzawienie to typowe objawy.
- Katar sienny – występuje sezonowo, bo wywołują go pyłki roślin. Objawy jak przy katarze całorocznym. Może wystąpić zapalenie spojówek, czasem astma pyłkowa.
- Odczulanie – przyzwyczajanie organizmu do alergenu. Pod skórę wstrzykuje się coraz większą dawkę alergenu.
- Testy skórne– najpierw na skórę przedramienia lub pleców nanosi się kroplę alergenu, po czym się ją nakłuwa. Pojawienie się (po 20 min) obrzęku, zaczerwienienia albo innych zmian świadczy o uczuleniu na daną substancję.
- Testy z krwi– podwyższona liczba przeciwciał IgE świadczy o atopii, ale nie określa, na co dziecko jest uczulone. O tym informuje dopiero oznaczenie stężenia tzw. IgE swoistych.
