Ból ucha u dziecka to częsta dolegliwość. Może być powikłaniem po przeziębieniu, a głównie po katarze, który przedostaje się do przewodu słuchowego i prowadzi do infekcji bakteryjnej.
Statystyki podają, że aż trzy czwarte dzieci w ciągu pierwszych trzech lat życia przynajmniej raz przechodzi chorobę uszu i odczuwa związany z nimi ból ucha. Najczęściej chorują niemowlęta pomiędzy 6. a 18. miesiącem życia.
Spis treści
- Przyczyny bólu ucha u małego dziecka
- Najczęstsza przyczyna bólu ucha - zapalenie ucha środkowego
- Kiedy do lekarza z bólem ucha u dziecka?
- Domowe sposoby na ból ucha u dziecka
- Co robić, gdy ból ucha powraca?
Przyczyny bólu ucha u małego dziecka
Najczęstszym powodem bólu ucha jest zlokalizowana tam infekcja. Wynika to ze specyficznej budowy ucha dzieci w tym wieku: przewód słuchowy znajduje się u nich bardzo blisko nosa, dlatego przyczyną bólu ucha u dziecka może być nawet zwykły katar, który zalega w przewodzie, sprzyja namnażaniu się bakterii i powoduje stan zapalny.
Efektem jest ostre lub przewlekłe zapalenie ucha środkowego czy jego powikłania np. zapalenie wyrostka sutkowego.
Warto jednak wiedzieć, że przyczyną bólu ucha małego dziecka może być również ząbkowanie, szczególnie wyrzynanie się zębów trzonowych, a także próchnica (u starszych dzieci). Inne powody bólu ucha u dziecka to:
- urazy mechaniczne - dziecko może odczuwać ból ucha w wyniku uderzenia się w nie
- obecność ciała obcego w uchu (np. malutkiego klocka)
- czop woskowiny
- czyrak lub ropień w uchu
- przerost migdałków
- "zawianie", czyli wyziębienie uszu i głowy.
Czytaj: Infekcje u dzieci – kalendarz dziecięcych infekcji wirusowych
Najczęstsza przyczyna bólu ucha - zapalenie ucha środkowego
Istnieje kilka rodzajów infekcji laryngologicznych, które powodują ból ucha u dzieci. Są to zarówno infekcje małżowiny usznej, jak i choroby rozwijające się bezpośrednio w przewodzie słuchowym. Do pierwszej grupy zaliczamy np. bakteryjne zapalenie ucha zewnętrznego, spowodowane nadkażeniem przez bakterie.
Do drugiej – wszystkie rodzaje zapaleń ucha środkowego, a więc zapalenie ostre (ropne albo nieropne), przewlekłe (aktywne, z wyciekiem albo bez wycieku płynu) oraz wysiękowe (w jamie bębenkowej gromadzi się wtedy jałowy płyn). Niemowlakom najczęściej przytrafia się ostre zapalenie ucha środkowego.
W typowych przypadkach poprzedzone jest wirusową infekcją górnych dróg oddechowych. Gdy wirusy dotrą z nosa do trąbki słuchowej, kolonizują ją i wywołują lekki stan zapalny. Torują jednak drogę bakteriom, najczęściej z grupy Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae.
To one właśnie odpowiedzialne są za ostry stan zapalny. Łatwo poznać, że do niego doszło, bo niemowlak zaczyna nagle bardzo płakać, może pocierać uszkiem o pościel albo dotykać je rączką. Dzieci, które potrafią już mówić, mogą skarżyć się na silny ból ucha i szumy uszne.
Ich przyczyną jest płyn, który gromadzi się w uchu środkowym – nie ma gdzie odpłynąć i uciska błonę bębenkową. W większości przypadków trwa on jeden dzień i ustępuje, gdy błona pęka i wydzielina wydostaje się na zewnątrz.
Jednak u około 20 proc. dzieci ból nie występuje – rodzic dowiaduje się o chorobie wówczas, kiedy dochodzi do wycieku płynu z ucha. Charakterystyczna jest także gorączka oraz złe samopoczucie ogólne.
Czytaj także: Czyszczenie noska niemowlaka. Czym i jak czyścić nos niemowlaka?
Problemy ze słuchem u dzieci: przyczyny głuchoty dziecięcej
Kiedy do lekarza z bólem ucha u dziecka?
Ostre zapalenie ucha środkowego możesz podejrzewać, jeśli niemowlak ma wysoką gorączkę, płacze (wyraźnie przyczyną jest ból ucha), a wcześniej miał katar. W takim przypadku dziecku trzeba podać lek przeciwgorączkowy i jak najszybciej pojechać do pediatry albo laryngologa lub wezwać lekarza do domu (w nocy najlepiej pojechać do najbliższego szpitala, w którym jest ostry dyżur laryngologiczny).
By rozpoznać chorobę, lekarz bada ucho specjalnym przyrządem – otoskopem – za pomocą którego ocenia wygląd i stan błony bębenkowej. Jeśli stwierdzi, że jest ona przekrwiona i uwypuklona, niemowlak ma zapalenie ucha i wtedy konieczny jest odpowiedni sposób leczenia.
Antybiotyk (lekiem pierwszego wyboru jest amoksycyklina) zalecany jest obecnie wtedy, gdy dziecko ma mniej niż pół roku, a także dzieciom z wysoką gorączką, z wyciekiem z ucha albo niemowlakom poniżej 2 lat w przypadku obustronnego ostrego zapalenia ucha środkowego. Trzeba go wtedy podawać przez siedem do dziesięciu dni.
U starszych dzieci z łagodniejszymi objawami bólu ucha zalecane jest tzw. czujne wyczekiwanie, które polega na podawaniu leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych (ibuprofenu co 6–8 godzin lub paracetamolu co 4 godziny).
Dopiero gdy w ciągu 24–48 godzin od wystąpienia pierwszych objawów choroby nie będzie poprawy, lekarz zdecyduje o wprowadzeniu antybiotyku. Po zakończeniu kuracji konieczna jest wizyta kontrolna, podczas której lekarz oceni, czy leczenie było skuteczne.
Domowe sposoby na ból ucha u dziecka
Pierwszym krokiem w złagodzeniu bólu ucha u dziecka jest podanie mu leku przeciwbólowego. Warto to zrobić, aby pomóc dziecku dotrwać do wizyty u lekarza lub do czasu, aż antybiotyk przepisany przez specjalistę zacznie działać. Może to być paracetamol lub ibuprom w czopku lub syropie - postać preparatu zależy od wieku dziecka.
Starszemu dziecku możesz zaproponować domowe sposoby leczenia bólu ucha. Jeśli ból wywołany jest zdjęciem czapki na spacerze, czyli przewianiem, zastosuj ciepły okład z rozgrzanego ręcznika lub puść na ucho dziecka ciepły strumień suszarki do włosów.
Jeśli ból jest spowodowany infekcją spróbuj podać dziecku czosnek lub syrop cz cebuli. To naturalne antybiotyki, które być może zdążą zahamować rozwój infekcji w poważniejsza chorobę.
Co robić, gdy ból ucha powraca?
Ból ucha u dziecka, a zwłaszcza zapalenia uszu mają niestety tendencję do częstych nawrotów. Są niemowlęta, które przechodzą infekcję nawet kilka razy w ciągu roku. Do czynników sprzyjających nawrotom należą m.in.: palenie papierosów przy dziecku, alergie, refluks żołądkowo-przełykowy, a u dzieci nieco starszych – przerost migdałka gardłowego wynikający z częstych infekcji.
W takich przypadkach warto wyeliminować jak najwięcej czynników zwiększających ryzyko nawrotów (np. przestać palić przy dziecku). Ale to niejedyne możliwości. U dzieci z częstymi zapaleniami uszu lekarze często zalecają profilaktyczną antybiotykoterapię, polegającą na tym, że w okresach nasilonych infekcji malec dostaje małe dawki antybiotyku.
Jeśli w uszach gromadzi się płyn, lekarz może zalecić założenie drenu, za pomocą którego będzie on usuwany na zewnątrz. Skłonność do częstych zapaleń uszu minimalizują również probiotyki ze szczepu Streptococcus salivarius K12.
Probiotyk ten wydziela tzw. lantybiotyki, które chronią jamę ustną przed drobnoustrojami wywołującymi infekcje laryngologiczne. Sprawdza się również w profilaktyce i podczas infekcji nosa i gardła, a także po przebytej anginie.
Czytaj: Infekcja wirusowa, czy bakteryjna? Jak sprawdzić, z jaką infekcją mamy do czynienia
Probiotyki dla niemowląt. Co to jest probiotyk i co tak naprawdę wiemy o probiotykach?
