Naukowcy szacują, że ok. 25% populacji ludzkiej jest nosicielami meningokoków (bakterii Neisseria meningitidis), które mogą wywołać niezwykle niebezpieczną inwazyjną chorobę meningokową. Najbardziej narażone są najmłodsze dzieci – w pierwszych dwóch latach życia zapadalność na IChM jest najwyższa.
Spis treści
- Czym są meningokoki?
- Kto jest nosicielem meningokoków?
- Jak uniknąć zakażenia meningokokami?
- Jakie choroby powodują meningokoki?
- Objawy zakażenia meningokokami
- Posocznica (sepsa) nie jest chorobą
- Leczenie infekcji meningokokowej
- Szczepienia przeciw meningokokom
Czym są meningokoki?
Meningokoki to bakterie z gatunku Neisseria meningitidis zwane również dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, przenoszące się drogą kropelkową. Meningokoki występują w różnych odmianach, które fachowo określamy serogrupami. W Polsce najczęściej występują meningokoki należące do dwóch serogrup B i C, które stanowią przyczynę 90 proc. wszystkich zachorowań w Europie. Są także zachorowania na meningokoki z serogrupy W135 oraz Y.
W Polsce w roku 2018 zgłoszono do PZH – 200 potwierdzonych laboratoryjnie przypadków inwazyjnych choroby meningokokowej, w 2021 już tylko 107, a w 2022 roku - 116.
Kto jest nosicielem meningokoków?
Szacuje się, że około 10 proc. zdrowych ludzi nieświadomie jest nosicielami bakterii. Znacznie częściej meningokoki atakują małe dzieci oraz młodzież, ponieważ poziom odporności jest stosunkowo niski, a dzieci mniej dbają o higienę i rzadziej myją ręce.
Meningokoki przede wszystkim atakują dzieci do 5 roku życia, a szczególnie w 1 roku, a także młodzież między 14. a 19. rokiem życia. Żłobek, przedszkole, szkoła, grupowe zabawy i wyjazdy - wszystko to sprzyja infekcjom i tym samym rozprzestrzenianiu się menigokoków wśród dzieci i młodzieży. Zwiększoną liczbę zakażeń zauważa się w sezonie jesienno-zimowym oraz wiosennym, gdy przeziębienia sprzyjają rozprzestrzenianiu się bakterii drogą kropelkową.
Aby doszło do zakażenia meningokokami, trzeba mieć kontakt ze śliną chorego. Meningokoki przenoszą się podczas kichania, kaszlu lub pocałunku bezobjawowego nosiciela lub osoby chorej ze zdrową, a także poprzez jedzenie tej samej kanapki czy używanie tych samych sztućców oraz talerzy. Niebezpieczne jest także oblizywanie przez osobę dorosłą smoczka czy łyżeczki dziecka.
Czytaj również: Wiemy, jak uchronić dziecko przed zapaleniem opon mózgowych
Od małej plamki na ciele do hospitalizacji dziecka w 12 h - jak rozpoznać zagrożenie?
Jak uniknąć zakażenia meningokokami?
Najefektywniejsze są szczepienia ochronne, ale o tym za chwilę. Równie ważną drogą profilaktyki jest przestrzeganie zachowań, które zmniejszą ryzyko zakażenia:
- przestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, zasłanianie ust podczas kichania, kaszlu (meningokoki giną szybko pod wpływem detergentów),
- unikanie ryzykownych zachowań (oblizywanie smoczka przez mamę, lizanie lizaka, picie z jednaj butelki, dzielenie się kanapkami, słodyczami, używanie wspólnych sztućców, pocałunki).
Polecamy: Kalendarz szczepień 2020 - szczepienia obowiązkowe i zalecane
Jakie choroby powodują meningokoki?
Meningokoki mogą wywoływać zapalenie gardła, zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie osierdzia, zapalenie wsierdzia, zapalenie stawów i innych narządów. Jednak najgroźniejsze są ropne zapalenie opon mózgowych oraz sepsa.
Zakażenia menigokokowe mają zazwyczaj gwałtowny przebieg i potrafią w ciągu kilku godzin stworzyć poważne zagrożenie dla życia chorego. Zbyt późno rozpoznana choroba może prowadzić do głuchoty, uszkodzenia mózgu, epilepsji, amputacji kończyn, a nawet śmierci, zwłaszcza jeśli meningokoki wywołają sepsę.
Śmiertelność najcięższej postaci sepsy menigokokowej, tzw. sepsy piorunującej może sięgać 50 proc.
Najwyższą zapadalność odnotowano w grupie wieku 0-11 mies. (10,8/100 000) oraz 12-23 mies. (6,45/100 000). Najczęstszą przyczyną IChM są meningokoki serogrupy B. Obserwowany jest wzrost odsetka zakażeń wywołanych przez meningokoki serogrupy W.
Objawy zakażenia meningokokami
Pierwsze objawy zakażenia przypominają grypę - pojawia się wysoka gorączka, bóle mięśniowe. Pacjent ma ogólne złe samopoczucie, dochodzą do tego bóle głowy i gardła. Ale nie jest to regułą - okres wylegania choroby meningokokowej wynosi od 2 do 7 dni. Bywa, że początki choroby są bardzo gwałtowne, wtedy przebieg choroby jest wyjątkowo ciężki.
Po początkowych objawach grypopodobnych choroba przyspiesza: gorączka wzrasta, pojawia się ból głowy, nudności/wymioty, czasem biegunka. Objawy nasilają się, chory nie może swobodnie poruszać głową (występuje sztywność karku), jest coraz bardziej osłabiony i cierpiący, mogą wystąpić zaburzenia świadomości czy utrata przytomności.
U małych dzieci może wystąpić niepokój, rozdrażnienie, niechęć do brania na ręce czy przytulania (związane z przeczulicą skóry) albo przeciwnie – nadmierny spokój, apatia, brak zainteresowania otoczeniem.
Bardzo charakterystycznym objawem dla zakażenia meningokokowego jest wysypka wybroczynowa, występująca u ok. połowy chorych. Wysypka nie znika pod naciskiem na skórę i może pojawić się w każdej części ciała, nawet na powiekach. W późniejszych stadiach choroby drobne plamki zlewają się w duże plamy.
Posocznica (sepsa) nie jest chorobą
To zespół objawów organizmu pojawiających się w odpowiedzi na zakażenie. Jest to nadmierna reakcja układu odpornościowego człowieka, która może pojawić się w wyniku zakażenia krwi rożnymi gatunkami bakterii, grzybów a nawet wirusów*. Ponieważ sepsa jest zespołem objawów nie można się nią zakazić. Zakazić się można bakteriami lub innymi drobnoustrojami, które w pewnych warunkach u niektórych osób mogą wywołać infekcję, prowadzącą do sepsy.*
* Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Diagnostyki Bakteryjnych Zakażeń Bakteryjnych Ośrodkowego Układu Nerwowego, Najczęściej zadawane pytania na temat sepsy. Dostępne na https://koroun.edu.pl/faqs.php.
Leczenie infekcji meningokokowej
Niezbędne jest natychmiastowe leczenie szpitalne. Po szybkim rozpoznaniu choroby, podaje się wysokie dawki antybiotyków. Należy podkreślić, że tylko błyskawiczne, właściwe leczenie szpitalne może uratować choremu życie i uchronić go przed powikłaniami. W przypadkach o bardzo szybkim, piorunującym przebiegu nawet antybiotyki zastosowane w pierwszych godzinach choroby, mogą nie być skuteczne.
Szczepienia przeciw meningokokom
Gdy choroba spowodowana przez meningokoki już się pojawi, w ciągu godzin może doprowadzić do tragedii. Dlatego lepiej wiedzieć, jak się chronić przed meningokokami i i kiedy należy podejrzewać zakażenie tymi bakteriami. Na zakażenia meningokokami najbardziej narażone są dzieci do 5 lat, w szczególności niemowlęta - czyli dzieci w 1. roku życia.
Zakażeniu meningokokami zapobiega przestrzeganie podstawowych zasad higieny: częste mycie rąk, unikanie oblizywania wspólnych kubków, sztućców czy wspólnego jedzenia. Jednak metody te nie zawsze przynoszą oczekiwany skutek. Dlatego metodą najskuteczniejszą i wycelowaną prosto w bakterie meningokoki są szczepienia. Niestety, trzeba za nie zapłacić, bo nie znalazły się na liście szczepień obowiązkowych.
Więcej na temat szczepienia: Szczepionka na meningokoki - rodzaje, przeciwwskazania, cena
materiały prasowe wyprzedzmeningokoki.pl
Inwazyjna choroba meningokowa charakteryzuje się dynamicznym i nieprzewidywalnym przebiegiem. Może przyjąć postać sepsy (posocznicy), czyli zakażenia krwi, lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Zdarza się także, że przebiega pod obiema postaciami jednocześnie. Do wyobraźni przemawia fakt, że choroba może rozwinąć się niezwykle szybko – nawet w ciągu 24 godzin, doprowadzając do zgonu wcześniej zupełnie zdrowych osób. W przypadku zbyt późnego podjęcia właściwego leczenia śmiertelność może sięgać 70–80%. Nawet po skutecznej terapii inwazyjnej choroby meningokowej wielu pacjentom grożą trwałe powikłania neurologiczne, ubytki skóry, tkanek lub amputacje kończyn.
Źródło: www.zaszczepsiewiedza.pl
