Sepsa była opisywana już przez Hipokratesa, a mimo to wciąż nie wszystko o niej wiemy. Lekarze przyznają, że sepsa jest dla nich wyzwaniem. Dopiero niedawno poznano większość rządzących nią mechanizmów.
Nic dziwnego, że sepsa u dzieci, czyli posocznica wciąż wywołuje wiele nieporozumień. Wbrew powszechnej opinii sepsa, jako uogólniona reakcja organizmu na zakażenie, nie jest wcale zakaźna. Do tego, na szczęście, nie występuje tak często, jakby wynikało to z doniesień prasowych. Czym jest sepsa u dzieci, jakie są jej przyczyny i objawy i jak leczy się tę dolegliwość?
Spis treści
- Czym jest sepsa u dzieci?
- Sepsa u dzieci - przyczyny posocznicy
- Objawy sepsy u dzieci
- Przebieg sepsy u dzieci
- Leczenie sepsy u dzieci
- Sepsie można zapobiegać
Czym jest sepsa u dzieci?
Każda infekcja bakteryjna, wirusowa lub grzybicza mobilizuje układ odpornościowy do walki. Jego „oddziały specjalne” starają się osaczyć infekcję i jak najszybciej ją zwalczyć.
Czasem jednak zdarza się tak, że bariera odpornościowa jest osłabiona lub zostaje przełamana i dochodzi do zakażenia uogólnionego, czyli właśnie sepsy. Jest to proces bardzo złożony. Między innymi we krwi pojawia się coraz więcej cytokin (mediatorów zapalenia).
Pod ich wpływem akcja serca przyspiesza się, temperatura rośnie (lub przeciwnie – spada). Cytokiny maja również wpływ na naczynia krwionośne. Mogą powstawać mikrozakrzepy. Jednocześnie zawodzą mechanizmy biorące udział w rozpuszczania skrzepów, a uszkodzone naczynia przepuszczają osocze do otaczających je tkanek.
Niedotlenione komórki ulegają uszkodzeniu i martwicy. Oprócz kłopotów z krążeniem pojawiają się zaburzenia świadomości, szwankują też nerki. Z czasem coraz więcej narządów przestaje właściwie pracować. Bywa, że dochodzi do ich całkowitej niewydolności i do wstrząsu, który jest najczęściej nieodwracalny.
Czytaj również: Sepsa u dzieci – objawy. Jak odróżnić sepsę od zapalenia gardła u dziecka?
Zakażenia szpitalne – na co uważać, gdy dziecko jest w szpitalu?
Sepsa u dzieci - przyczyny posocznicy
Wciąż nie ma jednak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego u w zasadzie zdrowego człowieka, w czasie kilku lub kilkunastu godzin, dochodzi - z powodu sepsy - do wystąpienia stanu krytycznego, zagrażającemu życiu.
Sepsą nie można się zakazić ponieważ nie jest to choroba. To określenie dotyczące objawów chorobowych towarzyszących uogólnionemu zakażeniu. Można natomiast zakazić się bakteriami, wirusami lub grzybami, a te przy sprzyjających okolicznościach mogą być odpowiedzialne za rozwój sepsy.
Wśród bakterii sepsę mogą wywoływać m. in.: meningokoki, gronkowce, pneumokoki, paciorkowce, E. coli, wśród grzybów – Candida albicans, a wśród wirusów - te, wywołujące gorączki krwotoczne. - Nie ma szczepionki przeciwko sepsie – mówi prof. dr hab. n. med. Janusz Cianciara, hepatolog. - Są natomiast szczepienia przeciwko niektórym bakteriom, które mogą powodować sepsę, np. przeciwko meningokokom lub pneumokokom.
Sepsa w liczbach
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podkreśla, że na całym świecie aż 7 procent wszystkich zgonów wśród małych dzieci jest spowodowane sepsą.
Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru opublikował raport o występowaniu inwazyjnej choroby meningokokowej (IChM) w Polsce w 2022 roku. Z raportu wynika, że w ubiegłym roku potwierdzono 115 przypadków IChM.
Najwyższą zapadalność odnotowano w grupie wieku 0-11 mies. - 7,91/100 000 (10,8/100 000 w roku 2019) oraz 12-23 mies. - 1,72/100 000 (6,45/100 000 w roku 2019). Najczęstszą przyczyną IChM są meningokoki serogrupy B - stanowią 56 proc infekcji.
* http://wwwold.pzh.gov.pl/oldpage/epimeld/2022/Ch_2022_Wstepne_dane.pdf
Objawy sepsy u dzieci
Pierwsze objawy sepsy nie są typowe. Mogą to być:
- gorączka lub wręcz przeciwnie - obniżona temperatura - zazwyczaj powyżej 38,5 C, ale zdarza się, choć bardzo rzadko, że temperatura jest z kolei niższa niż 36,6 C
- szybszy oddech
- przyspieszone tętno
- ogólne osłabienie
- rozbicie.
Pamiętaj! Jeśli je zauważysz, szczególnie po zabiegu operacyjnym, wyrwaniu zęba czy w czasie osłabienia organizmu np. po przeziębieniu czy anginie, natychmiast skontaktuj się z lekarzem.
Jeśli dziecko ma gorączkę, to - teoretycznie - nie jest nic niezwykłego. Jednak zaniepokoić powinno cię to, że stan dziecka jest dużo gorszy niż wskazywałaby na to sytuacja. Trudno obniżyć temperaturę, a jeśli już się to uda, to dziecko nadal jest apatyczne i mało ruchliwe. Może być też płaczliwe, niespokojne, rozdrażnione, skarżyć się na bóle stawów czy wymiotować.
Bardzo szybko do tych objawów dołączają inne, zazwyczaj charakterystyczne dla bakterii, wirusów czy grzybów, które spowodowały wystąpienie sepsy.
I tak na przykład, gdy bakterie przedostaną się do układu nerwowego, może dojść do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych z charakterystycznymi objawami (nudności, wymioty, drgawki, senność, niezborność ruchów, sztywność karku).
Może też wystąpić wysypka krwotoczna, czyli wybroczyny pod skórą. Wyglądają jak maleńkie siniaki, wielkości łepka od szpilki, sino-granatowe, nie znikające przy uciśnięciu np. brzegiem szklanki. To zatory bakteryjne w drobnych naczyniach krwionośnych.
Przebieg sepsy u dzieci
Sepsa potrafi w kilka godzin sprawić, że człowiek w doskonałej formie znajdzie się w stanie krytycznym na oddziale intensywnej opieki medycznej. Istnieje jednak zależność między rodzajem drobnoustrojów, które ją wywołały a postępami sepsy. Możemy porównać dwa często występujące typy posocznicy:
- Sepsa meningokokowa postępuje zazwyczaj błyskawicznie, w kilka godzin doprowadzając chorego do krytycznego stanu. Rokowania są lepsze, gdy do rozpoznania dojdzie szybko do godziny, a od diagnozy poda się antybiotyki, bo na większość z nich meningokoki są szczególnie wrażliwe.
- Sepsa pneumokokowa postępuje zwykle wolniej, a objawy nie są tak wyraźne. Nie znaczy to jednak, że jest mniej groźna, bo właśnie ta nieoczywistość objawów może doprowadzić do zbyt późnego rozpoczęcia leczenia. Do tego pneumokoki, w przeciwieństwie meningokoków, są odporne na większość antybiotyków.
Leczenie sepsy u dzieci
Leczenie polega na podaniu jak najszybciej antybiotyków (w czasie pierwszych godzin objawów), płynów, leków nasercowych i przeciwzakrzepowych. Najważniejsze jest jednak ustalenie, jaki drobnoustrój spowodował sepsę, a więc wykonanie posiewów krwi.
Szuka się także pierwotnego źródła zakażenia w organizmie: ropni lub stanów zapalnych. Najczęściej we krwi udaje się wykryć drobnoustrój odpowiedzialny za sepsę, co ułatwia postępowanie terapeutyczne.
Jednak w około 30 proc. przypadków nie udaje się potwierdzić (zidentyfikować) badaniem bakteriologicznym rodzaju zakażenia. W takich sytuacjach również szybko podejmuje się terapię antybiotykami o szerokim spektrum działania.
Czytaj: Pobyt z dzieckiem w szpitalu: jakie prawa ma rodzic?
Tej wysypki nie pomylisz z niczym innym. Ratownik pokazał, jak wygląda sepsa u dziecka
Sepsie można zapobiegać
Przynajmniej w dużym stopniu. Przede wszystkim trzeba zadbać o wzmocnienie odporności, a więc rozważyć możliwość zaszczepienia się przeciw niektórym bakteriom wywołującym sepsę. Nie należy również zaniedbywać leczenia stanów zapalnych – zęba, migdałków, przeziębień. Nie wolno nadużywać antybiotyków i stosować ich na własną rękę.
