Antybiotyki to związki chemiczne, przed którymi stoi jeden cel: nie dopuścić do tego, by chorobotwórcze bakterie rozmnożyły się w organizmie. Osiągają go dwojako – albo powstrzymując proces rozmnażania się mikrobów, albo likwidując je. Są rodzice, którzy uważają podawanie antybiotyków dzieciom za ostateczność, zło konieczne. Są też tacy, którzy nie wyobrażają sobie, by dziecko nie dostało ich podczas infekcji. Oba podejścia są błędne. Antybiotyki pomagają szybciej wrócić do zdrowia i zapobiec poważnym nieraz komplikacjom. Ale antybiotyki stosowane u dzieci bez umiaru mogą poważnie zaszkodzić. Oto zasady, którymi należy się kierować.
- Antybiotyki stosuje się tylko przy infekcjach bakteryjnych i grzybiczych - leki te nie działają na wirusy, a trzeba pamiętać, że to właśnie wirusy wywołują zdecydowaną większość infekcji u niemowląt (pediatrzy szacują, że nawet 70 proc.)
- To lekarz decyduje o tym, jaki antybiotyk przepisze dziecku - najmłodszym pacjentom zaleca się tylko niektóre ich rodzaje. Najczęściej są to leki z grupy penicylin, cefalosporyn i makrolidów. Niektórych antybiotyków – np. tetracyklin – lekarze unikają, bo źle wpływają one na zawiązki zębowe i zęby.
- Tych leków nie wolno nadużywać - czytaj: stosować bez potrzeby. Niepotrzebne podawanie antybiotyków doprowadziło do tego, że część bakterii już stała się na nie odporna. Może to doprowadzić do sytuacji, że za jakiś czas lekarze nie będą w stanie wyleczyć nawet prostych zakażeń. Dlatego nie naciskaj na lekarza, by przepisał antybiotyk, jeśli nie widzi takiej potrzeby. I odwrotnie: jeśli tobie wydaje się, że infekcja jest błaha, a lekarz chce przepisać antybiotyk, upewnij się, że faktycznie jest niezbędny.
>> Dlaczego do stosowania antybiotyków należy podchodzić z rozwagą?
- Przed zastosowaniem antybiotyku warto zrobić antybiogram - czasem pediatra jest w stanie tylko na podstawie objawów infekcji i aktualnej sytuacji epidemiologicznej w kraju ustalić, z jaką bakterią ma do czynienia. Często jest to jednak niemożliwe. Zgodnie z wytycznymi ekspertów lekarz powinien wówczas skierować dziecko na posiew, dzięki któremu można określić, jaka bakteria odpowiada za zakażenie i na jakie antybiotyki reaguje. Rzadko który lekarz tak jednak postępuje, bo zwlekanie z rozpoczęciem leczenia mogłoby być niekorzystne dla dziecka, zwłaszcza jeśli ma wysoką gorączkę. W takiej sytuacji pediatra przepisuje antybiotyk, który działa na wiele różnych rodzajów bakterii. Jeśli jednak
- Większość antybiotyków wymaga podawania osłony - niektóre antybiotyki, np. makrolidy czy V-cylina nie niszczą flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Ale są też takie, które zabijają wszystkie bakterie, także te pożyteczne. Dlatego podczas kuracji antybiotykiem dochodzi często do biegunki, bólów brzucha, grzybicy. By im zapobiec, już od początku kuracji i dwa do trzech tygodni po jej zakończeniu trzeba podawać maluszkowi lek osłonowy, czyli preparat probiotyczny zawierający żywe bakterie, które odbudowują florę bakteryjną jelit. Ważny jest rodzaj preparatu – badania naukowe wykazały, że najskuteczniejsze są preparaty zawierające szczepy Lactobacillus rhamnosus GG oraz Saccharomyces boulardii.
Poznaj 10 sposobów na wzmocnienie organizmu
>> Probiotyk a symbiotyk. Czym się różnią?
- Antybiotyki stosujemy zawsze zgodnie z instrukcją - dawkę leku zaleca lekarz, sposób podawania opisany jest w ulotce. Niektóre antybiotyki podaje się na co najmniej godzinę przed posiłkiem albo dwie godziny po, gdyż inaczej utrudnione jest ich wchłanianie się z przewodu pokarmowego. Dawki leku nie wolno odmierzać na oko – musi być zgodna z tym, co przepisał lekarz, a dziecko musi otrzymać ją w całości. Lek można odmierzyć za pomocą miarki dołączonej do opakowania, można użyć też jednorazowej małej strzykawki z podziałką. Podajemy go maluszkowi na łyżeczce albo z pomocą strzykawki. Nie wolno wlewać go do butelki z mlekiem albo piciem. Lek osadza się na ściankach butelki, a jeśli dziecko nie wypije całej porcji, nie przyjmie też zalecanej dawki leku. Niektórych antybiotyków nie wolno przyjmować razem z sokami ani mlekiem, gdyż mogą hamować ich działanie.
>> Jak prowadzić kurację antybiotykową u niemowlaka?
- Odstępy między dawkami muszą być równe - skuteczność antybiotyku uzależniona jest od jego stężenia w tkankach, które musi być utrzymywane przez określony czas. Jeśli lek trzeba podać w nocy, warto tak ustalić godziny dawkowania, by nocna dawka zbiegła się w czasie z porą karmienia.
- Terapii nie wolno przerywać na własną rękę - nawet jeśli już po kilku dawkach leku nastąpiła wyraźna poprawa, dziecko musi przyjąć wszystkie zalecone przez lekarza porcje leku. Przedwczesne odstawienie antybiotyku sprzyja rozwojowi oporności bakterii na dany antybiotyk i nie eliminuje bakterii, które spowodowały zakażenie. Efektem może być brak skuteczności antybiotyku przy powtórnym zakażeniu bądź nawrót choroby.
- Nie używamy antybiotyku, który został z poprzedniej kuracji - nawet jeśli objawy wydają się podobne, tylko lekarz może ocenić, czy infekcja wymaga antybiotyku i jakiego. Antybiotyki dla niemowląt mają postać zawiesiny, którą trzeba przygotować samodzielnie, dodając do znajdującego się w butelce proszku odpowiednią ilość wody. Taka zawiesina może – w zależności od rodzaju preparatu – stać w lodówce albo poza nią do tygodnia, dwóch od chwili przygotowania. Potem traci swoje właściwości.
>> Podawanie antybiotyku niemowlakowi.
- Podając dziecku antybiotyk, nie dajemy witamin syntetycznych - dostarczanie witamin drogą naturalną, to znaczy wraz z jedzeniem, jest jak najbardziej wskazane, natomiast witaminy syntetyczne mogą wchodzić w reakcje z antybiotykami. Poza tym, z wyjątkiem witaminy C, często korzystnie wpływają na rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych, przez co powrót dziecka do zdrowia może się wydłużyć. Lepiej nie podawać ich więc dziecku podczas przyjmowania antybiotyków, ale dopiero po zakończeniu kuracji – chyba że lekarz wyraźnie to zaleci.
- Podczas kuracji antybiotykiem dziecko musi zostać w domu - nie wychodź z nim na spacer, nie zapraszaj w tym czasie gości. Za sprawą antybiotyku dziecko ma bowiem obniżoną odporność, łatwiej więc może złapać kolejną infekcję.
>> Jak stosować antybiotyki, by uniknąć skutków ubocznych?
- Antybiotyki mogą wywoływać skutki uboczne - zwykle są to mdłości albo wymioty. Niekiedy dodatki poprawiające smak lub zapach zawiesiny mogą powodować alergie. Działania niepożądane mogą być bardzo silne. Dlatego nie wolno lekceważyć niczego nietypowego w zachowaniu i wyglądzie dziecka. Niepokój powinny wzbudzić duszność, obrzęki, pokrzywka – przypominające oparzenie bąble na czerwonoróżowym tle. Jeśli pojawi się taka reakcja, antybiotyk trzeba natychmiast odstawić i jak najszybciej pojechać z dzieckiem na pogotowie.
