Zanim zgłębi się temat drgawek u niemowląt, warto zapoznać się z ogólną charakterystyką drgawek i przyczynami ich występowania. Mianem drgawek określa się wystąpienie gwałtownych, szybkich i niekontrolowanych skurczów różnych grup mięśniowych lub stan, gdy mięśnie nagle stają się w znacznym stopniu napięte. Typowo kojarzone są one z epizodem, w którego przebiegu człowiek cały wręcz drży. Takie drgawki rzeczywiście są możliwe – określa się je mianem toniczno-klonicznych.
Drgać może również i tylko jedna, ściśle określona część ciała (np. stopa), jak i drgawki mogą przybierać postać tonicznych, polegającą na znacznym zwiększeniu napięcia pewnych grup mięśniowych (np. tych w obrębie kończyny górnej, co prowadzić może np. do jej mimowolnego wyprostu i uniesienia).
Spis treści:
- Kiedy występują drgawki?
- Jak rozpoznać drgawki u niemowlaka?
- Przyczyny drgawek u niemowlaka
- Co robić, gdy niemowlę ma drgawki?
- Badania u dziecka, które przebyło epizod drgawek
- Leczenie drgawek u niemowlaka
- Konsekwencje wystąpienia drgawek u niemowlaka
- Drgawki a szczepienia
Kiedy występują drgawki?
Drgawki wystąpić mogą u człowieka w dowolnym wieku, jednakże w różnych grupach wiekowych odmienne są przyczyny, które je wywołują. Szczególnym problemem są drgawki u niemowląt – wzbudzają one dość często wyjątkowego stopnia niepokój u rodziców, a tak naprawdę mogą one wcale nie być związane z jakąś groźną dla dziecka chorobą.
Przed jednak przyjrzeniem się, jakie mogą być przyczyny drgawek u niemowląt, najpierw istotne wydaje się scharakteryzowanie, jak problem ten w ogóle przebiega. Tak naprawdę bowiem rozpoznać drgawki u najmłodszych pacjentów wcale nie jest łatwo.
Jak rozpoznać drgawki u niemowlaka?
Drgawki u niemowląt przebiegać mogą w różny sposób. Wśród objawów, które mogą wskazywać na wystąpienie drgawek wymienia się:
- Ruchy przypominające żucie pokarmu – np. zauważalne mogą u niego być specyficzne ruchy warg, policzków czy języka.
- Występować mogą również i oczopląs, a także różne ruchy kończynami – np. takie, który wyglądają, jakby dziecko pływało czy boksowało się.
- Niemowlę może też nagle odginać główkę w jednym kierunku czy gwałtownie cały mimowolnie się naprężać. Napad drgawkowy u niemowlaka może przebiegać również w sposób typowo kojarzony z drgawkami, czyli w postaci konwulsji całego ciała dziecka.
- Z drgawkami u niemowląt powiązane są jednak nie tylko ruchy mięśni – dziecka zauważalne mogą być również i spowolnienie czynności serca czy zaburzenia oddychania (pojawiać się mogą nawet bezdechy), poza nimi dziecko może również zacząć się ślinić czy zmianom ulegać może u niego wielkość jego źrenic.
Tutaj jednak podkreślić trzeba pewną rzecz: rozpoznanie drgawek u niemowlęcia może być trudne nawet dla lekarzy. Nierzadko ciężko jest odróżnić drgawki chociażby od ruchów, które są w pełni prawidłowe i które mogą być podejmowane przez malucha.
Oprócz tego, drgawki trzeba różnicować z drżeniami ciała dziecka, które fizjologicznie mogą występować nawet do 3. miesiąca życia. Jak odróżnić od siebie te dwa problemy? Otóż drżeniom nie towarzyszą mimowolne ruchy gałek ocznych (co spotykane jest przy drgawkach), a do tego w sytuacji, kiedy drżąca część ciała malucha zostanie przytrzymana, to wtedy drżenia ustępują.
Przyczyny drgawek u niemowlaka
Zaburzeń, w których przebiegu wystąpić mogą drgawki u niemowlaka, jest niezwykle dużo. Problem może być bowiem powiązany nawet z gorączką – ten rodzaj drgawek określany jest mianem drgawek gorączkowych. Wyróżnia się dwa ich rodzaje:
- Drgawki gorączkowe proste mają charakter uogólniony (zaburzenia dotyczą całego ciała dziecka), trwają krócej niż 15 minut i nie powtarzają się w ciągu doby.
- Drgawki gorączkowe złożone mają charakter ogniskowy (umiejscowione są w jednym rejonie ciała), mogą utrzymywać się przez dłużej niż 15 minut i w trakcie kolejnej doby (przy utrzymującym się podwyższeniu temperatury ciała dziecka) mogą się one powtarzać.
Gorączka stanowi jednak tylko jedną z możliwych przyczyn drgawek u niemowlaka. Wśród różnych zaburzeń, które mogą odpowiadać za ten problem, wymienia się:
- zaburzenia metaboliczne (np. hipoglikemię, hipokalcemię czy hiponatremię),
- niedotlenienie w okresie okołoporodowym,
- krwawienie śródczaszkowe,
- nowotwory ośrodkowego układu nerwowego,
- choroby genetyczne,
- malformacje struktur ośrodkowego układu nerwowego,
- udar u dziecka (choć rzadko, to choroba ta naprawdę może wystąpić u noworodka czy niemowlaka),
- zakażenia (np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych),
- inwazyjna choroba meningokokowa,
- rozwinięcie się zespołu abstynencyjnego u dziecka (dotyczy to tych maluchów, których matki w trakcie ciąży zażywały różne substancje, np. narkotyki lub alkohol).
Co robić, gdy niemowlę ma drgawki?
Poszukiwanie przyczyny drgawek u dziecka jest oczywiście wyjątkowo ważne, najpierw istotniejsze jednak jest coś innego – właściwe zachowanie rodziców w sytuacji, kiedy zaobserwują oni ten problem u swojego dziecka. Przede wszystkim trzeba zachować spokój – panika w takim przypadku z pewnością nie pomoże.
Po pierwsze rodzice powinni odsunąć od pociechy wszelkie przedmioty, o które mogłaby ona się uderzyć. Potem trzeba czujnie obserwować dziecko – sprawdzać należy chociażby to, czy nie doświadcza ono jakichś zaburzeń oddychania. Podkreślić tutaj należy, że dziecku w trakcie napadu drgawkowego nie wolno wkładać absolutnie niczego do ust.
Napad drgawkowy może utrzymywać się przez różny czas – zwykle jednak ustępuje w ciągu kilku-kilkunastu minut. Po jego ustaniu konieczne jest odwiedzenie z dzieckiem lekarza – w trakcie wizyty wykonywanych jest wiele różnych badań, których celem jest odkrycie przyczyny drgawek.
Badania u dziecka, które przebyło epizod drgawek
Przez to, że możliwych przyczyn drgawek u niemowlaka jest bardzo dużo, w celu wykrycia ich źródła wykonywanych jest wiele różnych badań. Najpierw jednak z rodzicami zbierany jest wywiad lekarski – ważne są takie informacje, jak m.in. te o przebiegu ciąży i porodu, czy w rodzinie ktoś (szczególnie inne dzieci) zmagał się z napadami drgawek czy też dane o stanie zdrowia rodziców. Później zlecane są już różnorodne badania, zarówno laboratoryjne (w których można poszukiwać wykładników ewentualnej infekcji, ale i potwierdzić lub wykluczyć zaburzenia metaboliczne lub elektrolitowe), badania obrazowe (np. USG) czy EEG (elektroencefalografia).
Leczenie drgawek u niemowlaka
Jeżeli dziecko doświadczyło jednego epizodu drgawek, który ustąpił i nie powtarza się, to wtedy żadne leczenie może nie być w ogóle konieczne. Inaczej jest już jednak wtedy, kiedy napady u dziecka powtarzają się lub gdy czas ich utrzymywania się jest długi – w takich przypadkach konieczne może stawać się podawanie dziecku preparatów przeciwdrgawkowych (np. fenytoiny czy klonazepamu).
Zanim jednak lekarz wdroży ewentualne leczenie, najpierw poszukuje przyczyny drgawek – od niej bowiem zależy konkretne postępowanie terapeutyczne. Przykładowo przy zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych u dziecka, wywołanym przez bakterie, konieczne może stawać się wdrożenie u dziecka antybiotykoterapii.
Konsekwencje wystąpienia drgawek u niemowlaka
Ciężko jest jednoznacznie przewidzieć, jak drgawki u niemowlaka wpłyną na jego zdrowie w przyszłości. Wszystko bowiem zależy od tego, co doprowadziło do ich pojawienia się. W przypadku drgawek gorączkowych zasadniczo nie ma powodów do obaw – po ukończeniu przez malucha kilku lat (typowo pięciu) zazwyczaj przestają one występować. Podobnie jest z neuroinfekcjami – ich wyleczenie może prowadzić do całkowitego zaprzestania występowania drgawek.
Gorsze rokowanie może dotyczyć z kolei tych dzieci, u których drgawki pojawiają się np. w związku z przebyciem przez nie udaru mózgu. W takim przypadku drgawki mogą co pewien czas występować, a dodatkowo tempo rozwoju malca może być znacząco spowolnione.
Zobacz także: Padaczka u dzieci: jak sobie radzić podczas ataku epilepsji?
Drgawki a szczepienia
Jeszcze jednym aspektem, który warto poruszyć przy omawianiu drgawek, jest ich związek ze szczepieniami. Otóż po pierwsze możliwe jest, iż drgawki wystąpią właśnie po szczepieniu – wtedy traktowane są one za niepożądany odczyn poszczepienny (NOP).
Innym zagadnieniem, budzącym nierzadko duże zainteresowanie rodziców, jest to, czy dziecko, które doświadczyło drgawek, może być szczepione. Tutaj sytuacja bywa różna – jeżeli dziecko miało jeden epizod drgawkowy lub pojawiają się one u niego rzadko, to wtedy szczepienia są możliwe (wprowadzane mogą być jednak pewne modyfikacje, np. dotyczące form szczepionek – w przypadku szczepienia przeciwko krztuścowi zalecane może być wykorzystanie bezkomórkowej formy tej szczepionki). Wtedy zaś, kiedy malec zmaga się z częstymi napadami drgawek, przed kwalifikowaniem go do szczepień, wskazana może być najpierw konsultacja neurologiczna.
