Odwodnienie organizmu to stan, w którym zawartość wody spada poniżej pewnego, określonego poziomu, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania narządów i tkanek.
Spis treści:
- Przyczyny odwodnienia u dzieci
- Objawy odwodnienia u dziecka
- Stopnie odwodnienia organizmu
- Jak zapobiegać odwodnieniu niemowlaka?
- Kiedy wymagana jest hospitalizacja?
Przyczyny odwodnienia u dzieci
Dziecko traci wodę w sposób fizjologiczny, wraz moczem i w trakcie oddychania. Sporo jej ucieka również, gdy malec się poci, zwłaszcza obficie – gdy ma gorączkę lub jest mu za ciepło, a także gdy przebywa w miejscach, gdzie jest niska wilgotność.
Dziecko może też odwodnić się wówczas, gdy przez dłuższy czas nie dostanie nic do picia. Ale najczęściej dzieci odwadniają się na skutek biegunki i wymiotów, zwłaszcza tych wywołanych przez rotawirusy, czyli tak zwaną grypą żołądkową, jelitówkę.
Podczas odwodnienia organizm traci wodę, a wraz z nią elektrolity – wodne roztwory jonów soli, takie jak sód, potas, magnez czy wapń – które regulują pracę całego ciała i są niezbędne do prawidłowego przebiegu większości funkcji życiowych. Ich niedobór może zachwiać równowagę wodno-elektrolitową, czego konsekwencją są zaburzenia pracy układów wewnętrznych, w tym zaburzenia rytmu serca, omdlenia, drżenie mięśni, obrzęki czy wzrost ciśnienia tętniczego.
Czytaj: Pocenie główki u niemowlaka: co robić, gdy niemowlę poci się podczas karmienia i snu? [PORADNIK]
Objawy odwodnienia u dziecka
Ponieważ utrata wody z organizmu wiąże się z utratą wagi, odwodnione dziecko staje się lżejsze. Jednak to, że dziecko jest odwodnione, można poznać po kilku charakterystycznych objawach odwodnienia – każdy z nich powinien wzbudzić czujność rodzica:
- suche wargi, język i błona śluzowa jamy ustnej,
- płacz „bez łez”, chrapliwy głos,
- apatia bądź rozdrażnienie,
- mocz ma ciemne zabarwienie i jest go mało (albo dziecko w ogóle nie moczy pieluszek),
- oczy i ciemiączko są zapadnięte,
- skóra ma zmniejszone napięcie – ujęta w dwa palce i puszczona nie wraca natychmiast na swoje miejsce,
- osłabienie, wiotkość.
Stopnie odwodnienia organizmu
Wszystkie te objawy nie występują jednak w jednym czasie, lecz pojawiają się w miarę postępowania procesu odwodnienia organizmu dziecka. Dlatego wyróżnia się trzy stopnie odwodnienia:
- odwodnienie lekkie (utrata 1 proc. masy ciała): dziecko ma suche śluzówki w jamie ustnej, odczuwa wzmożone pragnienie.
- odwodnienie umiarkowane (utrata do 4 proc. masy ciała): niewielka ilość moczu, osłabienie, przyspieszona akcja serca, wydłużony nawrót kapilarny (płytka paznokcia po naciśnięciu i przytrzymaniu palcem przez pięć sekund z taką siłą, by płytka zbladła, przez ponad dwie sekundy nie wraca do pierwotnego koloru). uczucie suchości w ustach, ospałość, mało elastyczna skóra.
- odwodnienie ciężkie (utrata ok. 10 proc. masy ciała): charakterystyczny jest całkowity brak moczu, szybki oddech, zimna i lepka skóra, spadek ciśnienia tętniczego krwi, wiotkość i bardzo ciężki stan dziecka.
Jak zapobiegać odwodnieniu niemowlaka?
By doszło do odwodnienia wystarczy, gdy niemowlę zrobi pięć luźnych kupek. Malca trzeba więc szybko nawodnić, co uchroni go przed hospitalizacją. Ale sama woda do picia to za mało.
Podczas biegunki dużo skuteczniejsze są tzw. doustne płyny nawadniające. Zawierają one elektrolity oraz glukozę, dzięki czemu szybko przywracają równowagę wodno-elektrolitową i chronią przed odwodnieniem. Pod względem osmotyczności są bliższe płynom ustrojowym, dzięki czemu organizm od razu je przyswaja – w przeciwieństwie do wody, która podczas biegunki „przelatuje” przez jelita i jest wydalana wraz z kałem.
Czytaj: Nawadnianie dziecka: czy podawać niemowlakowi doustne płyny nawadniające?
Taki płyn podajemy maluchowi w ilości zaleconej na opakowaniu aż do momentu, gdy biegunka ustąpi. Uwaga: nie należy podawać dziecku soków, napojów ani herbaty – mają one zbyt duży ładunek osmotyczny, zawierają też cukry, przez co mogą przedłużać czas trwania biegunki i nasilać dolegliwości.
Jeśli karmisz piersią, przystawiaj malucha jak najczęściej. Jeśli malec dostaje butelkę, podawaj mu dodatkowo picie. Napoje – może to być niegazowana woda mineralna – powinny być chłodne.
Kiedy wymagana jest hospitalizacja?
W sytuacji gdy dziecko nie chce przyjmować doustnych płynów nawadniających, przez co może dojść do ciężkiego odwodnienia lub już do niego doszło należy natychmiast udać się z maluchem do szpitala. Podczas ciężkiego odwodnienia konieczne jest nawadnianie dożylne w szpitalu. Podczas pobytu z dzieckiem na oddziale zostaną też przeprowadzone dodatkowe badania, które pomogą znaleźć przyczynę ostrego odwodnienia.
Czytaj: Dieta przy infekcji rotawirusowej - czym karmić dziecko w czasie grypy żołądkowej?
