Karmienie piersią: nawał pokarmu, zapalenie piersi - co może cię zaskoczyć i sprawić problemy?

Nawał pokarmu czy zapalenie piersi należą do nieprzyjemnych dolegliwości, które mogą spotkać kobietę podczas karmienia piersią. Choć źródeł informacji na temat problemów z laktacją jest dziś mnóstwo, wciąż wiele kobiet bywa zaskoczonych tym, jak to wygląda w praktyce.

Zwłaszcza jeśli w ciąży szukały głównie informacji o porodzie, a o karmieniu piersią słyszały tyle, że to wspaniała sprawa, bo mleko matki jest najzdrowsze, a ssanie piersi sprzyja budowaniu więzi z dzieckiem. To wszystko prawda, ale naszym zdaniem trzeba mówić też o tych mniej fajnych stronach karmienia piersią i problemach, które mogą się pojawić.

Spis treści

1. Ryzyko zapalenia piersi a obrzęk i zaczerwienienie
2. Karmienie piersią: podrażnione i bolące brodawki
3. Nawał pokarmu
4. Zastój pokarmu
5. Kryzys laktacyjny
6. Karmienie piersią a seks
7. Przeziębienie a karmienie piersią

Ryzyko zapalenia piersi a obrzęk i zaczerwienienie

Zapalenie piersi może być powikłaniem po zastoju pokarmu. W przypadku nawału pokarmu – obrzęk zawsze jest spowodowany jakimś błędem, np. złą techniką karmienia albo niedostatecznym opróżnianiem piersi. Objawia się tym, że piersi – zazwyczaj obie – są obrzmiałe, twarde, ciepłe, bolesne, zaczerwienione.

Możesz mieć wtedy podwyższoną temperaturę ciała (do 38,5ºC). Obrzęk powoduje zaburzenia w przepływie pokarmu – mleko bardzo słabo wypływa.

Co powinnaś zrobić, aby uniknąć zapalenia piersi?

• Sprawdzaj, czy maluszek prawidłowo chwyta pierś i właściwie ją ssie.
• Popraw wypływanie pokarmu: ogrzewaj piersi przed karmieniem przez zanurzenie w ciepłej wodzie lub rób ciepłe okłady, delikatnie gładź pierś dłonią (ale nie masuj!), a tuż przed przystawieniem maluszka odciągaj trochę mleka.
• Po karmieniu rób zimne okłady na piersi lub przykładaj do nich liście białej kapusty (schłodzone w lodówce i lekko zbite tłuczkiem do mięsa).
• Kiedy ból jest bardzo dotkliwy, możesz zastosować ibuprofen (zażyj lek tuż po karmieniu).

Czytaj również: Okłady z kapusty i inne sposoby na nawał pokarmu

Najczęstsze problemy z laktacją: zastój pokarmu, obrzęk piersi, zapalenie piersi, wklęsłe brodawki

Karmienie piersią: podrażnione i bolące brodawki

Na początku karmienie piersią może być nieprzyjemne, bo nawet jeśli nie popełniasz błędów w technice przystawiania do piersi, wrażliwe brodawki sutkowe mogą boleć, nieprzyzwyczajone do ssania i ściskania przez dziąsła dziecka. Często są wtedy czerwone, podrażnione, a nawet poranione. Mimo to nie powinnaś przerywać karmienia, żeby laktacja nie ustała. W tej sytuacji trzeba szybko pomóc brodawkom i skorygować technikę karmienia.

Co powinnaś zrobić?

• Jak najczęściej wietrz brodawki i smaruj je własnym mlekiem lub specjalnym kremem (np. Alantan Plus, Maltan, Linoderm, Lansinoh, maść nagietkowa). Nie myj piersi mydłem.
• Zwracaj uwagę, czy dziecko jest dobrze przystawiane i prawidłowo ssie: musi chwytać ustami brodawkę z dużą częścią otoczki, mieć wargi rozwarte, a nie zaciśnięte, dotykać nosem i brodą piersi. Powinnaś słyszeć odgłos połykania.
• Chroń brodawki przed urazami, nosząc specjalne silikonowe osłonki z otworkami lub muszle laktacyjne zamiast jednorazowych wkładek.
• Przed karmieniem możesz przyłożyć do brodawki kostkę lodu (owiniętą w czysty gazik lub pieluszkę) albo schłodzony kompres – zimno działa nieco znieczulająco.
• Zaczynaj karmić dziecko tą piersią, która jest mniej bolesna, bo głodne dziecko mocniej ssie. Gdy zaspokoi już pierwszy głód, ssie mniej łapczywie – wtedy podaj mu pierś bardziej bolesną.

Czytaj również: Najczęstsze problemy z laktacją: zastój pokarmu, obrzęk piersi, zapalenie piersi, wklęsłe brodawki

Nawał pokarmu

Choć to zjawisko normalne i fizjologiczne, również może zaskakiwać, bo piersi są wtedy tak wypełnione mlekiem, że wyglądają, jakby miały za chwilę pęknąć: są bardzo duże, napięte, twarde. Nawał pokarmu występuje u każdej kobiety, pojawia się zwykle między drugą a szóstą dobą po porodzie.

Co powinnaś zrobić, gdy masz nawał pokarmu?

• Regularnie opróżniaj piersi, karmiąc dziecko 10–14 razy na dobę.
• Przed każdym karmieniem odciągaj trochę mleka (do 10 ml), by zmiękczyć otoczkę brodawki – wtedy dziecku łatwiej ją będzie chwycić.
• Ulgę przyniosą zimne okłady na piersi po karmieniu, trzymaj je przez 20–30 minut.
• Możesz przez kilka dni pić napar z szałwii (maksymalnie 1–2 szklanki dziennie), który zmniejsza wydzielanie pokarmu.
• Najlepiej jest, gdy piersi są opróżniane przez dziecko. Jeśli ono dobrze, efektywnie ssie, nie używaj dodatkowo laktatora, bo jeszcze bardziej pobudzisz laktację.

Zastój pokarmu

To najostrzejsza forma obrzęku, która może prowadzić do zapalenia piersi. Objawy: piersi są przepełnione, napęczniałe, bolesne, ale mimo przepełnienia mleko nie chce z nich wypływać (nie słychać odgłosu połykania). Fragment piersi (lub cała) może być twardszy i cieplejszy niż reszta, w miejscu tym może się pojawić czerwona plama lub bolesny guzek.

Jedną z form zastoju pokarmu jest zatkanie tylko jednego przewodu mlecznego – wtedy mleko wypływa, bo choruje tylko część gruczołu. Zastój może się pojawić jako powikłanie po nawale, w okresie odstawiania od piersi lub na skutek wydłużenia przerw między karmieniami, zaś zatkanie przewodu mlecznego może wystąpić w każdej chwili podczas laktacji – z powodu stresu, zmiany trybu życia czy ucisku piersi (np. przez noszenie niewygodnego, uciskającego biustonosza).

Zastój pokarmu – co robić?

• Z ogrzanej piersi pokarm wypływa łatwiej, warto więc przed przystawieniem dziecka wziąć ciepły prysznic, zanurzyć pierś przez ok. 12 minuty w ciepłej wodzie lub położyć na niej ciepły okład. Pomaga również delikatne gładzenie piersi – przed karmieniem, a także w jego trakcie. Uwaga: przy zastoju i obrzęku nie wolno piersi masować! Dotyk ma być bardzo delikatny i służyć tylko pobudzeniu wypływu pokarmu.
• Tuż przed podaniem piersi dziecku odciągaj niewielką ilość mleka.
• Zaczynaj karmić od chorej piersi, tylko co trzecie, czwarte karmienie podawaj najpierw zdrową pierś.
• Po karmieniu rób zimne okłady na piersi: z liści kapusty, owiniętego w pieluszkę lodu lub mrożonki warzywnej albo schłodzonego kompresu żelowego. Jeśli po 2–3 dniach nie odczuwasz poprawy, zgłoś się do poradni laktacyjnej lub lekarza.

Kryzys laktacyjny

Kryzys laktacyjny, czyli tzw. "puste piersi" pojawia się zwykle po 6–8 tygodniach karmienia. Możesz być wówczas zaskoczona tym, że piersi, które dotąd były mocno wypełnione mlekiem, a przez to duże i twarde, nagle stały się miękkie i wydają się „puste”.

Wiele niepokoi się tym i nie wie co robić w sytuacji, gdy ma za mało pokarmu. Tymczasem to zupełnie normalne. Piersi są twarde, pełne mleka tylko na początku laktacji, gdy występuje nadprodukcja pokarmu, a po kilku tygodniach laktacja się stabilizuje – oznacza to, że ilość wydzielanego mleka dostosowuje się do wymagań dziecka. Od tej pory piersi są miękkie zarówno przed karmieniem, jak i po nim, ale nadal wytwarzają mleko.

Co powinnaś robić?

• Nie przejmuj się tym i karm dziecko tak jak do tej pory. Chyba że malec nie przybiera na wadze – wtedy zacznij pobudzać laktację.
• Nie dokarmiaj mlekiem modyfikowanym tylko dlatego, że wydaje ci się, że masz za mało własnego pokarmu. To często jest złudzenie, a zbyt pochopne dokarmianie mieszanką to błąd, który może uniemożliwić dalsze karmienie piersią.

Karmienie piersią a seks

Współżycie seksualne jest możliwe zwykle już po sześciu tygodniach połogu, ale młode mamy często wcale nie mają na to ochoty. Nie tylko dlatego, że są zmęczone opieką nad dzieckiem i brakuje im czasu na seks. Także fizjologia ma w tym swój udział.

Natura zadbała bowiem o to, aby karmiąca matka była chroniona przed zbyt szybkim zajściem w kolejną ciążę, bo to byłoby bardzo wyczerpujące, a organizm potrzebuje teraz odpoczynku i regeneracji. Dlatego prolaktyna, hormon odpowiedzialny za wytwarzanie pokarmu, hamuje wydzielanie hormonów płciowych (estrogenów), a dodatkowo znosi działanie dopaminy – hormonu odpowiedzialnego m.in. za motywację do działania oraz pobudzenie seksualne.

Poza tym im więcej w organizmie prolaktyny, tym mniej estrogenów, a to powoduje, że nabłonek wyściełający pochwę robi się cienki i wysycha. Stosunki stają się przez to nieprzyjemne i bolesne, co ostatecznie zniechęca kobietę do seksu.

Co robić?

• Tak naprawdę niewiele da się zrobić: wyraźna poprawa nastąpi wtedy, gdy skończysz karmienie.
• Stosuj nawilżające żele intymne  dzięki temu stosunki nie będą nieprzyjemne.
• Porozmawiaj o tym ze swoim ginekologiem, który może przepisać np. dostępny na receptę, lekko znieczulający żel z lignokainą.

Przeziębienie a karmienie piersią

Gorączka a karmienie piersią – wciąż funkcjonuje przekonanie, że choroba matki, a już zwłaszcza przyjmowanie jakichkolwiek leków oznacza automatyczne wstrzymanie karmienia piersią. Możliwe, że i ty usłyszysz coś takiego od mamy czy babci. A potem będziesz zaskoczona, gdy doradczyni laktacyjna powie ci coś zupełnie innego.

Wiele kobiet przestało karmić właśnie dlatego, że posłuchały tych niemądrych rad. A prawda jest taka, że choroby infekcyjne, które zazwyczaj przebiegają z gorączką (przeziębienie, grypa, angina, zapalenie oskrzeli) nie są przeciwwskazaniem do karmienia piersią.

Wręcz przeciwnie: wraz z twoim mlekiem dziecko dostaje przeciwciała, które chronią je przed infekcją, zatem można karmić piersią podczas przeziębienia. Wyjątkiem są zakażenia skóry na brodawce sutkowej – wtedy karmienie należy przerwać. Po drugie, podczas laktacji można stosować większość leków, także antybiotyków. A więc jeśli lekarz wie, że jesteś karmiącą mamą, na pewno przepisze taki preparat, który będzie bezpieczny.

Co powinnaś robić, gdy przeziębisz się podczas karmienia piersią?

• Gdy zachorujesz, nie podejmuj sama decyzji o odstawieniu dziecka – karm, dopóki lekarz lub doradca laktacyjny wyraźnie ci tego nie zabroni.

miesięcznik "M jak mama"