Leki a karmienie piersią - jaka jest między nimi zależność? Czy karmiąca matka może przyjmować leki? Czy te przenikają do mleka mamy i czy w związku z tym stanowią zagrożenie dla dziecka?
Karmienie piersią wspiera rozwój dziecka. Oprócz funkcji odżywczych oraz dostarczenia mu wszelkich niezbędnych składników oraz związków, które warunkują jego prawidłowe funkcjonowanie, rozwój i zdrowie, chroni je przed czynnikami chorobotwórczymi. Wpływa ponadto korzystnie na zdrowie dziecka i mamy.
Niestety, czasem zdarza się, że mama karmiąca zachoruje mniej lub bardziej poważnie. Młode matki najczęściej pytają o zależność pomiędzy przeziębieniem a karmieniem piersią - mają wątpliwości, co do brania leków w trakcie karmienia piersią.
Czy mama karmiąca może przyjmować leki, czy powinna odstawić dziecko od piersi?
Magdalena Stolarczyk*: Rzeczywiście słyszy się, że jeżeli kobieta musi włączyć do leczenia farmakoterapię, to powinna odstawić dziecko od piersi. Taka opinia funkcjonuje i niestety jest ona często powtarzana. Muszę tu głośno, jednoznacznie i stanowczo powiedzieć, że to mit.
Okazuje się bowiem, że istnieje tak naprawdę tylko niewielka ilość substancji leczniczych bezwzględnie przeciwwskazanych w czasie laktacji. Większość leków może być stosunkowo bezpiecznie stosowana w okresie karmienia piersią, oczywiście po uprzedniej konsultacji z lekarzem, farmaceutą lub doradcą laktacyjnym.
To rzeczywiście zupełnie inne stanowisko. Ale przecież leki przenikają do mleka mamy, w związku z tym mogą wywierać na wpływ na dziecko...
Tu muszę się zgodzić – większość substancji leczniczych w mniejszym lub w większym stopniu przenika do mleka mamy. Stopień w jakim to następuje zależy od wielu czynników, m.in. od charakteru fizyko-chemicznego, farmakologicznego i farmakokinetycznego samego leku.
Czytaj również: Odchudzanie w czasie karmienia? Powiemy ci, jak zrobić to bezpiecznie dla siebie i dziecka
Możesz karmić piersią i być aktywna fizyczne. Ważny jest tylko rodzaj ćwiczeń i twoja dieta
Czyli leki, które przenikają do mleka, oddziałują również na dziecko karmione piersią?
Sam fakt przechodzenia leków do mleka mamy nie determinuje jego oddziaływania i wpływu na karmione piersią dziecko. Oczywiście obecność leku i jego zwiększona ilość w pokarmie zwiększa prawdopodobieństwo szkodliwego wpływu stosowanego przez mamę leku na dziecko karmione piersią, ale go nie przesądza.
Występuje szereg czynników, które mogą wzmacniać lub osłabiać działanie medykamentów na dziecko i do nich należą: stężenie leku w mleku mamy, ilość wypitego przez dziecko pokarmu, częstotliwość karmień, pory karmienia, wiek dziecka, stopień wiązania się leku z białkami osocza dziecka, stan zdrowia dziecka, biodostępność leku u dziecka oraz rozmieszczenie go w poszczególnych kompartymentach w organizmie dziecka.
Dlatego tak ważne jest stosowanie leków podczas karmienia piersią tylko i wyłącznie na zlecenie lekarza i z zachowaniem odpowiednich środków ostrożności, które minimalizują ewentualne działanie leku na dziecko.
O jakich środkach ostrożności mówimy?
Leki a karmienie piersią - ta kwestia powinna być zawsze skonsultowana z lekarzem, farmaceutą lub doradcą laktacyjnym. Warto pamiętać o tym, aby w tym okresie ograniczyć przyjmowanie leków do niezbędnego minimum. W przypadku stosowania leków w czasie karmienia piersią należy bacznie obserwować dziecko i w chwili zauważenia u dziecka objawów, tj. biegunka, wysypka, rozdrażnienie, nadmierna senność lub zmiana w jego dotychczasowym zachowaniu lub zwyczajach, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym i/lub pediatrą.
Koniecznie należy zsynchronizować czas podawania leku z karmieniem – najlepiej lek przyjmować tuż po karmieniu, a przed najdłuższą przerwą (nocną, południową). Przyjmuje się zasadę, że większość leków po 30-90 minutach od ich zażycia osiąga najwyższe stężenie w mleku mamy, i wówczas należy ograniczyć karmienie piersią.
Niestety niektóre leki są szkodliwe dla dziecka i karmienie piersią jest przeciwwskazaniem do ich zażywania. Wówczas zaleca się czasowe przerwanie karmienia piersią, ale należy wtedy utrzymać laktację poprzez częste odciąganie pokarmu.
Które leki są przeciwwskazane w okresie karmienia piersią?
Lekami przeciwwskazanymi w okresie karmienia piersią są leki zaliczane do kategorii L5, tzw. leków szkodliwych wg kategorii ryzyka laktacyjnego prof. Hale’a. Do tej grupy leków zaliczane są substancje, dla których badania na grupie matek karmiących piersią wykazały istotne i udokumentowane ryzyko niekorzystnego, szkodliwego wpływu na zdrowie dziecka karmionego piersią.
Czytaj: Przeziębienie a karmienie piersią. Jak wyleczyć przeziębienie nie zarażając dziecka?
Jakie to są leki?
Do tej grupy (L5) zaliczane są leki przeciwnowotworowe, leki przeciwwirusowe (stosowane w leczeniu zakażeń wirusem HIV), jak również leki na bazie antyarytmicznego amiodaronu, przeciwdepresyjnej doksepiny, przeciwtrądzikowej izotretynoiny i bromokryptyny, która hamuje laktację.
Mówi Pani o kategoriach ryzyka laktacyjnego prof. Hale’a. Co to jest?
Kategorie ryzyka laktacyjnego według prof. Hale’a (Hale's Lactation Risk Categories) jest to najbardziej popularna klasyfikacja leków zażywanych w okresie karmienia piersią, która w sposób łatwy i przejrzysty wskazuje na bezpieczeństwo ich stosowania w tym szczególnym okresie. Przyporządkowuje ona substancje lecznicze do 5 kategorii , oznaczanych L1, L2, L3, L4, L5.
Kategorie ryzyka laktacyjnego:
- L1 – to substancje lecznicze najbezpieczniejsze w czasie laktacji (określane jako zgodne z karmieniem piersią).
- L2 – to substancje lecznicze bezpieczne w czasie laktacji (określane jako prawdopodobnie zgodne z karmieniem piersią).
- L3 – to substancje lecznicze prawdopodobnie bezpieczne w czasie laktacji (określane jako prawdopodobnie zgodne z karmieniem piersią).
- L4 – to substancje lecznicze potencjalnie szkodliwe w okresie laktacji.
- L5 – to substancje lecznicze szkodliwe (przeciwwskazane w okresie laktacji).
O czym jeszcze powinna pamiętać kobieta karmiąca piersią i przyjmująca leki?
Niektóre leki poprzez swój mechanizm działania (często bardzo skomplikowany) mogą hamować lub pobudzać laktację. Do leków hamujących laktację zalicza się leki na bazie bromokryptyny, doustne środki antykoncepcyjne zawierające estrogeny (z wyjątkiem minipigułek), leki moczopędne (tiazydowe i pętlowe), oraz leki zawierające substancje czynne tj. lewodopę, pseudoefedrynę, kalcytoninę, kodeinę, lizuryd, pirydoksynę.
Do leków pobudzających laktację zalicza się z kolei leki na bazie amfetaminy, cymetydyny, domperidonu, haloperidolu, imipraminy, metoklopramidu, pochodne fenotiazyny, risperidon, sulpiryd, teofilinę, α-metyldopę.
Gdzie można znaleźć więcej informacji na ten stosowania leków w okresie karmienia piersią?
Na stronie Centrum Nauki o Laktacji znajduje się tzw. Laktacyjny Leksykon Leków (opracowany w oparciu o kategorie ryzyka laktacyjnego). Oprócz tego można korzystać z internetowych baz angielskojęzycznych, m.in. LactMed i e-lactancia.org. W razie potrzeby można również napisać do mnie na adres: kontakt@farmaceuta-radzi lub odwiedzić mój blog.
Polecam również stronę Fundacji Promocji Karmienia Piersią gdzie mailowo można zapytać o konkretny, zlecony przez lekarza lek. Powtórzę jednak raz jeszcze: sięganie po jakiekolwiek leki w czasie karmienia piersią powinno być skonsultowane z lekarzem lub doradcą laktacyjnym.
*Magdalena Stolarczyk – dr nauk farmaceutycznych, absolwentka Wydziału Farmaceutycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, autorka i współautorka artykułów w renomowanych czasopismach zagranicznych, blogerka (www.farmaceuta-radzi.pl), redaktorka Kwartalnika Laktacyjnego, specjalistka ds. farmacji Fundacji Promocji Karmienia Piersią, Promotorka Karmienia Piersią. Farmaceutom pomaga zdobywać wiedzę, a rodzicom tłumaczy zawiłości farmacji i mówi jak bezpiecznie stosować leki u siebie i u swoich dzieci.
