Spis treści
- Co dla zdrowia dziecka oznacza wcześniactwo?
- Intensywna opieka nad wcześniakiem
- Odżywianie a rozwój wcześniaka
- Co rodzice mogą zrobić dla swojego maleństwa?
- Szukanie wsparcia - kontakt z innymi rodzicami wcześniaków
Przedwczesny poród może się przydarzyć każdej przyszłej mamie. Dlatego warto wiedzieć, jak wygląda opieka nad wcześniakiem,czyli dzieckiem urodzonym przed 37 tygodniem ciąży. Przeczytaj, jak dzisiaj wygląda opieka nad wcześniakiem i dowiedz się, jako potencjalny rodzic wcześniaka, jak wiele sama możesz zrobić, aby pomóc swojemu dziecku urodzonemu przed terminem porodu.
Co dla zdrowia dziecka oznacza wcześniactwo?
O rokowaniach wcześniaka decyduje przede wszystkim wiek płodu i stopień dojrzałości jego organów: im więcej czasu dziecko spędziło w ciele mamy, tym lepiej jest rozwinięte i mniej zagrożone poważnymi powikłaniami.
Wcześniaki, czyli dzieci urodzone co najmniej kilka tygodni przed czasem zwykle dość szybko nadrabiają zaległości, najtrudniejsza zaś jest sytuacja wcześniaków skrajnie przedwcześnie urodzonych, które ważą poniżej 1000 gramów.
Jednak i w takich przypadkach, dzięki ogromnemu postępowi, jaki dokonał się w medycynie, coraz więcej takich maleństw przeżywa. W ciągu ostatnich lat jakość opieki nad wcześniakami poprawiła się w sposób nadzwyczajny.
Czytaj: Skrajne wcześniactwo: skutki i powikłania. Z czym muszą się zmagać rodzice wcześniaków? [WYWIAD]
WCZEŚNIAK: jak opiekować się tak małym dzieckiem?
Intensywna opieka nad wcześniakiem
Dziecko przedwcześnie urodzone powinno natychmiast trafić pod opiekę neonatologa. Liczą się wtedy dosłownie minuty i godziny, więc byłoby idealnie, aby już sam przedwczesny poród odbył się w szpitalu o III stopniu referencyjności, gdzie jest oddział intensywnej opieki neonatologicznej. W innym przypadku wcześniak zostanie przewieziony do ośrodka referencyjnego.
Przedwczesne narodziny wiążą się z wieloma problemami zdrowotnymi. Najczęstsze schorzenia wcześniaków to: zaburzenia oddychania, drożny przewód tętniczy Botalla, sepsa, martwicze zapalenie jelit, krwawienia dokomorowe w mózgu i retinopatia (uszkodzenia siatkówki oka).
Czytaj: Wirus RSV zagrożeniem dla wcześniaka. Jak go rozpoznać i uniknąć?
Rozmiar ubranek dla noworodka - jaką wielkość wybrać?
Pierwszą czynnością po urodzeniu wcześniaka jest zapewnienie dziecku oddechu, bo prawie zawsze ma z tym problemy. Jeśli płuca są bardzo niedojrzałe, malec jest podłączany do respiratora. Dawniej regułą było intubowanie, czyli wprowadzanie rurki intubacyjnej do tchawicy dziecka przez nos lub usta, co jest inwazyjne i sprzyja uszkodzeniu niedojrzałych płuc oraz infekcjom.
Dziś intubację stosuje się tylko wtedy, gdy wcześniak sam nie oddycha. Zazwyczaj zaś wspomaga się własny oddech malca poprzez tzw. nieinwazyjną wentylację: dzięki zastosowaniu urządzenia o nazwie Infant Flow, do noska dziecka wprowadza się tylko maleńkie końcóweczki z miękkiego silikonu, a gdy dziecko jest bardzo małe – zakłada się na twarz silikonową maseczkę. Ta metoda jest nieinwazyjna i oszczędza niedojrzałe płuca wcześniaków.
Noworodki urodzone przed końcem 28. tygodnia ciąży zaraz po urodzeniu należy owinąć polietylenową folią do wysokości szyi, aby przez cienką skórę nie traciły ciepła i wody. Gdy doszło do znacznego niedotlenienia, a wcześniak urodził się po 35. tygodniu ciąży, stosuje się hipotermię, czyli obniżenie temperatury (całego ciała lub samej głowy) do 34 st. C. Zabieg ten zapobiega poważnym zaburzeniom neurologicznym wcześniaków.
Każdy wcześniak po porodzie trafia do inkubatora, gdzie ma zapewnioną odpowiednią temperaturę ciała. Jest tam stale monitorowany przez dodatkowe urządzenia, takie jak kardiomonitor (pokazuje m.in. akcję serca, parametry ciśnienia krwi) czy pulsoksymetr, który mierzy stopień utlenowania krwi.
Czytaj: Jak dbać o wcześniaka w szpitalu po przedwczesnym porodzie?
PORÓD PRZEDWCZESNY: śpiewaj wcześniakowi, a będzie zdrowy!
Odżywianie a rozwój wcześniaka
Niezwykle ważną sprawą jest odpowiednie żywienie wcześniaków. Warto wiedzieć, że główną przyczyną zaburzeń neurologicznych (np. retinopatii) wcześniaków są niedobory składników odżywczych, które u malca urodzonego o kilka lub kilkanaście tygodni za wcześnie są ogromne.
W pierwszych tygodniach życia wcześniaka najważniejsze jest białko, potem tłuszcze niezbędne do rozwoju mózgu. W ostatnich 17 tygodniach prawidłowej ciąży (a więc między 23. a 40. tygodniem) mózg płodu zwiększa swą objętość pięciokrotnie – to najbardziej intensywny okres rozwoju mózgu w całym życiu człowieka. Wtedy też znacznie wzrasta transport przez łożysko wielu składników ważnych dla rozwoju mózgu, a zwłaszcza kwasu tłuszczowego DHA.
Dziecko urodzone przedwcześnie jest pozbawione pełnej dostawy DHA od mamy i trzeba mu te deficyty zrekompensować. Dlatego między innymi najlepszym pokarmem dla każdego wcześniaka jest mleko jego mamy, gdyż jest doskonałym źródłem nie tylko DHA, ale także licznych bakterii, które zasiedlają przewód pokarmowy dziecka i stymulują układ immunologiczny do prawidłowego rozwoju.
Pewną alternatywą, jeżeli chodzi o składniki odżywcze, jest pokarm innej kobiety, pozyskany z banku mleka kobiecego (w Polsce działają już cztery takie banki). Żywienie wcześniaków, wbrew pozorom, wcale nie jest zadaniem łatwym.
Mimo ogromnego postępu w medycynie wciąż ok. 50 proc. dzieci w momencie wypisania ze szpitala do domu kwalifikuje się jako „niedożywione”. Jednak kilkanaście lat temu na tym etapie „niedożywione” były wszystkie wcześniaki, a zatem i na tym polu jest dużo lepiej.
Czytaj: Mózg dziecka: rozwój w życiu płodowym
PORÓD PRZEDWCZESNY: Co możesz zrobić, by nie urodzić WCZEŚNIAKA?
- Jeszcze do niedawna inkubatory z wcześniakami były zasłaniane przed światłem, by zapewnić warunki przypominające te panujące w macicy. Obecnie się od tego odchodzi, bo z badań wynika, że wcześniaki, którym zapewniono rytm dobowy dnia i nocy, lepiej się rozwijają i lepiej przybierają na wadze.
- Najlepszym lekiem przeciwbólowym dla wcześniaków jest glukoza – podaje się ją doustnie, aby minimalizować stres i ból odczuwany przez maleństwo.
- Wcześniaki często wymagają resuscytacji, czyli zabiegów, które przywracają krążenie i oddychanie. Zgodnie z ogłoszonymi dwa lata temu rekomendacjami nie zaleca się podejmowania resuscytacji noworodka urodzonego przed zakończeniem 23. tygodnia ciąży, ponieważ u takiego dziecka występuje prawie 100-proc. ryzyko znacznego uszkodzenia mózgu, które nie pozwala na samodzielne życie. Gdy przedwczesny poród nastąpi w 24.–25. tygodniu ciąży, decyzję o resuscytacji podejmuje się, biorąc pod uwagę stan dziecka i wolę rodziców.
Co rodzice mogą zrobić dla swojego maleństwa?
- MAMO, ODCIĄGAJ SWÓJ POKARM. Neonatolodzy powtarzają to zdanie jak mantrę: najlepszym pokarmem dla dziecka jest mleko mamy, a w przypadku wcześniaków działa ono wręcz jak lek. Wcześniak karmiony pokarmem mamy szybciej przybiera na wadze, ma lepsza odporność, zdecydowanie mniejsze jest też u niego ryzyko takich wcześniaczych powikłań jak martwicze zapalenie jelit, retinopatia, sepsa czy inne groźne zakażenia. A więc mama wcześniaka powinna być zdeterminowana do tego, aby walczyć o laktację i odciągać swój pokarm, który będzie podawany dziecku. Im mniejszy wcześniak, tym bardziej potrzebuje mleka mamy.
- ANGAŻUJCIE SIĘ W OPIEKĘ na wcześniakiem JESZCZE W SZPITALU. Starajcie się być tam jak najczęściej. To bywa niełatwe, bo taki pobyt może trwać nawet kilka miesięcy, ale ważne jest, by wcześniak przebywający w szpitalu czuł waszą obecność i troskę. Bierzcie aktywny udział w opiece nad wcześniakiem na terenie szpitala – o ile personel na to pozwoli. Oprócz kangurowania możecie mówić i śpiewać do maluszka, trzymać strzykawkę z mlekiem podczas karmienia wcześniaka sondą do żołądka, a z biegiem czasu także karmić dziecko piersią, przewijać itd.
- NADAJCIE SWOJEMU DZIECKU IMIĘ. Wybierzcie imię dla wcześniaka i zadbajcie o to, aby było ono wypisane przy inkubatorze. Zdaniem psychologów dzięki temu dla personelu to nie będzie kolejny „przypadek medyczny”, ale konkretny człowiek, i opieka nad wcześniakiem będzie zindywidualizowana, a przez to – lepsza.
- DOTYKAJCIE wcześniaka. Bardzo ważna dla rozwoju wcześniaków jest tez bliskość fizyczna z matką, ojcem, a nawet rodzeństwem. Dlatego wiele szpitali zachęca bliskich do przebywania z dzieckiem. Możecie trzymać wcześniaka za rączkę, nóżkę, a przede wszystkim powinniście je kangurować, czyli przytulać dziecko do nagiej klatki piersiowej rodzica – mamy lub taty. Można to robić nawet z wcześniakiem w ciężkim stanie, z rurką intubacyjną. Zdaniem specjalistów kangurowanie ma ogromny wpływ na efekty całej terapii wcześniaka, poprawia zarówno jego rozwój fizyczny, jak i emocjonalny. Taki bliski kontakt reguluje u dziecka ciśnienie krwi, ciepłotę ciała oraz czynności serca. Kangurowany maluszek jest spokojniejszy, lepiej śpi, szybciej uczy się ssania piersi, a w efekcie rzadziej cierpi z powodu infekcji, szybciej nabiera chęci do życia i krócej przebywa w szpitalu. Według specjalistów bardzo również zyskuje emocjonalnie: czuje się kochany, bezpieczny, uczy się okazywania ciepła i miłości.
Szukanie wsparcia - kontakt z innymi rodzicami wcześniaków
Będąc rodzicem wcześniaka, warto nawiązać kontakt z innymi rodzicami dzieci urodzonych przed czasem. Takie bezpośrednie relacje są bardzo potrzebne zarówno dla was, jak i – pośrednio – dla waszego dziecka.
Ludzie, którzy mieli takie samo doświadczenie z opieką nad wcześniakiem, najlepiej was zrozumieją, dadzą wam wsparcie psychiczne, a także podpowiedzą, jak konkretnie pomóc dziecku, dzieląc się swoim doświadczeniem: polecą dobrego lekarza czy rehabilitanta, doradzą, jak załatwić szczepionkę, gdzie wypożyczyć wydajny laktator czy kupić maleńkie ubranka.
W kilku miastach istnieją już przyszpitalne grupy wsparcia dla rodziców wcześniaków (m.in. Warszawa, Białystok, Ruda Śląska, Kraków, Bydgoszcz). Jeśli w waszej okolicy nie ma takiej grupy, skontaktujcie się z innymi rodzicami wcześniaków przez internet (np. przez stronę Fundacji Wcześniak: www.wczesniak.pl).
Zobacz film: Opieka nad wcześniakiem
miesięcznik "M jak mama"
