Żółtaczka noworodkowa - czy każde dziecko musi być naświetlane lampami?

Żółtaczka noworodkowa to dolegliwość, która często występuje u noworodków. Żółtaczka u noworodka nazywana jest też żółtaczką fizjologiczną, co oznacza, że nie powinna budzić niepokoju rodziców, choć warto wiedzieć, że czasami zamienia się w żółtaczkę patologiczną. Czy ma ją każde dziecko i jak leczy się żółtaczkę fizjologiczną?

Spis treści:

1. Jakie są przyczyny żółtaczki noworodkowej?
2. Jakie są objawy żółtaczki u noworodka?
3. Leczenie żółtaczki fizjologicznej
4. Żółtaczka noworodkowa patologiczna
5. Czy żółtaczka może być spowodowana kobiecym mlekiem?
6. Jak dbać o dziecko z żółtaczką fizjologiczną?
7. Jak ocenić nasilenie żółtaczki?
8. Mity o żółtaczce fizjologicznej

Jakie są przyczyny żółtaczki noworodkowej?

Przyczyną żółtaczki fizjologicznej u noworodka jest hemoglobina. To specjalny barwnik w krwinkach czerwonych krążących we krwi. Dzięki hemoglobinie możliwe jest dostarczanie tlenu do wszystkich komórek organizmu. W czasie ciąży dziecko potrzebuje więcej krwinek czerwonych i więcej hemoglobiny niż po narodzinach. Poza tym płód ma specjalny rodzaj hemoglobiny.

Po porodzie konieczne są zmiany, bo dziecko nie potrzebuje aż tylu krwinek, a płodową zastępuje właściwa hemoglobina. W rezultacie dochodzi do rozpadu części niepotrzebnych już krwinek. Na skutek tych zmian powstaje żółty barwnik, bilirubina.

Dzięki pracy wątroby bilirubina trafia do jelit, a stąd wraz z kupką jest wydalana z organizmu. Ale wątroba noworodka jest jeszcze niedojrzała i nie zawsze potrafi sobie poradzić z przetworzeniem dużej ilości tego barwnika. Dlatego nadmiar bilirubiny przedostaje się do krwi, co powoduje zażółcenie skóry.

Żółtaczka fizjologiczna, która nie jest groźna, ma kilka typowych, charakterystycznych cech:

• pojawia się w drugiej lub trzeciej dobie życia dziecka,

• ustępuje sama w ciągu 10–14 dni, choć u wcześniaków trwa nieco dłużej,

• stężenie bilirubiny nie przekracza dopuszczalnej normy dla dzieci w tym wieku.

Jeśli żółtaczka nie spełnia tych kryteriów, np. zaczyna się w pierwszej dobie życia dziecka lub mijają kolejne dni, a skóra dziecka jest coraz bardziej żółta – konieczna jest wizyta u lekarza.

Czytaj również: Bilirubina - co oznacza podwyższona bilirubina całkowita

Szczepienie przeciwko WZW u dzieci. Co trzeba wiedzieć o szczepionce na żółtaczkę typu B?

Jakie są objawy żółtaczki u noworodka?

O żółtaczce noworodkowej mówimy, gdy skóra i błony śluzowe noworodka mają żółte zabarwienie. Kolor ten mogą mieć także białkówki oczu dziecka.

Nie stanowi ona zagrożenia, choć zażółcenie skóry może być niekiedy intensywne: czasem jest ledwie zauważalne, innym razem przypomina kolor cytryny.

Żółtaczka fizjologiczna widoczna jest również w badaniach krwi - u noworodka z żółtaczka widoczny jest podwyższony poziom bilirubiny - barwnika, który powstaje w wyniku rozpadu krwinek czerwonych.

Przed wypisem dziecka ze szpitala lekarz często zleca badanie stężenia bilirubiny we krwi, aby upewnić się, że jej poziom jest bezpieczny. Ale nawet jeśli poziom bilirubiny był prawidłowy, warto codziennie obserwować skórę dziecka. Problemy z żółtaczką u noworodka zdarzają się rzadko, ale lepiej dmuchać na zimne.

Tak wygląda noworodek z żółtaczką (ZDJĘCIA)

Leczenie żółtaczki fizjologicznej

Jeśli skóra dziecka jest bardzo żółta, wręcz pomarańczowa, a ty wyszłaś już ze szpitala po porodzie, koniecznie zgłoś się do lekarza, który oceni nasilenie żółtaczki noworodkowej u dziecka. Pediatra zleci badanie stężenia bilirubiny we krwi. W szpitalach stosuje się czasem także pomiar bilirubiny przez skórę, ale wynik z krwi jest bardziej wiarygodny.

Jeśli poziom bilirubiny jest bezpieczny, wystarczy dalej obserwować malucha, karmić go regularnie, wychodzić codziennie na spacer i nie traktować żółtaczki jak choroby. Wkrótce żółtaczka noworodkowa sama minie.

W przypadku, gdy poziom bilirubiny jest zbyt wysoki lub za szybko narasta, konieczne jest kilkudniowe leczenie w szpitalu. Gdy bilirubina osiąga niebezpiecznie wysokie stężenie, dziecko musi przebywać w noworodkowym „solarium”, czyli pod specjalnymi lampami.

Lampy te wytwarzają promienie ultrafioletowe, które rozkładają bilirubinę w organizmie dziecka. Dzięki temu maleje jej stężenie we krwi. Takie leczenie nazywa się fototerapią. Ponieważ emitowane przez lampy promieniowanie mogłoby zaszkodzić oczom dziecka, zasłania się je na czas fototerapii opaską.

Dla rodziców okres przybywania dziecka w „solarium” jest dość trudny – nie można malca zbyt często wyjmować, bo skuteczność fototerapii zależy od czasu spędzonego pod lampą. Dlatego niemowlę trafia w objęcia rodziców głównie na czas jedzenia, przewijania i toalety.

Na szczęście przebywanie w solarium noworodkowym zwykle nie trwa długo. Często wystarczą 1–2 dni, aby obniżyć bilirubinę do bezpiecznego poziomu. 

Czytaj również: Pobyt z dzieckiem w szpitalu: jakie prawa ma rodzic?

Pierwsze dni z dzieckiem: co cię zaskoczy? Rady dla świeżo upieczonych mam

Żółtaczka noworodkowa patologiczna

Zdarzają się jednak sytuacje, gdy żółtaczka noworodkowa całkowicie wymyka się spod kontroli. Patologiczna żółtaczka pojawia się w innym czasie niż fizjologiczna, czyli w pierwszej dobie życia dziecka lub już po okresie żółtaczki fizjologicznej.

Nienaturalnie długo także trwa, np. przez 1–2 miesiące. Objawy te wskazują, że coś niepokojącego dzieje się w organizmie dziecka i konieczna jest bardziej wnikliwa diagnoza. Niepokój powinny wzbudzić towarzyszące czasem żółtaczce odbarwione, biało-szare stolce i ciemny mocz.

Przyczyn może być wiele, ponieważ noworodki reagują nasiloną żółtaczką na różne nieprawidłowości w organizmie, a nie ściśle określoną jedną przyczynę. Najczęstszym winowajcą są infekcje. Aby ustalić rodzaj zakażenia, lekarze muszą zbadać krew dziecka, mocz, a czasem także wykonać inne badania, np. posiewy krwi i moczu, USG główki, brzucha lub zdjęcie rentgenowskie.

Nieprawidłowy przebieg żółtaczki może być także sygnałem zakażenia, do którego doszło jeszcze w czasie ciąży. Tak się dzieje w przypadku wrodzonej toksoplazmozy lub cytomegalii.

Leczenie infekcji łagodzi także przebieg żółtaczki. Ale stężenie bilirubiny trzeba stale kontrolować, aby w razie potrzeby zastosować fototerapię. Ważne jest także pojenie i karmienie dziecka, aby nie doszło do odwodnienia, które może nasilać żółtaczkę.

Nadmiernie wysokie stężenia bilirubiny są niebezpieczne i mogą nawet prowadzić do uszkodzenia mózgu. Ale, na szczęście, w dzisiejszych czasach się to nie zdarza.

Przyczyną żółtaczki może być także konflikt serologiczny, czyli niezgodność grupy krwi mamy i dziecka. Bilirubina wzrasta wówczas ponad normę, ponieważ krwinki dziecka są niszczone przez przeciwciała mamy przekazane dziecku przez łożysko podczas ciąży.

Innym powodem nadmiernego zażółcenia skóry dziecka mogą być choroby wątroby lub dróg żółciowych, ale zdarza się to zdecydowanie rzadziej.

Czy żółtaczka może być spowodowana kobiecym mlekiem?

U niektórych dzieci karmionych piersią występuje szczególny rodzaj żółtaczki spowodowanej pokarmem kobiecym. Żółtaczka noworodkowa związana z karmieniem piersią trwa nawet 2–3 miesiące. Nie jest groźna, ale dziecko musi być co pewien czas badane przez lekarza, który oceni, czy poza tym nic niepokojącego się nie dzieje.

Takie niemowlę prawidłowo się rozwija i przybiera na wadze, chętnie je, jest aktywne, a nie ospałe. Wygląd jego kupki i moczu nie budzą niepokoju.

Dlaczego taka żółtaczka występuje tylko u dzieci karmionych piersią? Ponieważ w mleku kobiecym są substancje, które hamują wychwytywanie bilirubiny z krwi, a w efekcie jej wydalanie. Bilirubina dłużej krąży w organizmie i żółtaczka przedłuża się nawet o kilka tygodni.

Żółtaczka noworodkowa spowodowana naturalnym pokarmem nie wymaga leczenia. Co ważne, absolutnie nie powinna być powodem rezygnacji z karmienia piersią! Aby się upewnić, że właśnie z tym rodzajem żółtaczki mamy do czynienia (lub jeśli stężenie bilirubiny jest duże), lekarz może zalecić przerwanie karmienia piersią na 1–2 dni.

Karmiąca mama może też odciągać pokarm, zagotować go i po ostudzeniu podawać dziecku. Niszczy to związki utrudniające wchłanianie bilirubiny. Dzięki temu w ciągu 1–2 dni stężenie bilirubiny maleje.

Czytaj: Jak prawidłowo ODCIĄGAĆ POKARM - bezbolesne ściąganie pokarmu

Jak dbać o dziecko z żółtaczką fizjologiczną?

Pamiętaj jednak, że zbyt rzadkie karmienie lub podawanie zbyt małych porcji mleka, a także odwodnienie mogą nasilać żółtaczkę noworodkową. Dlatego tak ważne w pierwszych dniach po porodzie jest częste przystawianie dziecka do piersi: 8–12 razy na dobę lub podawanie mu regularnie, co dwie–trzy godziny, mleka modyfikowanego.

UWAGA! Leczenie żółtaczki podawaniem dziecku wody z glukozą można włożyć między bajki. Żółtaczka noworodkowa nie minie, za to dostarczy dziecku niepotrzebnie nadmiaru cukru – cukier zaspokoi głód i niemowlę wypije mniej wartościowego i potrzebnego mleka.

Jak ocenić nasilenie żółtaczki?

Przede wszystkim musisz to robić w dobrym oświetleniu, najlepiej przy świetle dziennym lub przy mocnym świetle sztucznym. Dobrze jest robić to zawsze w tym samym miejscu i przy tym samym źródle światła. Wszystko po to, aby kolor żarówki i jej natężenie nie fałszowały oceny koloru skóry.

Koniecznie rozbierz dziecko, zostaw tylko pieluszkę, a dopiero potem oglądaj skórę dziecka. Oceń nie tylko buzię i brzuszek, ale również nóżki. To ważne, ponieważ gdy stężenie bilirubiny maleje, zażółcenie skóry ustępuje od strony nóg. Dopiero później mniej żółte stają się brzuch, klatka piersiowa, a na samym końcu buzia.

Jeśli więc dostrzegasz, że nogi i brzuszek dziecka są mniej żółte niż dwa dni temu, to powoli zbliżacie się do końca żółtaczki. Ale jeśli noworodek miał wczoraj ledwie zażółconą skórę na brzuchu, a dziś jego nóżki są pomarańczowe, lepiej się poradź lekarza.