Każdy rodzic bacznie obserwuje rozwój swojego dziecka i zwraca uwagę nawet na najmniejsze nietypowe zachowania malca. Jakie zachowania dziecka powinny budzić niepokój rodzica?
Zanim zaczniesz się martwić, pamiętaj, że podczas obserwacji malca, ważne jest spojrzenie całościowe, poszukiwanie związków przyczynowo-skutkowych.
Dopiero w razie potrzeby należy skonsultować swoje obserwacje czy też obawy.
Spis treści
- Prawidłowy rozwój dziecka
- Zaburzenia rozwoju - co to takiego?
- Zachowania niemowląt, które mogą wzbudzać niepokój
- Niepokojące objawy u małych dzieci
- Każde dziecko jest inne...
Prawidłowy rozwój dziecka
Obrazując pokrótce elementy rozwoju dziecka, można je podzielić na:
- sferę motoryczną (umiejętności ruchowe dziecka),
- sferę poznawczo-emocjonalną (m.in. umiejętność uczenia się, analiza informacji płynących z otoczenia, pamięć, uwaga, umiejętności rozumienia, odbierania i przekazywania emocji),
- sferę językową oraz komunikacyjno-społeczną (m.in. umiejętność właściwej wymowy, gramatyka, leksyka, rozumienie, dostosowanie i tworzenie wyrażeń komunikacyjnych, werbalne i niewerbalne formy komunikacji),
- sferę sensoryczną (związaną ze zmysłami i ich koordynacją – słuch, wzrok, węch, smak, dotyk).
Dziecko nabywa umiejętności w każdej ze sfer. Jeśli odbywa się to w sposób harmonijny, bez zakłóceń, wówczas daną umiejętności można określić jako adekwatną do wieku, w którym dziecko się znajduje.
Niekiedy pojawiają się jednak sytuacje, które mogą budzić niepokój. Do takich sytuacji należą wszelkiego rodzaju odchylenia od normy wiekowej i rozwojowej. Warto jednak pamiętać, że w niektórych przypadkach odchylenia od norm lub niepokojące obserwacje nie zawsze oznaczają zaburzenia rozwoju.
W takiej sytuacji należy udać się do lekarza, specjalisty w celu rozwiania wszelkich wątpliwości i ewentualne podjęcie kroków diagnostycznych.
Zaburzenia rozwoju - co to takiego?
W terminologii specjalistycznej, pojawia się pojęcie całościowych zaburzeń rozwoju, które prezentują określony obraz symptomów. W tym przypadku pewne zachowania dziecka mogą być niepokojące i wskazywać na nieprawidłowości rozwojowe.
Literatura przedmiotu, a także praktyka terapeutyczna pokazuje zachowania, które należy z uwagą obserwować i skonsultować ze specjalistą, który oceni, czy dany objaw powinien budzić obawy, czy też jest reakcją normatywną, adekwatną do wieku dziecka. Trudności mogą ale nie muszą ujawniać się w kilku sferach rozwojowych jednocześnie.
Przeczytaj: Jak rozmawiać z dzieckiem o intymnych częściach ciała?
Zachowania niemowląt, które mogą wzbudzać niepokój
- brak umiejętności ruchowych adekwatnych do wieku dziecka (dziecko nie podejmuje prób podnoszenia się, siadania, chodzenia itp.),
- niewygaszanie odruchów bezwarunkowych w odpowiednim czasie,
- niezgrabność ruchowa oraz brak umiejętności skoordynowania ruchów,
- powtarzalne, nienaturalne ruchy typu „kręcenie całym ciałem”,
- zauważalny brak kontaktu wzrokowego lub jego wyraźne osłabienie,
- nienaturalny spokój, nadmierna senność lub odwrotnie – niepokój, brak snu, rozregulowany rytm biologiczny,
- nadwrażliwość dotykowa (nadmierne reakcje emocjonalne np. intensywny płacz na delikatny dotyk, materiał ubrania, zmianę ubrania, niechęć do dotykania określonych materiałów np. plasteliny, piasku itp.) lub odwrotnie – potrzeba i domaganie się intensywnego dotyku, stymulacji dotykowej,
- osłabiona lub nadmierna reakcja na dźwięki (brak lub znacząco osłabiona reakcja na dźwięki z otoczenia – dziecko nie spogląda w kierunku źródła dźwięku, nie jest tym zainteresowane lub odwrotnie – dziecko reaguje zdenerwowaniem, płaczem na większość, nawet cichych dźwięków),
- niechęć do jedzenia potraw o określonej konsystencji, zapachu,
Sprawdź: Jak mądrze chwalić dziecko?
- osłabiona reakcje wzrokowe – niespoglądanie w kierunku pożądanej zabawki, przedmiotu,
- brak gestu wskazywania palcem (powinien pojawić się ok. 10 miesiąca życia, początkowo może to być gest wskazywania całą ręką),
- niewielkie zainteresowanie ludźmi – m.in. osłabione reakcje na działania osób z otoczenia, niezwracanie uwagi na osoby przebywające w pobliżu i bezpośrednio zwracające się do dziecka,
- osłabienie interakcji rodzic-dziecko – m.in. brak spoglądania na przedmiot, który pokazuje rodzic, nieodwzajemnianie uśmiechu, brak umiejętności uczestniczenia we wspólnych zabawach poprzez np. kontakt wzrokowy, uśmiech, krzyk, radość,
- nieumiejętność odwzajemnienia emocji rodzica – np. podczas zabawy reakcje płaczem lub całkowity brak reakcji na uśmiech, bogatą intonację ze strony dorosłego,
- nieumiejętność informowania o potrzebach w sposób adekwatny do wieku (płaczem, krzykiem, mową),
- brak reakcji na swoje imię w 12 miesiąca życia,
Niepokojące objawy u małych dzieci
- nieharmonijny rozwój mowy, w tym: opóźnienie w nabywaniu zdolności językowych, m.in. niewykształcenie się zdolności gaworzenia maksymalnie do 10 miesiąca życia, opóźnienie w nabywaniu pierwszych słów, krótkich zdań i komunikatów, nienaturalnie szybki rozwój mowy – mowa wydaje się być bardzo zaawansowana, charakterystyczna dla starszego dziecka, szczególnie niepokojący regres umiejętności językowych – utrata zdolności już wcześniej nabytych,
- trudności w zakresie tempa mowy, rytmu – w przypadku dzieci potrafiących tworzyć zdania, zauważalne „dziwne” przeciąganie wyrazów, skandowanie, nienaturalna barwa głosu,
- wielokrotne powtarzanie tego samego słowa – echolalie,
- brak pytań, ciekawości o dany przedmiot, zjawisko,
- osłabiona „mowa niewerbalna” – nieznaczna liczba lub brak gestów, mimiki podczas kontaktu z drugim człowiekiem,
- osłabiona zdolność rozumienia, naśladowania i wczuwania się w emocje innych osób na podstawie ich zachowania (np. smutek, radość itp.),
- brak lub osłabiona potrzeba przebywania wśród innych osób,
- preferowanie zabawy w pojedynkę, „długie” obserwowanie jednego przedmiotu, „zawieszanie się” na nim,
- preferowanie specyficznej, „sztywnej” formy zabawy w pojedynkę – układanie zabawek w określony ciąg wzór, brak lub osłabienie chęci i zainteresowania podjęciem zabawy polegającej na naprzemienności ról i kontakcie z inną osobą (np. rzucanie do siebie piłek, podawanie przedmiotów, współzawodnictwo, naśladowanie, zabawy „na niby” np. karmienie misia, lalki itp.),
- silne reakcje emocjonalne – intensywna i długotrwała złość, np. popychanie innych, szturchanie, przy jednoczesnym braku zdolności nawiązywania kontaktu w inny sposób (np. poprzez mimikę, uśmiech, kontakt wzrokowy).
Czytaj także: Jak rozmawiać z dzieckiem? 12 skutecznych porad
Każde dziecko jest inne...
Warto pamiętać, że obraz funkcjonowania dziecka, jego rozwój, ma charakter osobliwy, indywidualny. Nie istnieją bowiem dwie identycznie rozwijające się osoby – podobnie nie jest możliwe, aby dwoje i więcej dzieci z problemami rozwojowymi prezentowały taki sam zestaw trudności.
Jedne mogą manifestować trudności we wszystkich sferach, inne nie, tworząc przy tym różnorodne kombinacje objawów.
Każde niepokojące nas zachowanie należy skonsultować ze specjalistą, który spojrzy na wachlarz trudności pod kątem całościowego rozwoju, przekaże swoje obserwacje, podejmie odpowiednie kroki i w razie potrzeby pokieruje poszerzeniem diagnostyki. Należy jednak pamiętać, że nie każde niepokojące nas zachowanie musi oznaczać zaburzenie rozwoju, dlatego tak ważna jest multidyscyplinarna diagnostyka.
Warto również wiedzieć, że rozwój dziecka można monitorować i konsultować nie tylko wtedy, gdy subiektywnie zauważamy niepokojące zachowania.
Gdy chcemy mieć pewność, czy dziecko prezentuje zachowania adekwatne do wieku, w którym się znajduje, można udać się na specjalistyczną konsultację, podczas której dowiemy się, co uznawane jest za normę rozwojową i wiekową, a jakie symptomy mogą wskazywać na występowanie trudności w danym zakresie.
Zobacz także: MASTURBACJA DZIECIĘCA - czy jest się czym niepokoić?
