Język noworodka, czyli mowa ciała niemowlaka to coś, co każdy rodzic chciałby poznać jak najszybciej. Noworodek z otoczeniem komunikuje się w dwojaki sposób: płacząc lub wykonując charakterystyczne gesty i miny.
Chociaż rodzajów płaczu jest co najmniej kilka, od cichego kwilenia, przez pisk, krzyk, aż do histerii, to rozróżnianie ich wymaga jedynie wprawy. Podobnie jest z gestami. Odgadnięcie przyczyny pewnych odruchów niemowlaka nie jest aż tak trudne, bo niemowlęce gesty są niemal identyczne u większości maluchów.
Dzieci rodzą się z umiejętnością wyrażania większości emocji po to, by można było reagować na ich potrzeby i zapewniać im bezpieczeństwo. Z tego powodu warto poznać ogólne zasady odczytywania języka niemowląt.
Czytaj również: Płacz niemowlaka: przyczyny. Jak rozpoznać, dlaczego niemowlę płacze
Sprawność manualna dziecka. Zabawy i ćwiczenia manualne dla niemowlaków
Spis treści
Język niemowląt: miny niemowlaka
Miny małego dziecka to coś bardzo ulotnego i subtelnego, dlatego łatwo je przegapić. Dobrze jest jednak z uwagą przyglądać się niemowlęcej buzi w różnych sytuacjach i wychwytywać wysyłane przez nią sygnały. Dopóki dziecko nie nauczy się mówić, jego twarz będzie najważniejszym nośnikiem emocji.
- Odwracanie buzi
Dziecko, które odwraca swoją główkę od osoby, która na nie patrzy, daje znak, że potrzebuje przerwy od kontaktu wzrokowego. Najczęstszą formą, w jakiej dziecko pokazuje swój brak zainteresowania, jest, oprócz odwracania twarzy, także zabawa paluszkami u rąk lub nóg, bez kontaktu wzrokowego z osobą, która nad nim stoi.
W takiej sytuacji należy uszanować to, że niemowlę nie ma ochoty się komunikować. Przyczyny mogą być różne: od zwykłego zmęczenia kontaktem z drugą osobą, po znudzenie i wybór ciekawszego zajęcia. Nie należy wówczas na siłę odwracać główki dziecka do siebie albo szukać jego spojrzenia za wszelką cenę. Najlepiej cierpliwie poczekać, aż maluch na nowo będzie wykazywał zainteresowanie innymi osobami.
- Uśmiech
Pierwszy prawdziwy uśmiech pojawia się w okolicach 6. tygodnia życia dziecka. Wtedy można mówić o świadomym wysłaniu sygnału zadowolenia przez niemowlę. Wcześniejsze miny, które rodzice biorą za uśmiechy malucha mogą być tylko zwykłymi grymasami, spowodowanymi przemieszczaniem się gazów w jelitach.
Świadomy uśmiech dziecka najczęściej pojawia się w odpowiedzi na uśmiech kogoś mu bliskiego, choć zdarza się na przykład: po karmieniu, jako efekt najedzenia się albo, na skutek miłego dotyku np. po otuleniu ręcznikiem po kąpieli.
- Zaciskanie powiek
To wyraźny sygnał dyskomfortu. Neurolodzy mówią nawet o tym, że to wrodzony odruch oczno-powiekowy. Dziecko zazwyczaj zaciska powieki, gdy oślepia go światło albo nagle zmienia się jego natężenie. Z tego powodu maluchy nie lubią zdjęć wykonywanych z lampą błyskową lub nagłego zapalania światła w nocy.
Zaciskanie powiek to także sygnał, że dziecko się wystraszyło. Na skutek nagłego hałasu lub ruchu, maluch najpierw mrugnie, a potem najprawdopodobniej się rozpłacze. By nie drażnić niemowlęcia, powinno się w miarę możliwości unikać takich nagłych zmian. Światło w dziecięcym pokoiku powinno być przytłumione, a maluch nie powinien być narażony na stresujące sytuacje.
- Krzywienie się
Ten odruch jest ściśle związany z jedzeniem. Niemowlę najczęściej krzywi buźkę, gdy mu coś nie smakuje. Mniejsze dzieci mogą krzywić się po jedzeniu, gdy np. odbija się im i treść żołądkowa wraca do ich buzi. Skrzywiona mina jest wyraźnym znakiem dla rodziców świadczącym o upodobaniach smakowych ich dziecka.
Język niemowląt: niemowlęce gesty
Często dziecięcym minom towarzyszy ogólna gestykulacja. Wszystkie wysyłane sygnały to nic innego, jak dziecięca mowa ciała.
- Prężenie się, wyginanie plecków
Kilka tygodni po urodzeniu, dzieci nabywają umiejętność wyginania się, które jest jasną oznaką dyskomfortu, w jakim znalazł się maluch. Źródłem takiego odruchu może być m.in. refluks żołądkowy, choć często oznacza po prostu niewygodną pozycję, w jakiej ułożono dziecko.
Wtedy należy zmienić pozycję maluchowi, dać odpocząć jego pleckom, np. kładąc je na podłodze. Prężenie się dziecka przy piersi może mieć również wiele przyczyn m.in. zdenerwowanie spowodowane nieumiejętnym chwyceniem brodawki lub jej zagubieniem, zbyt mała lub zbyt obfita ilość pokarmu, niechęć jedzenia.
Prężenie się dziecka w wieku 4-5 miesięcy może zaś oznaczać gotowość do pierwszego przekręcenia się na brzuszek.
- Tarcie oczu lub uszu
Oprócz oczywistej przyczyny jaką jest swędzenie, tarcie buzi przez malucha mającego mniej niż pół roku, najczęściej oznacza zmęczenie. Tarcie uszu może być zaś bardzo przypadkowe, gdy dziecku spodoba się ich dotykanie.
Uszy to wrażliwe części ciała, dotykanie ich jest dla niemowląt przyjemne, dlatego jest ono wybierane jako pewnego rodzaju dziecięcy „usypiacz”. Oczywiście dotykanie uszu może zwiastować zupełnie coś innego, np. ból ucha. Wtedy jednak u dziecka występuje gorączka, a maluch jest płaczliwy i mocno rozdrażniony.
- Odruch szukania ustami
To kolejny wrodzony odruch, występujący u każdego zdrowego noworodka. To prawie jak odruch przetrwania, pozwalający dziecku na odnalezienie pożywienia. Wystarczy podrażnić kącik ust malucha lub policzek, by ten odwrócił głowę w dobrym kierunku i odnalazł źródło pokarmu.
Ten niemowlęcy gest jest chętnie wykorzystywany przez rodziców, którzy w ten sposób często sprawdzają, czy dziecko jest głodne.
- Odruch Moro
To odruch wrodzony. Polega on na tym, że na skutek nagłej zmiany np. ułożenia dziecka, hałasu, oślepiającego światła, noworodek reaguje gwałtownym szarpnięciem i rozłożeniem rąk i nóg i następnie przyciągnięciem ich ku sobie. Odruch Moro zanika dopiero po 3 miesiącach.
By zwiększyć komfort malucha, warto ograniczać mu ostre doznania i w pierwszych tygodniach ściśle otulać go kocykiem. To zwiększy jego poczucie bezpieczeństwa.
- Zaciskanie piąstek
Kolejny odruch wrodzony, który powinien ustąpić po 4. miesiącu życia. Dziecko rodzi się z odruchem chwytania, wystarczy włożyć mu coś w rączkę, a od razu ją zaciska. Uścisk jest dość mocny jak na malucha, a w dłoni zawsze zamknięte są kciuki.
Najczęściej dziecko zaciska piąstki, gdy wyczuje, że coś dotknęło wewnętrznej strony jego dłoni albo w sytuacjach płaczu. Choć jest to odruch normalny, niemowlęta powinny mieć częściej rozluźnione rączki. Gdy jednak dziecko zaciska piąstki niemal cały czas (także w komfortowych sytuacjach np. podczas kąpieli czy zabawy), może to być oznaka, że ma jakiś problem z napięciem mięśniowym.
Naśladowanie dorosłych
Dla niemowląt rodzice stanowią najlepszy wzór do naśladowania. Także w kwestii emocji, których dzieci uczą się właśnie z twarzy najbliższych im osób. W okresie od trzeciego do szóstego miesiąca, niemowlęta potrafią wyrażać twarzą uczucie strachu, zaskoczenia czy smutku.
W jaki sposób się tego nauczyły? Dzieci to wspaniali obserwatorzy. Wystarczy, że zobaczą smutek lub niepokój na twarzy rodzica, a same zaczynają odczuwać podobne emocje i w taki sam sposób je wyrażać. Najlepiej więc byłoby, gdyby wszyscy umieli opanować negatywne uczucia przy dziecku.
Jeśli dorosły jest zestresowany, wystarczy, że weźmie kilka głębokich wdechów, rozluźni mięśnie twarzy i w ten sposób złagodzi widoczne na jego twarzy napięcie. Dobrze jest wysilić się na uśmiech do dziecka i wysłać mu w ten sposób sygnał, że wszystko jest w porządku.
Zobacz również: Zabawy z rocznym dzieckiem: 5 zabaw stymulujących rozwój roczniaka
Jak przyspieszyć naukę mówienia?
Objawy kolki: jak rozpoznać kolkę u niemowlaka?
www.dlarodzinki.pl
