Prawidłowy wzrost dziecka w pierwszym roku życia to jeden z czynników, które świadczą o tym, że właściwie się rozwija. Dlatego jest on często kontrolowany. Maluch jest mierzony nie tylko w trakcie życia płodowego, podczas rutynowych badań USG, ale też tuż po urodzeniu (wynik tego pomiaru wpisywany jest do książeczki zdrowia) i potem – podczas każdej wizyty kontrolnej w pierwszym roku życia.
Sprawdź również: Kalendarz rozwoju dziecka
Skoki rozwojowe w pierwszym roku życia niemowląt: czym są, jak je rozpoznać?
Spis treści
- Przebieg ciąży a wzrost dziecka
- Wpływ snu i diety na wzrost w pierwszym roku życia
- Wzrost dziecka a choroby
- Jak prawidłowo zmierzyć wzrost dziecka?
- Tabela wzrostu niemowląt
Przebieg ciąży a wzrost dziecka
Niektóre noworodki są wyraźnie dłuższe od innych, z kolei wzrost innych ledwo przekracza 50 cm. Choć każdy urodzony o czasie maluch ma nieco inną długość ciała, przyjmuje się, że powinna ona wynosić od 46 do 55 cm (w tych granicach mieści się 95 proc. nowo narodzonych dzieci).
Chłopcy są z reguły nieco więksi (o 5–6 proc.) niż dziewczynki. O tym, czy dziecko będzie wysokie już na starcie życia, decydują geny (niżsi rodzice mają zwykle niskie dzieci), jak i przebieg ciąży.
Jeśli mama zdrowo się odżywia, przyjmuje zalecone przez lekarza suplementy dla kobiet w ciąży i nie cierpi na żadne poważne choroby, wzrost płodu zwykle jest w granicach normy.
Gdy jednak ma niepowściągliwe wymioty, anemię, pali papierosy albo nie dba o dietę, dziecko może urodzić się zbyt małe w stosunku do innych noworodków, co lekarz jest w stanie ocenić podczas ostatniego przed porodem badania USG (na wyniku oznaczy to jako hipotrofię płodu).
Z kolei dzieci wysokie (powyżej 60 cm wzrostu) rodzą się wówczas, kiedy kobieta podczas ciąży cierpi na cukrzycę ciążową – wysoki poziom glukozy we krwi stymuluje bowiem wzrost i przyrost masy ciała płodu. Zbyt wysoki wzrost płodu określany jest jako makrosomia i również można go wykryć podczas badań USG.
Wpływ snu i diety na wzrost w pierwszym roku życia
W 1. roku życia niemowlę powinno urosnąć 18–25 cm. O tym, ile dokładnie urośnie i czy będzie niższe, czy wyższe od rówieśników, decydują przede wszystkim geny. Ale zapisany w nich plan może ulec zmianom za sprawą różnych czynników, które również mają niebagatelny wpływ na wzrastanie. Najważniejszy z nich to dieta. Maluchy, które są źle żywione, wolniej rosną.
W przypadku niemowląt czynnik ten nabiera znaczenia wówczas, kiedy dieta dziecka rozszerzana jest o stałe pokarmy. Trzeba wtedy zwracać uwagę na to, by jadłospis był różnorodny, i by malec otrzymywał zalecane ilości warzyw, owoców i mięsa, które – wraz z mlekiem – pokryją zapotrzebowanie dziecka na niezbędne składniki odżywcze.
Ważne jest także, by dziecko otrzymywało odpowiednią ilość witaminy D, która ma wpływ na wzrost i stan kości. Sama dieta jej nie pokryje i według obecnych zaleceń witaminę D trzeba podawać dziecku, niezależnie od sposobu karmienia, w dawce odpowiedniej do wieku i wagi.
Na tempo wzrostu wpływ ma również sen – jego ilość i jakość. Niemowlęta, które mają stały rytm dnia, z czasem na drzemkę, a w nocy śpią spokojnie – rosną szybciej, bo wytwarzany w przysadce mózgowej hormon wzrostu, który steruje procesem rośnięcia, wydziela się głównie podczas snu.
Liczy się też aktywność, zwłaszcza na świeżym powietrzu. Nawet jeśli dziecko samo jeszcze nie chodzi, po długim spacerze będzie miało lepszy apetyt i szybciej zaśnie, a to dobre warunki do prawidłowego wzrostu. Gdy malec śmiało stawia już pierwsze kroczki, powinien mieć taką możliwość nie tylko w domu, ale też na dworze.
Czytaj również: Kiedy niemowlę powinno zacząć siedzieć, chodzić i mówić?
Zabawy dla niemowląt, wspierające rozwój dziecka
Wzrost dziecka a choroby
Zdarza się, że rodzice są słusznego wzrostu, a dziecko wyraźnie niższe od rówieśników, mimo odpowiedniej diety. Lekarze szukają wtedy przyczyn tego stanu rzeczy. Choć wzrostem steruje hormon wzrostu, jego niedobór bardzo rzadko jest powodem słabego rośnięcia, i nie jest brany pod uwagę w wieku niemowlęcym.
W pierwszej kolejności lekarze biorą pod uwagę zaburzenia wchłaniania, wady serca, przewlekłe choroby (np. upośledzenie wątroby), a także choroby nerek i wynikające z nich upośledzenie wchłaniania wapnia oraz niedoczynność tarczycy.
Przyczyną niskiego wzrostu może być również źle prowadzona, drastyczna dieta eliminacyjna, zalecona przy alergii pokarmowej. W każdym z takich przypadków konieczna jest diagnostyka i odpowiednie leczenie, po którym dziecko często ma szansę dogonić wzrostem rówieśników.
Wreszcie za zbyt niski wzrost odpowiadają czasem także choroby genetyczne, np. zespół Downa czy w przypadku dziewczynek – zespół Turnera.
Czy waga dziecka ma znaczenie?
Malec rozwija się harmonijnie wówczas, jeśli jego wzrost i waga rosną mniej więcej w tym samym tempie. Podobnie jak wzrost, waga również zaznaczana jest na siatkach centylowych. Lekarz porównuje następnie, czy obie te wartości znajdują się na podobnych centylach.
Obie te wartości wyznaczają tzw. krzywą rozwoju: jeśli wznosi się ona systematycznie w zakresie tego samego centyla, to znak, że nie ma powodu do niepokoju. Gdy jednak krzywa wzrostu bardziej pnie się do góry niż krzywa wagi, to znaczy, że malec jest zbyt chudy.
Przykładowo: jeśli wzrost jest na 50. centylu, a waga na 75., może to świadczyć o tym, że malec ma nadwagę, gdy zaś waga jest na 30. centylu – świadczy to o niedowadze.
Jak prawidłowo zmierzyć wzrost dziecka?
To, że malec rośnie, można poznać choćby po częstej potrzebie wymiany ubranek na większe. Ale jak sprawdzić, czy rośnie prawidłowo? Najłatwiej korzystać z tabeli wzrostu.
Dziecko powinno być mierzone podczas każdej wizyty w przychodni, a wynik zapisywany na siatce centylowej – specjalnej tabelce, dzięki której można określić, jak plasuje się na tle rówieśników.
Średni wzrost to 50. centyl – oznacza to, że aż połowa dzieci w danym wieku ma identyczny. Dziewięćdziesiąty centyl sygnalizuje, że dziecko jest wyższe niż rówieśnicy (aż 90 proc. innych dzieci nie osiągnęło tego poziomu wzrostu).
Jeśli malec jest wzrostem na 10. centylu, to sygnał, że tylko 10 proc. maluchów jest niższych niż on. Ważne, aby pilnować zaznaczania zmian na siatce – w późniejszym wieku pozwoli to wykryć ewentualne nieprawidłowości w rozwoju.
Ale malucha można również mierzyć samodzielnie, raz w miesiącu, za pomocą tzw. centymetra, czyli miarki krawieckiej, w określony sposób: najpierw od środka główki do pupy, a potem od pupy do nóżek.
Robimy tak do momentu, gdy dziecko przestanie mieć podkurczone nóżki (nie wolno ich dziecku prostować na siłę). Gdy malec, leżąc, ma wyprostowane nóżki, można zmierzyć go tradycyjnie – od pięt do czubka głowy.
Tabela wzrostu niemowląt
Sprawdź, ile powinno mierzyć niemowlę w danym wieku. Odchylenie może wynieść +/– 4 cm.
| DZIEWCZYNKI | CHŁOPCY |
| 1. miesiąc - 53 cm | 1. miesiąc - 54 cm |
| 2. miesiąc - 56 cm | 2. miesiąc - 57 cm |
| 3. miesiąc - 59 cm | 3. miesiąc - 60 cm |
| 4. miesiąc - 62 cm | 4. miesiąc - 63 cm |
| 5. miesiąc - 64 cm | 5. miesiąc - 66 cm |
| 6. miesiąc - 66 cm | 6. miesiąc - 68 cm |
| 7. miesiąc - 68 cm | 7. miesiąc - 70 cm |
| 8. miesiąc - 70 cm | 8. miesiąc - 73 cm |
| 9. miesiąc - 72 cm | 9. miesiąc - 73 cm |
| 10. miesiąc - 73 cm | 10. miesiąc - 74 cm |
| 11. miesiąc - 74 cm | 11. miesiąc - 75 cm |
| 12. miesiąc - 76 cm | 12. miesiąc - 76 cm |
