Rodzice niecierpliwie czekają, kiedy dziecko zacznie mówić i wypowie pierwsze słowa. Ale rozwój mowy dziecka to proces złożony, wieloetapowy. Czasem malec robi wielkie postępy w ciągu kilku dni. Bywa i tak, że jest to dla niego proces żmudny.
Dlatego domowymi metodami przez zabawę warto wspomagać naukę mowy. Zobacz, jak przebiega rozwój mowy od niemowlaka do trzylatka.
Spis treści
- Rozwój mowy u noworodka
- Rozwoje mowy u półrocznego niemowlęcia
- Rozwój mowy u rocznego dziecka
- Rozwój mowy u dwulatka
Rozwój mowy u noworodka
Pierwszy dźwięk, jakim dziecko oznajmia otoczeniu swoją obecność, to głośny krzyk chwilę po porodzie. Płacz pojawia się wraz z pierwszymi oddechami i jest dowodem na to, że narząd mowy prawidłowo się wykształcił. Ten pierwszy krzyk dostarcza więc cennych informacji.
Po jakimś czasie malec zaczyna głużyć. Tę „mowę” malca niektórzy nazywają także gruchaniem. Niemowlę powtarza gardłowe głoski: „gli”, „ghhh”, „ghy”, „tli”, „bli”, „abw”. W 3. miesiącu życia potrafi piszczeć z radości.
Wszystkie niemowlęta głużą – nie jest do tego potrzebny sprawny słuch. Jednak kolejny etap, czyli gaworzenie, pojawia się tylko u dzieci słyszących. Rozwój mowy jest bowiem nierozerwalnie związany z prawidłowym słuchem. Ale słuch to nie jedyny warunek. Trzeba jeszcze do malca mówić, rozmawiać z nim, zachęcać do interakcji, przytulać.
Czytaj również: Badania przesiewowe słuchu u noworodków: jak przebiegają i jakie jest ich znaczenie?
Ile słów powinno mówić dziecko w wieku dwóch-trzech lat, a ile w wieku sześciu?
Rozwoje mowy u półrocznego niemowlęcia
Półroczny malec gaworzy. Gaworzenie polega na wypowiadaniu ciągów sylab. Niemowlę radośnie powtarza „ma–ma”, „da–da”, „ta–ta”. Jednak wbrew oczekiwaniu babć, które reagują euforycznie na dźwięki „ba–ba”, ciągi sylab nie mają określonego znaczenia. Malec początkowo nie rozumie ich sensu, mimo że je stale wymawia.
Dopiero około 9. miesiąca życia niemowlę zaczyna powtarzać dźwięki. Słucha mowy rodziców i naśladuje ich. Pod koniec pierwszego roku życia potrafi pokazać osoby (baba, mama) lub przedmioty (lala) i świadomie je nazwać.
Ale wcale nie muszą to być powszechnie stosowane określenia. Często dziecko nieco je zmienia („pisiu”, „ała”, „am”, „ciak”) i tym samym określeniem nazywa kilka elementów. „Miau” może oznaczać kota, psa, chomika, ptaka.
Nie oznacza to, że malec nie odróżnia psa od kota, ale po prostu jego możliwości językowe są jeszcze ograniczone. Radzi więc sobie na swój sposób. Gdy jego możliwości się zwiększą, wzrośnie też zasób słów i pies stanie się „hau”, a kot pozostanie „miau”.
Jak rozwija się mowa dziecka?
- 1. miesiąc - malec krzyczy i głośno płacze bez łez.
- 1.–6. miesiąc - zaczyna głużyć, czyli wypowiada pojedyncze dźwięki gardłowe, jednakowe u wszystkich dzieci na całym świecie.
- 6.–9. miesiąc - czas na gaworzenie, czyli powtarzanie ciągów sylab: „ba-baba”, „ma-ma-ma”, „ta-ta-ta”, „da-da-da”.
- 9.–12. miesiąc - stopniowo sposób gaworzenia zaczyna różnić się w różnych językach. Dzieci gaworzą po polsku, niemiecku, francusku, włosku czy chińsku. Następuje faza naśladowania i powtarzania dźwięków.
- koniec 1. roku - powtarza pierwsze słowa ze zrozumieniem, wskazuje pierwsze przedmioty, osoby („mama”, „baba”, „tata”) lub czynności („da”, „pa”).
- 2. rok życia - malec wymawia wszystkie samogłoski i prawie wszystkie spółgłoski, zaczyna wypowiadać pierwsze zdania dwuwyrazowe, często wymawia tylko pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu („ampa” zamiast „lampa”, „mi” zamiast „miś”).
- 3. rok życia - maluszek posługuje się 800–1500 wyrazami, ale zna sens znacznie większej ich liczby, mówi zdaniami, zadaje pytania.
Rozwój mowy u rocznego dziecka
Roczny malec moduluje już głos, zmienia intonację, co sprawia, że jego „mowa” jest śpiewna i czasem brzmi jak obcy język. To skojarzenie z obcą mową nie jest przypadkowe, ponieważ dziecko tworzy własne słowa, tzw. neologizmy dziecięce. Przykładowo samolot może nazywać „la”, a pieska „po”.
Te nowe wyrazy doskonale rozumie najbliższe otoczenie dziecka, ale dla osób postronnych brzmią równie obco jak język chiński. Dzieci często posługują się określeniami stworzonymi na ich użytek przez mamę, tatę czy babcię. Na przykład nazywają samolot „siu”, mówią „miau” na kota, a „bach” na piłkę. To całkowicie prawidłowy etap rozwoju mowy i nie należy z nim walczyć. Nie ma powodu, aby małe dziecko na kota mówiło „kot”, na sen „spanie”, a nie „lulu”.
Starsze niemowlę może bez obaw o jego przyszłą mowę nazywać samochód „brum”. Jeśli jednak dziecko ma już 2–3 lata i wciąż mówi „am” na jedzenie lub „si” na siusianie, to trzeba zdecydowanie zacząć to zmieniać. Oczywiście zmiana ta polega na otaczaniu dziecka naturalną mową, bez form typowych dla dzieci.
Często bowiem używanie jeszcze przez kilkulatki uproszczonych, dziecinnych określeń jest skutkiem dawania dziecku niewłaściwego wzorca. Jeśli dorośli ciągle zwracają się do niego takimi niby-słowami, malec nie ma szansy nauczyć się nazywania przedmiotów właściwymi nazwami w ich prawidłowym brzmieniu.
Czytaj również: Wzrost dziecka: do jakiego wieku się rośnie?
Zabawy dla niemowląt - 15 zabaw wspierających rozwój niemowlaka
Rozwój mowy u dwulatka
W drugim roku życia dziecko wymawia już zwykle dwu-, trzywyrazowe zdania: „mama da”, „tata bam”, „nie ciem”, „ampa tam” (lampa tam) , „tata es” (tata jest). Często dzieci wymawiają tylko pierwszą lub ostatnią sylabę wyrazu, np. „tek” zamiast „kotek”, „ała” zamiast „dała”, czy „klep” zamiast „sklep”.
Maluchy w tym wieku nie używają zaimków i mówią „mama myje” zamiast „mama myje się”. Stopniowo malec wypowiada zdania złożone, np. „mi pi i lala pi” - „miś śpi i lalka śpi”, a następnie zdania przeciwstawne - „mi pi, lala nie pi” - „Miś śpi, lalka nie śpi”.
Aż wreszcie w wieku około 2,5 lat (choć może się to zmieniać w zależności od dziecka) można usłyszeć zdania podrzędnie złożone przyczynowe: „Tata gotuje zupę, bo mama głodna”. W tym czasie malec zna już ponad tysiąc słów i stale powiększa ich zasób.
Autor: Getty Images
Z poradnika dowiesz się:
- co potrafi zrobić dziecko w kolejnych miesiącach życia
- kiedy zaczyna samo siadać, raczkować, chodzić
- jak rodzice mogą wspierać malucha w rozwoju
miesięcznik "M jak mama"
