Krew pępowinowa jest źródłem komórek macierzystych, które mogą być wykorzystane w leczeniu niektórych chorób. Komórki macierzyste występują jeszcze w dwóch innych miejscach: w szpiku i krwi obwodowej.
Przez lata najbardziej znane i wykorzystywane były komórki macierzyste ze szpiku, ale to się zmienia: w USA od 2009 r. częściej stosuje się do przeszczepień komórki macierzyste z krwi pępowinowej niż te ze szpiku.
Są między nimi istotne różnice. Komórki z krwi pępowinowej łatwiej i szybciej się pozyskuje, mniejsze jest w ich przypadku ryzyko przeniesienia infekcji i odrzucenia przeszczepu, mają one też wyższą zdolność do proliferacji, tzn. że są bardziej wszechstronne.
Spis treści:
Komórki macierzyste - co potrafią?
Komórki macierzyste są to pierwotne, niewyspecjalizowane komórki układu krwiotwórczego. Mają one zdolność nieograniczonej liczby podziałów (nawet po transplantacji) oraz różnicowania się do innych typów komórek, m.in. tkanki nerwowej, kostnej, mięśniowej.
Krwiotwórcze komórki macierzyste po przeszczepieniu są w stanie odtworzyć w organizmie biorcy szpik utracony w wyniku choroby lub jej leczenia (np. chemioterapią czy radioterapią) i trwale zapewnić niezbędną produkcję krwinek; na 1 kg masy ciała biorcy trzeba przeszczepić 20 mln komórek.
Czytaj: Czy warto bankować krew pępowinową?
Jakie choroby mogą leczyć?
Jest ponad 70 chorób, w których leczeniu wykorzystuje się komórki macierzyste z krwi pępowinowej. Ze względu na swoje właściwości krwiotwórcze są one wykorzystywane z dobrym skutkiem przede wszystkim w leczeniu chorób hematologicznych, metabolicznych oraz immunologicznych.
Na przykład: ostre i przewlekłe białaczki oraz anemie o różnej genezie (np. niedokrwistość aplastyczna, niedokrwistość Fanconiego, niedokrwistość oporna na leczenie), dziedziczne anomalie krwinek czerwonych (talasemia beta, aplazja czysto czerwonokrwinkowa, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa).
Stosuje się je też w leczeniu chorób układu chłonnego (chłoniak nieziarniczy, ziarnica złośliwa), choroby związane z zaburzeniami funkcji enzymów (m.in. mukopolisacharydoza, mukolipidoza II, zespół podkradania, choroba Krabbego, choroba Gauchera).
Spośród chorób nowotworowych komórkami macierzystymi leczone są m.in.: rak piersi, mięsak Ewinga, neuroblastoma, rak nerki, guzy ośrodkowego układu nerwowego. Trwają badania nad leczeniem za ich pomocą choroby Alzheimera, autyzmu, cukrzycy typu I, stwardnienia rozsianego, mózgowego porażenia dziecięcego, tocznia, a także wykorzystania ich w terapii udaru mózgu i uszkodzenia mięśnia sercowego.
Czytaj: Prawdy i mity o bankowaniu krwi pępowinowej
Kto może być leczony komórkami macierzystymi?
Komórki macierzyste mogą być wykorzystane do leczenia osoby, od której je pobrano (biorca równa się dawcy) oraz innych osób spokrewnionych lub niespokrewnionych; warunkiem jest tzw. zgodność tkankowa.
Gdy rodzice zdeponują krew dziecka w komercyjnym banku komórek macierzystych, to oni decydują, kiedy ją wykorzystać.
Aż 60 proc. dotychczasowych przeszczepień to przeszczepienia typu biorca równa się dawcy, ale najczęściej komórki macierzyste pochodziły ze szpiku. Przypadków, gdy pacjenta leczono komórkami z jego własnej krwi pępowinowej na całym świecie było dotąd ponad 200. Jedna średnia porcja krwi wystarcza dla pacjenta o wadze do 40 kg.
Polskie przeszczepienia komórek
Pierwsze przeszczepienie krwi pępowinowej przeprowadzono w 2000 r. u chłopca chorującego na białaczkę, podając mu krew jego siostry. Do tej pory w Polsce wykonano kilkanaście przeszczepień krwi pępowinowej, z czego kilka u dzieci.
Wykonuje się je w pięciu ośrodkach: w Poznaniu, Wrocławiu, Lublinie, Krakowie i Bydgoszczy. Bardzo dobre efekty dały przeszczepienia krwi pępowinowej (pobranej od młodszego rodzeństwa) w leczeniu dzieci z ostrą białaczką szpikową i niedokrwistością Fanconiego.
W 2008 r. w Centrum Zdrowia Dziecka wykonano przeszczepienie autologiczne komórek macierzystych do mózgu dziecka, u którego w wyniku zatrzymania oddechu i krążenia wystąpił niedowład czterokończynowy, padaczka i oczopląs.
W tym wypadku poprawa stanu pacjenta była niewielka (mniej napadów padaczkowych, nieco lepszy kontakt z rodzicami).
Czytaj: Przeczytaj: Historie dzieci, które żyją dzięki krwi pępowinowej
Pierwszy przeszczep komórek macierzystych
Po raz pierwszy przeszczepienia komórek z krwi pępowinowej dokonano w 1988 r. we Francji. Biorcą był 5-letni chłopiec z USA, chory na wrodzoną niedokrwistość Fanconiego; przeszczepiono mu komórki macierzyste z krwi pępowinowej nowo narodzonej siostry.
Przeszczepione komórki przedostały się do szpiku pacjenta i tam namnażały się, tworząc nowe komórki krwi. Odbudowały układ krwiotwórczy i pacjent żyje do dziś. Od tamtej pory na całym świecie przeprowadzono ponad 21 tysięcy transplantacji komórek macierzystych z krwi pępowinowej.
Jak wygląda pobranie krwi pępowinowej?
Krew pobierana jest z pępowiny tuż po urodzeniu się dziecka i odpępnieniu, czyli po odcięciu pępowiny. Pobranie jest więc zupełnie nieinwazyjne i bezbolesne zarówno dla matki, jak i dziecka.
Krew pobiera położna za pomocą zestawu pobraniowego, który rodzice otrzymują od banku przy podpisaniu umowy. Pobrana krew jest zabezpieczana w pojemniku, który zostaje przetransportowany do laboratorium.
Koszt pobrania i przechowywania krwi pępowinowej
Przechowywanie krwi w komercyjnym banku komórek macierzystych jest płatne. Koszty obejmują: ok. 600 -900 zł opłaty wstępnej, ok. 1500 zł -2700 zł po porodzie plus roczny abonament w wysokości ok. 500-800 zł.
W bankach publicznych przechowywanie krwi jest bezpłatne, ale wtedy rodzice zrzekają się do niej praw: krew może być wykorzystana u wszystkich potrzebujących chorych.
Czytaj: Komórki macierzyste ze sznura pępowiny: pobierz i przechowaj na przyszłość
Jak przechowuje się krew pępowinową?
Po wykonaniu badań rodzice dostają informację o ich wynikach i certyfikat poświadczający złożenie krwi w banku. Przechowuje się ją w ciekłym azocie, w temperaturze –190oC.
Do krwi dodaje się specjalny środek, który chroni komórki przed zamrożeniem – dzięki temu komórki macierzyste nie tracą swych właściwości przez długi czas.
Najstarsze przechowywane próbki krwi pępowinowej mają 25 lat i ich komórki nadal są przydatne do użycia. Nadzór nad bankami sprawuje z ramienia Ministerstwa Zdrowia Krajowe Centrum Bankowania Tkanek i Komórek.
Polecamy wideo: Zalety krwi pępowinowej
miesięcznik "M jak mama"
