W Polsce wciąż funkcjonuje model rodziny wielopokoleniowej. Niestety, nie brakuje sytuacji, w których stosunki rodzinne nie kształtują się najlepiej. Wszystkie kontakty osobiste wynikające z pokrewieństwa reguluje kodeks rodzinny i opiekuńczy. Jednak jego reguły wprost stanowią jedynie o relacjach między rodzicami a dziećmi. Z wyjątkiem określenia zasad obowiązku alimentacyjnego, kodeks milczy o innych prawach czy obowiązkach dziadków względem wnuków.
Przeczytaj: Babcia i dziadek - ich rola w życiu naszym i dziecka. Dlaczego są tak ważni w rodzinie?
Spis treści
- Ułatwić kontakt z dziadkami
- Wniosek o spotkania z wnukami
- Prawni opiekunowie
- Gdy dziadkowie szkodzą dziecku
Ułatwić kontakt z dziadkami
Wciąż aktualne pozostaje zatem stanowisko Sądu Najwyższego z 1988 r., w którym sąd uznał prawo dziadków do kontaktów z wnukami. Uzasadnieniem są realia społeczne, w jakich w naszym kraju funkcjonują rodziny. Chodzi oczywiście o szczególną rolę dziadków, nierzadko sprawujących faktyczną pieczę nad małoletnimi wnukami.
Dodatkowym argumentem jest fakt, że kwestie osobistej styczności dziecka z bliskimi krewnymi, nawet jeśli nie są regulowane bezpośrednio przez ustawę, mogą być w realiach danej sprawy określone przez sąd, gdy wymaga tego dobro malucha.
Jeśli dziadków i wnuki łączy silna więź i utrzymywanie osobistych kontaktów pogłębia ten związek i korzystnie wpływa na rozwój emocjonalny i fizyczny dziecka, to rodzice nie mogą takiego kontaktu zabronić, a wręcz powinni go maksymalnie ułatwić. Znajduje tu zastosowanie ogólna zasada ustanowiona w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, która stanowi, że rodzice mają obowiązek dbania o prawidłowy i pełny rozwój dziecka w imię jego dobra.
Czytaj także: Mamo, to moje dziecko! Czyli sztuka rozwiązywania konfliktów z babcią
Kto może towarzyszyć dziecku podczas wizyty u lekarza?
Wniosek o spotkania z wnukami
Sąd, rozpoznając sprawę, będzie badał zachowanie dziadków, przywiązanie wnuka do nich, ich dbałość o malucha i oceniał, czy wszystko to dzieje się z korzyścią dla dziecka. Prawo do kontaktów z wnukami jest bowiem niezależne od prawa przysługującego rodzicom dziecka. Innymi słowy, uregulowana sytuacja kontaktów jednego z rodziców z potomkiem (np. w przypadku rozwodu) nie wpływa na wniosek dziadków o uregulowanie takich kontaktów.
Dziadkowie mogą zwrócić się bezpośrednio do sądu, przedstawiając swoją propozycję spotkań z małoletnim poprzez określenie, w jakie dni, w jakich godzinach i gdzie mają się odbywać kontakty. Muszą uzasadnić swój wniosek, ponieważ tylko wtedy, gdy wykażą więź z wnukami, ma on szanse powodzenia.
Sąd z pewnością zleci przeprowadzenie przez kuratora zawodowego wywiadu środowiskowego u dziadków. Decyzja o ustaleniu zasad kontaktów lub o oddaleniu takiej prośby zostanie podjęta wyłącznie po zebraniu wyczerpującego materiału dowodowego.
Czytaj także: Jak dobrze żyć z dziadkami swojego dziecka?
Alimenty od dziadków: w jakich przypadkach sąd może kazać płacić na wnuki?
Prawni opiekunowie
Niekiedy dziadkowie są prawnymi opiekunami swoich wnuków. Staje się tak, jeśli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska lub zmarli. Sądy często czynią starania, by ustanowić dziadków „rodziną zastępczą”. Jeśli tylko mogą oni zapewnić dziecku bezpieczeństwo emocjonalne i finansowe, to najprawdopodobniej sąd uzna, że w tej sytuacji będą najlepszymi opiekunami.
Również na podstawie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dziadkowie mogą się starać o założenie rodziny zastępczej dla wnuków.
A co, jeśli rodzice w sposób nieprawidłowy wypełniają swoje obowiązki wobec dziecka w stopniu zagrażającym jego dobru? Do najczęstszych sytuacji zalicza się uzależnienie rodziców od alkoholu czy środków odurzających, porzucenie dziecka itp. Wtedy również sąd może podjąć odpowiednie decyzje, włącznie z odebraniem praw rodzicielskich rodzicom i ustanowienie dziadków jako nowych opiekunów.
Sąd może także ustanowić dziadków opiekunami prawnymi maluszka lub rodzinę zastępczą w ich osobach, kiedy dziecko urodzi ich nastoletnia córka. Władzę rodzicielską zyska ona z ukończeniem 18 lat. Do tego czasu nie ma prawa decydować w sprawach prawnych w imieniu swojego dziecka. Dobrze, kiedy w takiej sytuacji pomogą dziadkowie poprzez formalne przejęcie opieki prawnej nad wnukiem.
Czytaj także: Prawa nastoletniej mamy [OPINIA PRAWNIKA]
Gdy dziadkowie szkodzą dziecku
Niekiedy mamy również do czynienia z sytuacją zupełnie odwrotną. Jeżeli sąd uzna, że kontakty z dziadkami szkodzą dobru dziecka, może ich zakazać. Na taką decyzję mogą wpłynąć nawet takie zdarzenia, jak wyrażanie negatywnych komentarzy na temat rodzica, podważanie jego autorytetu czy lekceważenie jego decyzji. Należy również pamiętać, że żadna decyzja sądu w sprawach rodzinnych nie jest nieodwołalna. Jeżeli zmieni się sytuacja, sąd dostosuje rozstrzygnięcie do nowych okoliczności.
miesięcznik "M jak Mama"
Czytaj także: Gdy dziadkowie wtrącają się w wychowanie dziecka - co robić?
