Spis treści
- Nastolatka zostaje mamą – co na to prawo?
- Kto zatem sprawuje prawną opiekę nad dzieckiem?
- A jeśli wstąpi ona w związek małżeński?
- Wróćmy jednak do sytuacji, w której matka dziecka jest niezamężna i nie ukończyła 18. roku życia. Czy może ubiegać się o wypłatę świadczeń, choćby becikowego?
- Mimo urodzenia dziecka w młodym wieku większość dziewczyn chce kontynuować naukę w szkole. Czy prawo daje im w tym zakresie pomoc?
Nastolatka zostaje mamą – co na to prawo?
Mariusz Lewandowski: Zgodnie z art. 15 kodeksu cywilnego osoba, która ukończyła 13 lat, ale nie ukończyła jeszcze 18 lat, ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych. W sytuacji nastoletniego macierzyństwa należy rozważyć dwa warianty. Pierwszy z nich jest taki, iż matka nie ma pełnej zdolności prawnej, a co za tym idzie nie przysługuje jej władza rodzicielska, ale drugi z rodziców jest pełnoletni i on taką władzę sprawuje. Z drugą sytuacją mamy do czynienia, gdy zarówno matka jak i ojciec nowo narodzonego dziecka są niepełnoletni. Nie mają wówczas władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, gdyż zgodnie z brzmieniem art. 92 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, aż do uzyskania pełnoletniości, czyli ukończenia 18. roku życia, pozostają oni pod opieką własnych rodziców.
Kto zatem sprawuje prawną opiekę nad dzieckiem?
M.L.: Prawny opiekun wyznaczony przez Sąd Opiekuńczy, który dokonuje takiej czynności z urzędu, a główne kryterium dla sądu stanowi dobro dziecka. Należy również rozgraniczyć władzę rodzicielską, czyli prawne reprezentowanie interesów dziecka, od faktycznego sprawowania nad nim opieki, które ciąży na rodzicach bez względu na ich wiek. Podsumowując: decyzje dotyczące narodzonego dziecka (w zakresie jego ewentualnego leczenia i wychowania) podejmuje opiekun prawny, który winien, kierując się dobrem dziecka, uwzględniać w sposób rozsądny zdanie matki dziecka w zakresie spraw z nim związanych. Dzieje się tak do uzyskania pełnoletniości przez matkę.
A jeśli wstąpi ona w związek małżeński?
M.L.: Wtedy sytuacja się zmienia: poprzez zawarcie związku małżeńskiego matka uzyskuje pełnoletniość (nabywa prawa przysługujące osobie kończącej 18. rok życia). Jeżeli ojciec dziecka jest osobą pełnoletnią, to może zawrzeć związek małżeński z przyszłą matką swojego dziecka, gdy ta ukończy 16 lat. Sprawę kieruje się do Sądu Opiekuńczego na wniosek niepełnoletniej, który następnie decyduje o zasadności zawarcia takiego związku i może na jego zawarcie zezwolić. Sąd bierze pod uwagę przede wszystkim dobro przyszłej rodziny, sytuację osobową narzeczonych i ich stosunek do siebie, ale również opinię rodziców, przede wszystkim małoletniej.
Wróćmy jednak do sytuacji, w której matka dziecka jest niezamężna i nie ukończyła 18. roku życia. Czy może ubiegać się o wypłatę świadczeń, choćby becikowego?
M.L.: Matka ustawowo ma prawo do wypłaty jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka (tzw. becikowe) w kwocie 1000 złotych. W takiej sytuacji należy pamiętać, iż wniosek musimy złożyć najpóźniej do 12 miesięcy po urodzeniu dziecka. Jeżeli sytuacja finansowa rodziny nastoletniej matki nie jest najlepsza, a dochód netto w przeliczeniu na osobę nie przekracza 674 zł, a w wypadku, gdy dziecko jest niepełnosprawne - 764 zł, przysługuje im zasiłek rodzinny wypłacany jednorazowo w wysokości 1000 złotych oraz stała kwota miesięczna z tytułu tego zasiłku: 95 zł do ukończenia 5. roku życia przez dziecko, 124 zł na dziecko między 5. a 18. rokiem życia oraz 135 zł od 18. do 24. roku życia dziecka. Nieletnia matka może też otrzymywać tzw. kosiniakowe - 1000 zł miesięcznie przez rok, a także świadczenie z programu Rodzina 500 plus (500 zł miesięcznie na dziecko).Trzeba dodać, że po te świadczenia niepełnoletnia matka może wystąpić tylko za zgodą opiekuna prawnego dziecka. Opiekun może sam złożyć taki wniosek, działając w ten sposób na korzyść dziecka.
Mimo urodzenia dziecka w młodym wieku większość dziewczyn chce kontynuować naukę w szkole. Czy prawo daje im w tym zakresie pomoc?
M.L.: Art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. nr 17, poz. 78, ze zmianami) mówi, że szkoła ma obowiązek udzielić uczennicy w ciąży urlopu oraz innej pomocy niezbędnej do ukończenia przez nią edukacji, w miarę możliwości nie powodując opóźnień w zaliczaniu przedmiotów. Przepis ten gwarantuje dokończenie nauki w normalnym trybie, a nie jak to było wcześniej – w innej szkole i w trybie wieczorowym. Formalnie to jedyny przywilej nastoletniej matki, praktyka pokazuje jednak, że mogą one liczyć na przychylność nauczycieli, indywidualne traktowanie oraz pomoc w przygotowaniach do egzaminów.
