Jeśli twoja ciąża rozwija się prawidłowo, nie ma sensu rezygnować z pracy zawodowej, bo może się to obrócić przeciwko tobie – nagłe zerwanie kontaktów z ludźmi i bezczynność w domu bywają przyczyną apatii, a nawet zwiększają ryzyko depresji. Poza tym pracodawca – jeśli od początku ciąży pójdziesz na zwolnienie – może nie będzie czuł się zobowiązany do przyjęcia cię z powrotem z otwartymi ramionami.
Zresztą wiele kobiet lubi swoją pracę i chce ją kontynuować w ciąży. Zachęcamy do tego, pod warunkiem że praca nie stanowi zagrożenia dla rozwoju płodu – pamiętaj, że zdrowie twoje i dziecka jest teraz najważniejsze. I pamiętaj, że ciężarna zatrudniona na umowę o pracę ma specjalne prawa i przywileje. Warto je znać, by z nich korzystać.
Oto poradnik dla ciężarnych zatrudnionych na etacie – wszystko, co powinnaś wiedzieć, aby pracować w maksymalnym komforcie fizycznym i psychicznym.
Spis treści
- Pracodawca nie może rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży
- Kobiety w ciąży nie mogą wykonywać niektórych prac – niebezpiecznych i tych w szkodliwych warunkach
- Gdy zmiana warunków lub stanowiska pracy wiąże się z obniżeniem wynagrodzenia, przysługuje ci dodatek wyrównawczy
- Ochrona przed zwolnieniem nie obowiązuje w pewnych wyjątkowych sytuacjach
- Jeśli pracujesz przy komputerze, masz prawo do specjalnych przerw
- Pracując cały dzień w pozycji siedzącej (np. przy biurku), musisz zadbać o swój komfort
- W pozycji stojącej możesz pracować maksymalnie przez trzy godziny dziennie
- Nie możesz pracować po godzinach, w nocy, w niedziele i święta
- Nie można delegować cię poza stałe miejsce pracy bez twojej zgody
- Masz prawo do wyjścia na badania lekarskie w godzinach pracy
- Zwolnienie lekarskie jest pełnopłatne – nie tracisz 20 proc. pensji jak w przypadku innych zwolnień
- W przypadku ciąży powikłanej możesz wystąpić o zmianę godzin pracy
- Dojeżdżając do pracy komunikacją miejską, zawsze zadbaj o miejsce siedzące dla siebie
- W pracy zawsze miej pod ręką wodę do picia i zdrowe przekąski.
- Wygodnie się ubieraj: noś luźne, przewiewne ubrania i zrezygnuj ze szpilek.
- Urlop macierzyński możesz rozpocząć już kilka tygodni przed porodem.
Pracodawca nie może rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży
Aby tak było, ciąża powinna zostać potwierdzona zaświadczeniem lekarskim. Jeśli masz umowę o pracę na czas nieokreślony, ochrona przed zwolnieniem obowiązuje już od pierwszego dnia ciąży. Nieco inaczej jest natomiast w przypadku umów zawartych na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc – takie umowy mogą zostać rozwiązane przed upływem 3. miesiąca ciąży.
Dlatego w tym wypadku warto poczekać z informowaniem pracodawcy o ciąży do czasu, aż skończy się ten 3. miesiąc – wtedy umowa musi zostać przedłużona do dnia porodu. Przedłużenie umowy następuje z mocy prawa, bez konieczności zawierania nowej umowy. Przedłużenie umowy do dnia porodu nie dotyczy umów na czas określony zawartych w celu zastępstwa stałego pracownika.
Czytaj także: Ciąża na macierzyńskim - czy należy ci się zasiłek, czy musisz wracać do pracy?
Kobiety w ciąży nie mogą wykonywać niektórych prac – niebezpiecznych i tych w szkodliwych warunkach
Należą do nich m.in.: dźwiganie ciężkich przedmiotów (w pracy stałej możesz przenosić maksymalnie 3 kg, w pracy dorywczej, czyli do czterech razy na godzinę – 5 kg), praca przy zmiennej temperaturze, w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu, w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami chemicznymi lub biologicznymi, w głośnych pomieszczeniach i w miejscach, gdzie pracownicy są narażeni na działanie silnych pól elektromagnetycznych.
Jeśli pracujesz w takich szkodliwych warunkach, pracodawca musi przenieść cię na inne stanowisko pracy. A jeśli w ogóle nie ma możliwości przeniesienia na inne, bezpieczniejsze stanowisko, pracodawca powinien zwolnić pracownicę z wykonywania świadczeń z zachowaniem wynagrodzenia.
Gdy zmiana warunków lub stanowiska pracy wiąże się z obniżeniem wynagrodzenia, przysługuje ci dodatek wyrównawczy
Pracownica nie może zarabiać mniej tylko dlatego, że zaszła w ciążę. A zatem gdy zostaje przeniesiona na inne stanowisko – z powodu szkodliwych warunków pracy – i miałoby to spowodować obniżenie wynagrodzenia, wtedy przysługuje jej dodatek wyrównawczy, który zniweluje różnicę w pensji.
Czytaj: Kobieta w ciąży na zwolnieniu lekarskim – 14 najczęstszych pytań przyszłych mam
CIĄŻA a umowa o dzieło i umowa zlecenie. Co należy się ciężarnej z umów śmieciowych?
Poproś lekarza o zaświadczenie potwierdzające ciążęTreść: Warto to zrobić już podczas pierwszej wizyty u ginekologa, zwłaszcza jeśli pracujesz w warunkach szkodliwych dla zdrowia, bo tylko na podstawie zaświadczenia od lekarza pracodawca przeniesie cię na bardziej bezpieczne stanowisko pracy.
Pracodawca ma taki obowiązek, gdy praca jest ciężka lub niebezpieczna (dokładny wykaz takich prac znajdziesz w internecie pod linkiem: http://isap.sejm.gov.pl/). Także jeśli zechcesz skorzystać z innych przywilejów – np. zrobić badania w godzinach pracy czy odmówić zgody na wyjazd w delegację – powinnaś przedstawić zaświadczenie od lekarza.
Ochrona przed zwolnieniem nie obowiązuje w pewnych wyjątkowych sytuacjach
Te sytuacje to przede wszystkim ogłoszenie upadłości lub likwidacja pracodawcy. Możliwe jest też zwolnienie dyscyplinarne ciężarnej pracownicy, gdy są ku temu uzasadnione powody i pod warunkiem, że zgodzi się na to zakładowa organizacja związkowa.
W przypadku rozwiązania umowy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji firmy pracownicy w ciąży, której nie zapewniono innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Jeśli pracujesz przy komputerze, masz prawo do specjalnych przerw
Warto podkreślić, że praca przy komputerze nie zagraża ciąży, bo nowoczesne monitory wytwarzają minimalne pole elektromagnetyczne, które nie ma wpływu na rozwijający się płód. Od kilku lat nie obowiązuje już rozporządzenie, że kobieta w ciąży może pracować przy monitorze komputera najwyżej cztery godziny dziennie.
Obecne przepisy mówią, że można pracować przy komputerze do ośmiu godzin dziennie, ale jednorazowo nie dłużej niż przez 50 minut, a zatem co godzinę powinnaś mieć co najmniej 10-minutową przerwę – odejdź wtedy od monitora, by rozruszać nogi.
Swój monitor ustaw na wprost twarzy: nieustanne przekręcanie głowy w bok sprawi, że będziesz cierpieć z powodu bólu kręgosłupa szyjnego.
Czytaj: Komputer i telefon komórkowy a ciąża. Bezpieczne korzystanie z urządzeń elektronicznych w ciąży
Pracując cały dzień w pozycji siedzącej (np. przy biurku), musisz zadbać o swój komfort
W pracy z komputerem więcej szkody niż promieniowanie wyrządza długotrwałe pozostawanie w jednej, zwłaszcza niewłaściwej pozycji. Skutki zbyt długiego siedzenia przy biurku to m.in. bóle pleców i szyi, obrzęki nóg, zespół cieśni nadgarstka, kłopoty ze wzrokiem. Staraj się do tego nie dopuścić.
Dostosuj krzesło biurowe do parametrów swojego ciała, regulując wysokość siedziska i podłokietników, a także kąt nachylenia oparcia (plecy powinny być w pionie).
Pracuj w prawidłowej pozycji: twoje plecy powinny być wyprostowane i oparte o krzesło – to odciąża kręgosłup i łagodzi bóle pleców. Nogi mają być zgięte w kolanach pod kątem prostym – podobnie w stawach skokowych (w kostce). Dlatego zadbaj o to, aby twoje stopy opierały się na podnóżku.
Unikaj zakładania nogi na nogę, bo to utrudnia krążenie krwi i sprzyja obrzękom. Spróbuj znaleźć czas na chwilę gimnastyki, a jeśli to niemożliwe, to chociaż przechadzaj się po biurze, a siedząc, rób kółka stopami i unoś wyprostowane nogi w górę.
Czytaj: Streching przy biurku
W pozycji stojącej możesz pracować maksymalnie przez trzy godziny dziennie
Przepisy zabraniają pracy w pozycji stojącej dłużej niż przez trzy godziny w czasie zmiany roboczej, przy czym jednorazowo nie można stać dłużej niż 15 minut – potem powinna nastąpić 15-minutowa przerwa. W czasie przerwy ćwicz: napinaj mięśnie łydek, kręć kółka stopami i wykonuj inne proste ćwiczenia nóg. W pozostałym czasie powinnaś mieć zapewnioną możliwość siedzenia.
Jeśli twoja praca wymaga pozycji stojącej – i absolutnie nie da się jej wykonywać, siedząc – pracodawca musi przenieść cię na inne stanowisko pracy. Gdy zmiana warunków pracy lub przeniesienie na inne stanowisko miałoby spowodować obniżenie wynagrodzenia, przysługuje ci dodatek wyrównawczy.
Jeśli w ogóle nie ma możliwości przeniesienia na inne, bezpieczniejsze stanowisko, pracodawca powinien zwolnić cię z obowiązku świadczenia pracy, z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia.
Czytaj: 11 sposobów na ból pleców w ciąży
Praca aż do porodu - historie mam, które pracowały przez całą ciążę
Nie możesz pracować po godzinach, w nocy, w niedziele i święta
Możesz pracować tylko w dzień, a twoja dniówka może trwać maksymalnie osiem godzin – tak stanowi art. 178 par. 1 Kodeksu pracy. Jeżeli do tej pory pracowałaś nocą lub w trybie zmianowym, pracodawca musi tak zmienić grafik, by godziny twojej pracy wypadały w ciągu dnia.
A gdy to niemożliwe, powinien zwolnić cię ze świadczenia pracy z zachowaniem dotychczasowego wynagrodzenia. Jeżeli często zostawałaś po godzinach, teraz powinno się to skończyć. Kodeks pracy nie pozwala kobiecie oczekującej dziecka pracować w godzinach nadliczbowych, w święta, niedziele i w nocy.
Nie można delegować cię poza stałe miejsce pracy bez twojej zgody
Kodeks pracy wyklucza również wyjazdy służbowe kobiety ciężarnej poza stałe miejsce pracy – chyba że zatrudniona przyszła mama sama nie ma nic przeciwko temu i wyrazi zgodę na delegację.
Masz prawo do wyjścia na badania lekarskie w godzinach pracy
Pracodawca ma obowiązek zwalniać ciężarną z pracy na każde badanie zlecone przez lekarza – nawet jeśli będzie na nie jeździć przez kilka dni z rzędu – jeżeli badania te nie mogą zostać wykonane poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Aby móc skorzystać z tego uprawnienia, trzeba okazać świadectwo lekarskie potwierdzające stan ciąży. Nie ma natomiast obowiązku udokumentowania, że badanie nie może być wykonane poza godzinami pracy – pracodawcy powinno wystarczyć samo oświadczenie pracownicy w tej sprawie.
Zwolnienie lekarskie jest pełnopłatne – nie tracisz 20 proc. pensji jak w przypadku innych zwolnień
Pracownica spodziewająca się dziecka, która przebywa na zwolnieniu lekarskim, dostaje zasiłek chorobowy w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru, a nie 80 proc. jak pozostali zatrudnieni. Dotyczy to wszystkich zwolnień – bez względu na to, czy przyczyną niezdolności do pracy są problemy zdrowotne związane z ciążą, czy też inne choroby.
Także okres zasiłkowy, czyli maksymalny czas wypłacania zasiłku chorobowego, dla kobiet w ciąży jest dłuższy i wynosi 270 dni (dla pozostałych pracowników to 182 dni).
Czytaj: Przerwa w pracy na karmienie - kiedy przysługuje?
W przypadku ciąży powikłanej możesz wystąpić o zmianę godzin pracy
Taką możliwość przewiduje art. 142 Kodeksu pracy, w którym mówi się, że pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek. Elastyczność godzin pracy to duże udogodnienie, warto więc zaproponować pracodawcy, że np. będziesz przychodzić do pracy dwie godziny wcześniej (lub później) i wychodzić odpowiednio wcześniej lub później albo że potrzebujesz przerwy w ciągu dnia.
Jednak pracodawca może odmówić uwzględnienia takiego wniosku, jeżeli jest to niemożliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownicę.
Dojeżdżając do pracy komunikacją miejską, zawsze zadbaj o miejsce siedzące dla siebie
To ważne, bo w przypadku gwałtownego hamowania łatwo możesz stracić równowagę (w ciąży zmienia się położenie środka ciężkości ciała) i doznać urazu podczas upadku. Dlatego w autobusie czy tramwaju nie wahaj się prosić o ustąpienie ci miejsca. W każdym pojeździe komunikacji publicznej są oznakowane miejsca dla kobiet w ciąży, o które masz prawo się upomnieć.
W pracy zawsze miej pod ręką wodę do picia i zdrowe przekąski.
I oczywiście korzystaj z nich, aby uniknąć odwodnienia czy nagłego spadku poziomu cukru. Uczucie głodu może również nasilać ciążowe mdłości, dlatego warto trzymać w szufladzie biurka migdały, orzechy, wafle ryżowe, suszone czy świeże owoce (szczególnie banany).
Wygodnie się ubieraj: noś luźne, przewiewne ubrania i zrezygnuj ze szpilek.
Nawet w miejscach, gdzie obowiązuje służbowy dress code, szefowie powinni zrozumieć, że w czasie ciąży noszenie butów na wysokich obcasach jest wyjątkowo niekomfortowe – nie tylko niezdrowe, ale także niebezpieczne, bo naraża na upadek w związku ze zmianą środka ciężkości ciała.
Oprócz płaskich, wygodnych butów ze skóry noś też ubrania z naturalnych tkanin – lnu, bawełny, bambusa, które przepuszczają powietrze i nie przyklejają się do ciała tak jak syntetyki. Wybieraj fasony luźne, nieopinające sylwetki. Zrezygnuj z pończoch, chyba że będą uciskowe, przeciwobrzękowe.
Czytaj: Sklep internetowy - biznes bez wychodzenia z domu
Urlop macierzyński możesz rozpocząć już kilka tygodni przed porodem.
Jeszcze będąc w ciąży, możesz wykorzystać część urlopu macierzyńskiego – można go rozpocząć najwcześniej sześć tygodni przed planowaną datą porodu. Aby go otrzymać, trzeba złożyć u pracodawcy odpowiedni wniosek i dołączyć do niego zaświadczenie od lekarza ginekologa o przewidywanej dacie porodu. Urlop ten jest oczywiście pełnopłatny (100 proc. podstawy wymiaru zasiłku), ale pamiętaj o tym, że biorąc urlop przed porodem, skracasz sobie okres urlopu macierzyńskiego po porodzie.
Czytaj: Kalkulator urlopu macierzyńskiego oblicza długość urlopu macierzyńskiego
