Spis treści
- Fazy cyklu miesiączkowego:
- Regulacja hormonalna
- Najważniejsze hormony cyklu miesiączkowego:
- Oto kilka faktów na temat cyklu miesiączkowego:
- Przemiany zachodzące w cyklu miesiączkowym:
Cykl miesiączkowy to zamknięty okres, w którym następują po sobie kolejne etapy (fazy). Wszystko związane jest z gospodarką hormonalną organizmu kobiety.
Sprawdź: Kalendarzyk miesiączkowy - oblicz cykl miesiączkowy i termin menstruacji
Hormony – dlaczego rządzą naszym ciałem?
Fazy cyklu miesiączkowego:
1. Krwawienie2. Faza folikularna3. Owulacja4. Faza lutealna
Regulacja hormonalna
Każdą fazę cechują charakterystyczne zmiany morfologiczne i czynnościowe w obrębie jajników, macicy, pochwy i sutków. Są one wyrazem zmian stężenia hormonów podwzgórza, przysadki i jajników.
Najważniejsze hormony cyklu miesiączkowego:
- GnRH (Gonadoliberyna) - hormon uwalniający gonadotropiny z płata gruczołowego przysadki, wydzielany jest przez podwzgórze
- GONADOTROPINY czyli LH i FSH - hormony produkowane przez komórki przedniego płata przysadki
- ESTROGENY, PROGESTERON - oddziałują na narząd rodny
Nadrzędną rolę pełni żeński ośrodek rozrodczy w podwzgórzu. U dziewczynek, zanim osiągną dojrzałość płciową, ośrodek ten jest hamowany przez wydzielaną w szyszynce melatoninę. Natomiast układ limbiczny, a zwłaszcza ciało migdałowate działa przeciwstawnie i przyspiesza pokwitanie.Ośrodek w podwzgórzu pozostaje pod wpływem działania licznych hormonów, stanowiąc ogniwo w humoralnym sprzężeniu zwrotnym. Jest to mechanizm, w którym gruczoły dokrewne wzajemnie oddziałują na siebie za pośrednictwem wydzielanych hormonów.
Oto kilka faktów na temat cyklu miesiączkowego:
● pierwsza miesiączka (menarche) powinna wystąpić między 9.-16. rokiem życia● fizjologiczna utrata krwi: 30-70 ml, przy czym utrata więcej niż 80 ml jest już patologią● długość krwawienia wynosi średnio 3-5 dni, jednak u części zdrowych kobiet może to być także 1-8 dni● pierwszy dzień krwawienia to pierwszy dzień cyklu● długość cyklu miesiączkowego: 24-32 dni● owulacja następuje w połowie cyklu ● ostatnia miesiączka (przekwitanie) ma miejsce między 45. a 55. rokiem życia
Podwzgórze wydziela neurohormony: liberyny - pobudzające przysadkę oraz statyny - hamujące jej czynność. Dalej przysadka produkuje gonadotropiny oddziałujące pobudzająco na jajniki. Jednocześnie hormony jajnika działają hamująco na podwzgórze oraz przysadkę. Co za tym idzie zmniejsza się wydzielanie GnRh.
W fazie folikularnej pulsacyjne wydzielanie GnRh warunkuje prawidłowe, pulsacyjne wydzielanie FSH i LH z przysadki, a estrogenów z jajnika. Hamujący wpływ estrogenów na przysadkę powoduję, iż pod koniec fazy folikularnej ich stężenie obniża się.
Tym samym podzwzgórze przestaje być hamowane zwrotnie przez estrogeny i uwalnia zwiększone ilości GnRh. GnRh z kolei powoduje znaczny wzrost LH co powoduje owulację.
Czytaj: Dni płodne - jak je obliczyć?
Skala Tannera - dojrzewanie płciowe chłopców i dziewcząt według skali Tannera
Przemiany zachodzące w cyklu miesiączkowym:
Na cykl miesiączkowy składa się cykl jajnikowy, cykl maciczny oraz zmiany zachodzące poza narządem rodnym:
● CYKL JAJNIKOWY:Już w chwili narodzin u każdej dziewczynki w otoczce jajnika znajdują się liczne pęcherzyki pierwotne, a każdy z nich zawiera niedojrzałą komórkę jajową. Od tego momentu nie są już produkowane nowe komórki jajowe. Z 1 do 2 mln komórek obecnych w jajniku przy urodzeniu, w okresie od pokwitania do przekwitania tylko ok. 500 dojrzewa, a pozostałe ulegają atrezji. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej wraz z nastaniem każdego kolejnego cyklu, niektóre z tych pęcherzyków dojrzewają, powiększają się i w okół nich tworzy się jama pęcherzykowa. Około szóstego dnia cyklu jeden z pęcherzyków gwałtownie powiększa swój rozmiar stając się tym samym pęcherzykiem dominującym. Dojrzewający pęcherzyk zwany jest pęcherzykiem Graafa i około 14 dnia cyklu pęka, a komórka jajowa zostaje uwolniona do jamy brzusznej - następuje jajeczkowanie inaczej owulacja. Następnie komórka jajowa zostaje przechwycona przez strzępki jajowodu i dalej przetransportowana do jamy macicy.W chwili gdy nabrzmiały pęcherzyk pęka, napełnia się krwią tworząc ciałko krwotoczne. Bóle owulacyjne, na które skarży się część kobiet związane są z niewielkim krwawieniem z pęcherzyka do jamy brzusznej, dochodzi wtedy do podrażnienia otrzewnej i chwilowych dolegliwości bólowych w podbrzuszu. Ciałko krwotoczne podlega kolejnym zmianom, komórki ziarniste i tekalne wyściółki pęcherzyka szybko dzielą się przez co skrzepła krew zastępowana jest bogatymi w lipidy komórkami żółtymi, których barwie ciałko żółte zawdzięcza swą nazwę.
Rozpoczyna się faza lutealna, w której ciałko żółte wydziela estrogeny i progesteron. Dalsze losy ciałka żółtego zależą od tego czy dojdzie do zapłodnienia. Jeśli tak się stanie ciałko żółte utrzymuje się, natomiast jeśli nie było zapłodnienia, następuje degeneracja ciałka żółtego ok. cztery dni przed kolejnym cyklem. Powstaje tkanka bliznowata - ciałko białawe.
● CYKL MACICZNY:Co miesiąc podczas menstruacji, poza najgłębszymi warstwami, całe endometrium ulega złuszczeniu. Dzięki estrogenom, produkowanym w dojrzewającym pęcherzyku jajnikowym, odnawia się nowe endometrium.
Szczególnie dynamiczne pogrubianie endometrium zachodzi między piątym a czternastym dniem cyklu. Gruczoły maciczne w tym czasie się wydłużają. Jest to faza proliferacyjna inaczej rozrostowa, przedowulacyjna czy też folikularna. Pozwala na odnowienie nabłonka po przebytej menstruacji.Po owulacji, wskutek oddziaływania estrogenów i progesteronu z ciałka żółtego, endometrium staje się bardziej unaczynione i obrzęknięte, a gruczoły zwijają się w zwoje, skręcają i zaczynają wydzielać klarowny płyn. Od zmian zachodzących w gruczołach faza ta nazywa się sekrecyjną, wydzielniczą lub lutealną.
Jest to faza przygotowująca macicę na przyjęcie zapłodnionej komórki jajowej i jej długość jest bardzo stała, wynosi 14 dni. Zmiany w czasie trwania cyklu są zwykle związane z wahaniami długości fazy proliferacyjnej.
Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, równocześnie do regresji ciałka żółtego, zatrzymane zostaje dostarczanie hormonów do endometrium. Tkanka endometrium staje się cieńsza, pojawiają się ogniska martwicze, występują skurcze. To wszystko skutkuje powstaniem punktowych krwiaków, które powodują krwawienie.
● CYKLICZNE ZMIANY SZYJKI MACICY:Mimo iż zarówno jama macicy jak szyjka macicy są częściami jednego narządu, w różny sposób przystosowują się do rozrodu. Nabłonek szyjki macicy nie ulega przemianom typowym dla endometrium jamy macicy. Za to pod wpływem estrogenów, śluz szyjki macicy robi się rzadszy i bardziej zasadowy, tak aby ułatwić przeżycie i transport plemników. Następnie pod wpływem progesteronu, gęstnieje, robi się bardziej wytrzymały i zawiera liczne komórki.
● CYKL POCHWOWY:Pod wpływem hormonów następują również zmiany w błonie śluzowej pochwy. Estrogeny powodują rogowacenie nabłonka, dlatego w wymazie z pochwy obecne są zrogowaciałe komórki. Pod wpływem progesteronu natomiast powstaje gruba, bogata w leukocyty błona śluzowa.
● CYKLICZNE ZMIANY W GRUCZOŁACH PIERSIOWYCH:Laktacja występuje dopiero po zakończeniu ciąży. Jednak w gruczołach piersiowych także następują cykliczne zmiany. Pod wpływem estrogenów zachodzi proliferacja przewodów mlecznych, a pod wpływem progesteronu zachodzi wzrost zrazików i pęcherzyków.
Wiele kobiet skarży się na bolesność piersi, zwykle przez ok 10 dni poprzedzających krwawienie. Wiążę się to z rozszerzeniem przewodów, przekrwieniem oraz obrzękiem śródmiąższowych tkanek piersiowych. Podczas menstruacji te zmiany jak również objawy, które wywołują cofają się.
