Ciąża po czterdziestce może wiązać się z pewnym ryzykiem dla zdrowia mamy i dziecka, ale nie musi - zwłaszcza jeśli będzie prowadzona pod nadzorem specjalisty. Obecnie ciąża po 40. roku życia to nic niezwykłego. Z każdym rokiem jest coraz więcej kobiet, które rodzą dziecko – pierwsze lub kolejne – po swoich 40. urodzinach.
Obecnie już 3–4 proc. polskich noworodków ma takie mamy, a więc ich jest około kilkunastu tysięcy każdego roku. A mimo to nie maleje liczba nieprzychylnych komentarzy na ten temat – taka przyszła mama może niestety przeczytać w internecie, że w tym wieku powinna już być babcią, a nie mamą albo że „na pewno urodzi Downa”.
Czy rzeczywiście ryzyko wystąpienia zaburzeń i anomalii jest aż tak wysokie? Wyjaśniamy, z jakimi zagrożeniami może – choć nie musi – zmierzyć się kobieta w ciąży po czterdziestce i czy można je zminimalizować.
Spis treści
- Szansa na ciążę po 40. jest mniejsza niż w młodszym wieku
- Ciąża po 40. urodzinach to większe ryzyko powikłań
- Częstsze wady genetyczne w ciąży po czterdziestce
- Trudniejszy i dłuższy poród po 40.?
- Dobre strony późnej ciąży
Szansa na ciążę po 40. jest mniejsza niż w młodszym wieku
Jeśli już spodziewasz się dziecka, a jesteś po czterdziestce, to szczęśliwie ominęłaś jedną z większych przeszkód, jakie na drodze do macierzyństwa stawia zaawansowany wiek. Bo ginekolodzy powtarzają, że płodność kobiet 40-letnich jest znacznie gorsza niż 20-latek – ze względu na liczbę i jakość jajeczek, czyli żeńskich komórek rozrodczych „zdeponowanych” w jajnikach.
A jeśli dopiero rozważasz albo starasz się o ciążę w tym wieku, to chcemy cię uspokoić: szanse są wciąż duże, choć rzeczywiście mniejsze niż u kobiet młodych. Inaczej być nie może – dlatego że kobieta rodzi się z określoną liczbą jajeczek, których z każdą owulacją ubywa, i nie ma sposobu, by zwiększyć ich liczbę.
Komórki jajowe powstają już w okresie życia płodowego, więc są starsze niż sama kobieta – z wiekiem podlegają one selekcji, dojrzewają i albo powstaje z nich nowe życie, albo giną. Istotny spadek liczby komórek jajowych – i wzrost ryzyka genetycznego wynikającego z ich niższej jakości – obserwuje się już u kobiet po 35. roku życia. Ale wciąż szanse na zajście w ciążę w sposób naturalny są duże: u kobiet 40-letnich wynoszą 70–80 proc., a u 45-letnich – około 40 proc.
Ciąża w późnym wieku wymaga szczególnego nadzoru ze strony lekarza – wskazane są częstsze wizyty kontrolne, a czasami też dodatkowe badania. Z badań wynika, że jakość opieki przedporodowej ma istotne znaczenie dla przebiegu ciąży – dobra opieka medyczna wyraźnie zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań.
W przypadku późnej ciąży zarówno przyszła mama, jak i lekarz ginekolog powinni zachować wyjątkową czujność, by nie przeoczyć objawów mogących zwiastować problemy.
Ciąża po 40. urodzinach to większe ryzyko powikłań
Niektórzy lekarze uważają, że już sam fakt zajścia w ciążę po 40. roku życia sprawia, że jest to ciąża zwiększonego ryzyka. Inni jednak przekonują, że takie późne ciąże zwykle nie różnią się tak bardzo od innych, a wiek matki to tylko jeden z czynników decydujących o stanie zdrowia dziecka.
W większości przypadków ciąża u dojrzałych kobiet przebiega bez komplikacji. Jednak warto wiedzieć, że ryzyko ich wystąpienia – zwłaszcza niektórych – jest rzeczywiście wyższe.
- Strata ciąży. Ryzyko poronienia samoistnego zwiększa się wraz z wiekiem matki – u kobiet w wieku 30–34 lat wynosi około 15 proc., po 40. roku życia kobiety ronią ponad już 40 proc. ciąż, a po 45. urodzinach – połowę.
- Nadciśnienie i stan przedrzucawkowy. To jedno ze schorzeń występujących częściej u starszych matek. Stan przedrzucawkowy może być groźny dla dziecka, dlatego warto kontrolować ciśnienie krwi, regularnie mierząc je w domu (dziś to już żaden problem, bo ciśnieniomierze są ogólnodostępne) i badać poziom białka w moczu. W przypadku wysokiego zagrożenia stanem przedrzucawkowym lekarz prowadzący ciążę może zalecić profilaktyczne przyjmowanie aspiryny.
- Cukrzyca ciężarnych. Tu także późny wiek jest czynnikiem zwiększającym ryzyko. Ale na szczęście nie jest to bardzo groźne powikłanie i można sobie z nim poradzić stosunkowo łatwo – przede wszystkim poprzez zdrową dietę, a także umiarkowaną aktywność fizyczną, która jest polecana wszystkim ciężarnym. Warto od początku ciąży prowadzić taki zdrowy tryb życia – z codzienną dawką ruchu i niskoglikemiczną dietą (bogatą w warzywa, a ubogą w słodkości i tłuszcze) – aby zminimalizować ryzyko cukrzycy ciążowej.
- Niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy może utrudniać zarówno zajście w ciążę, jak i jej przebieg – sprzyja powikłaniom, przedwczesnym porodom i nieprawidłowemu rozwojowi dziecka. Ale jeśli choroba jest leczona i przyszła mama ma wyrównane poziomy hormonów tarczycy, to szanse na urodzenie zdrowego dziecka są takie same jak u kobiety zdrowej.
- Problemy z łożyskiem. Zaawansowany wiek matki sprzyja również problemom z łożyskiem – najczęściej chodzi o zaburzenie nazywane łożyskiem przodującym, czyli umiejscowienie tego narządu w okolicy ujścia szyjki macicy. U ciężarnych 40-latek takie przypadki zdarzają się trzy razy częściej niż u młodych kobiet. Częstsze jest również przedwczesne odklejanie się łożyska – jego objawy to nagły, silny ból, któremu czasem towarzyszy krwawienie. Trzeba wtedy natychmiast pojechać do lekarza lub najbliższego szpitala. Gdy łożysko odkleja się w niewielkim stopniu, krwawienie będzie podobne do miesiączkowego, może mu towarzyszyć łagodny ból brzucha lub skurcze macicy – wtedy wystarczy poleżeć w szpitalu przez kilka dni. Jeśli objawy są silniejsze, trzeba leżeć w szpitalu do końca ciąży.
Czytaj: Badania prenatalne w ciąży: czym są i na czym polegają badania genetyczne płodu?
Czego unikać i jak się odżywiać mając cukrzycę w ciąży?
Zespół HELLP w ciąży: objawy, leczenie, zagrożenia w ciąży.
Starzejące się łożysko, czyli o stopniu dojrzałości łożyska
Częstsze wady genetyczne w ciąży po czterdziestce
To jest problem, którego kobiety po 40. roku życia obawiają się chyba najbardziej – że urodzą dziecko z nieuleczalną wadą wrodzoną, z których najczęstsza to zespół Downa. Rzeczywiście, ryzyko to istotnie wzrasta wraz z wiekiem matki. Wynika ono z tego, że wraz z upływem lat pogarsza się jakość komórek jajowych w jajnikach – nie wszystkie są już pełnowartościowe.
Stąd u kobiet czterdziestoletnich częściej dochodzi do poronienia, a także urodzenia dziecka z zespołem Downa czy innymi tego typu zaburzeniami chromosomalnymi. Według statystyk, o ile kobiety 25-letnie rodzą takie dziecko raz na 1500 porodów, a 35-latki – raz na 335 porodów, to już w przypadku 40-latek jest to raz na 200 porodów, a po 45. roku życia – raz na 50 porodów.
Choć proporcje te zmieniają się bardzo wyraźnie, to jednak wynika z tego, że wśród kobiet 40-letnich nadal aż 199 na 200 urodzi dziecko zdrowe. Aby mieć jednak taką pewność, warto wybrać się na konsultację do poradni genetycznej albo od razu poprosić lekarza ginekologa o skierowanie na badania prenatalne – w tym wieku wszystkie są refundowane przez NFZ, zarówno nieinwazyjne, jak i inwazyjne.
Warto też przypomnieć, że jeśli badanie wykaże nieuleczalną wadę płodu – taką jak np. zespół Downa – może to być wskazanie do zgodnego z prawem przerwania ciąży – jeśli taka będzie wola i decyzja rodziców. Zabieg można wykonać w tym przypadku do 24. tygodnia ciąży. To zawsze jest trudna decyzja, ale trzeba ją rozważyć – rodzice powinni mieć świadomość, że urodzenie takiego dziecka na zawsze zmieni ich życie, bo dziecko to nigdy nie będzie samodzielne.
Jest to istotne, tym bardziej że starsi rodzice nie będą mogli się opiekować chorym dzieckiem tak długo jak młodzi – i mają prawo w takiej sytuacji zdecydować się na terminację ciąży. A jeśli chcesz mieć pewność, że płód nie ma wady, ale nie chcesz czekać na amniopunkcję (wykonuje się ją w 15.–18. tygodniu ciąży) albo boisz się związanego z tym ryzyka (ok. 0,5 proc. badań kończy się poronieniem), możesz zrobić odpłatny test nieinwazyjny – badanie wolnego płodowego DNA z krwi matki (np. Nifty, Harmony, Panorama). Taki test można zrobić już w 10. tygodniu ciąży, ale kosztuje 2200–2500 zł.
Trudniejszy i dłuższy poród po 40.?
Niekoniecznie. Wszystko bowiem zależy od formy fizycznej i psychicznej konkretnej matki. Zwykle kobiety po 40. roku życia rodzą faktycznie dłużej niż młode matki i jest to poród bardziej obciążający dla organizmu. Jedną z przyczyn jest obniżona elastyczność tkanek, co przekłada się na trudności z rozwieraniem się szyjki macicy.
Jeśli jednak przyszła mama jest w dobrej kondycji fizycznej, a w ciąży ćwiczyła – prawdopodobnie urodzi bez większych problemów i w sposób naturalny. Sam wiek nie jest bowiem wskazaniem do cesarskiego cięcia – jeżeli ciąża przebiega prawidłowo i nie występują żadne powikłania, 40-latka może rodzić drogami natury.
Wskazaniami do cesarskiego cięcia są przede wszystkim choroby i powikłania położnicze u przyszłej mamy, które mogą się przytrafić zarówno dwudziestolatce, jak i czterdziestolatce, aczkolwiek – jak już pisaliśmy – u starszych mam są one częstsze (nadciśnienie grożące stanem przedrzucawkowym, cukrzyca, łożysko przodujące).
Cesarkę wykonuje się też wtedy, gdy mama choruje na chorobę przewlekłą (niektóre choroby serca, płuc, okulistyczne), ma nieprawidłową budowę anatomiczną albo nieprawidłowe jest ułożenie dziecka w macicy. W przypadku starszych mam często cięcie cesarskie wykonywane jest „na wszelki wypadek”, bo obciążenie psychiczne – zarówno dla samej kobiety, jak i dla lekarza – jest w takim przypadku większe niż zazwyczaj.
Dobre strony późnej ciąży
Na koniec każdej nieco starszej przyszłej mamie przypominamy: wiek nie jest najważniejszy. Największy wpływ na przebieg ciąży ma ogólna kondycja fizyczna i zdrowotna.
Jeśli jesteś zadbana, szczupła, wysportowana, zdrowo się odżywiasz i nie palisz papierosów – stan biologiczny twoje go organizmu prawdopodobnie nie jest gorszy niż kobiety 25-letniej. I jest duża szansa, że twoja ciąża będzie przebiegać podobnie jak ciąża u kobiet znacznie młodszych od ciebie. Miejmy nadzieję, że lekarz prowadzący twoją ciążę tak to właśnie ci przedstawi.
Trzeba mieć świadomość większego ryzyka, ale ono jest większe zaledwie o kilka procent. Co więcej, badania pokazują, że kobiety, które późno decydują się na dziecko, żyją dłużej – aż o 11 proc. większe szanse na dożycie 90 lat mają starsze matki niż te, które pierwsze dziecko urodziły przed 25. rokiem życia. Wiele mam po czterdziestce twierdzi nawet, że w ciąży... odmłodniały. Czują się młodsze, ładniejsze, sprawniejsze, mają więcej wigoru.
Badania tego wprawdzie nie potwierdzają, ale tak często się dzieje po prostu z przyczyn psychologicznych: kobieta czuje się młodsza, bo wie, że urodzi dziecko, któremu będzie jeszcze długo potrzebna – jej życie zyskuje nową, inną perspektywę, a przyszłość jawi się jako pełna nadziei i wielu nowych, dobrych doświadczeń.
Późne macierzyństwo ma też inne dobre strony – starsze mamy mają już zwykle ustabilizowane życie, wcześniej zrealizowały się zawodowo i poza zawodowo, mają więc w sobie większą zgodę na to, by podporządkować życie harmonogramom karmienia, spania, przewijania... Mogą poświęcić dziecku więcej czasu i uwagi, bo nie muszą już sprawdzać się na innych polach. Także finansowo są w lepszej sytuacji niż kobiety młode. To wszystko sprawia, że czują się spokojniejsze, bezpieczniejsze, pewne siebie.
A gdy mama ma poczucie bezpieczeństwa, to i dziecko będzie je miało. A czy jest górna granica wieku dla matek? Według wytycznych międzynarodowych towarzystw medycznych lekarze powinni odradzać ciążę kobietom po 50. roku życia. Skończyłaś właśnie 40 lat? To jeszcze nie jest za późno na taką decyzję.
