Badanie płodności u mężczyzn jest coraz częściej wykonywanym testem - we współczesnym świecie problemów z zajściem w ciążę doświadcza bowiem coraz większa liczba par. Przyczyn takiego zjawiska jest wiele, najczęściej pod uwagę brane są m.in. szybkie tempo życia i przewlekły stres, którego doświadczamy na co dzień.
Spis treści:
- Jakie są przyczyny braku płodności?
- Wskazania do badań płodności u mężczyzn
- Podstawowe badanie płodności u mężczyzn: badanie nasienia
- Jak uzyskiwany jest materiał do badania nasienia?
- Badanie płodności u mężczyzn: normy w badaniu nasienia
- Odchylenia w badaniach nasienia a szanse na ojcostwo
- Inne badania stosowane w ocenie płodności u mężczyzn
- Ile kosztuje badanie płodności u mężczyzn?
Jakie są przyczyny braku płodności?
Przyczyną niemożności zajścia w ciążę w około 15% przypadków są problemy występujące u obojga partnerów starających się o dziecko. Zaburzenia występujące tylko u jednego ze starającej się o potomstwo dwójki ludzi są już z kolei zdecydowanie częstsze.
W około 40% przypadków problemów z zajściem w ciążę zaburzenia dotyczą zdrowia kobiety i w około 40% przypadków problemy z uzyskaniem ciąży wynikają z istnienia jakichś zaburzeń u mężczyzny.
Dlatego, jeżeli dana para nie może zajść w ciążę, to badaniom oceniającym płodność powinna poddać się dwójka partnerów. Inne są jednak analizy przeznaczone do oceny płodności u kobiet, a zdecydowanie inne badania przeprowadzane są w tym celu zbadania płodności u mężczyzn.
Kiedy jednak w ogóle można pomyśleć o tym, aby małżonek czy partner udał się na badanie płodności?
Czytaj: Smartfony OBNIŻAJĄ PŁODNOŚĆ u MĘŻCZYZN? Tak, jeśli noszą je w kieszeniach
Wskazania do badań płodności u mężczyzn
Podstawowym wskazaniem do oceny męskiej płodności są problemy z uzyskaniem ciąży przez daną parę. Należy tutaj jednak wyraźnie podkreślić, że badań tych nie wykonuje się wtedy, kiedy para nie uzyskuje zapłodnienia po dwóch czy trzech miesiącach prób.
O problemach z uzyskaniem ciąży można mówić wtedy, kiedy ludzie bezskutecznie starają się o dziecko przez minimum 12 miesięcy, a do tego częstość ich kontaktów seksualnych wynosi 3-4 razy w tygodniu.
Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy problemów z uzyskaniem ciąży doświadczają pary, w których partnerka przekroczyła 35. rok życia – w przypadku takich związków diagnostykę w kierunku niepłodności można rozpocząć przy braku ciąży już po 6 miesiącach regularnego współżycia.
Istnieją pewne specyficzne dla mężczyzn zaburzenia, w przypadku których może zaistnieć wskazanie do badania płodności u mężczyzny. Jako takie problemy wymienić można np. przebycie jakichś zabiegów chirurgicznych w obrębie narządów rozrodczych, chorowanie w przeszłości na różne jednostki związane z układem płciowym (np. na wnętrostwo), a także stany po przebyciu leczenia preparatami z grupy androgenów lub glikokortykosteroidów.
U niektórych mężczyzn badania płodności (a w szczególności badanie nasienia) wykonywane są przed wdrożeniem u nich leczenia onkologicznego – w przypadku niektórych chemioterapeutyków skutkiem ubocznym ich stosowania może być bezpłodność, dlatego też czasami przed ich zastosowaniem nasienie pacjenta jest od niego pobierane i przekazywane do bankowania.
Czytaj:
Fakty i mity o ciąży po 35. roku życia
Niepłodność wtórna: przyczyny. Kiedy nie można zajść w następną ciążę
Podstawowe badanie płodności u mężczyzn: badanie nasienia
Nadal najistotniejszą rolę w ocenie męskiej płodności odgrywają badania nasienia. Analizy te mogą wiele wnieść do diagnostyki przyczyn problemów z uzyskaniem ciąży, bardzo istotne jednak jest to, aby przeprowadzone one zostały zgodnie ze wszelkimi ustaleniami – odstępstwa od nich mogą doprowadzić do tego, że wynik badania nasienia będzie po prostu niemiarodajny.
Po pierwsze, badanie nasienia należy przeprowadzić po trwającej 2-5 (wg niektórych źródeł nawet 7) dni abstynencji seksualnej. Jest to istotne z tego powodu, że w przypadku, kiedy mężczyzna odbędzie stosunek seksualny krótko przed badaniem, to liczba plemników w spermie może być zmniejszona i będzie to odpowiadało właśnie wystąpieniu niedawno ejakulacji, a nie będzie związane z rzeczywiście istniejącymi u pacjenta zaburzeniami.
Istotne dla uzyskania miarodajnego wyniku badania nasienia jest również to, w jakiej kondycji zdrowotnej nie tylko aktualnie znajduje się pacjent, ale i jaki był jego stan zdrowia w ciągu nawet 3 miesięcy poprzedzających badanie.
Związane jest to z tym, że przebycie infekcji – szczególnie takiej, której towarzyszyła gorączka – może wpływać na pogorszenie wyników badanych parametrów nasienia.
Wspomniany stan może prowadzić do tego, że odchylenia będą występowały u mężczyzn nawet przez kwartał – to właśnie z tego powodu lekarzowi, który analizuje wyniki badania nasienia, należy wspomnieć o doświadczonych w ostatnim czasie problemach zdrowotnych, a także o zażywanych lekach.
Czytaj: In vitro: jak przebiega, kto może skorzystać i komu przysługuje refundacja
Jak uzyskiwany jest materiał do badania nasienia?
Jak zapewne można się łatwo domyślić, odpowiedź jest prosta – próbkę spermy do badania pacjent uzyskuje na drodze masturbacji. W placówkach zajmujących się oceną męskiej płodności dostępne są zazwyczaj specjalne pomieszczenia, zapewniające intymność i spokój niezbędne do uzyskania materiału do badań.
Teoretycznie można pobierać spermę do badań w warunkach domowych, należy wtedy jednak pamiętać o tym, aby materiał umieszczać w specjalnie do tego przeznaczonych, sterylnych pojemnikach (słoiki czy innego rodzaju opakowania mogą po prostu nie zostać przyjęte przez laboratorium).
Oprócz tego ważny jest również czas, w ciągu którego pobrane w domu nasienie zostanie przetransportowane do laboratorium – powinno to zostać wykonane w ciągu 30, maksymalnie 60 minut. Oprócz tego materiał powinien być transportowany w temperaturze zbliżonej do temperatury ludzkiego ciała.
Czytaj: Niepłodność wtórna: przyczyny. Kiedy nie można zajść w następną ciążę
Badanie płodności u mężczyzn: normy w badaniu nasienia
Ustalając, czy uzyskane wyniki badania nasienia odpowiadają normom, pod uwagę branych jest kilka różnych parametrów – część z nich może być nawet zaskakująca dla pacjentów. Ogólnie przy typowej ocenie nasienia pod uwagę brane są następujące aspekty:
- objętość ejakulatu: 1,5 ml lub więcej,
- całkowita ilość plemników w ejakulacie: minimum 39 milionów,
- koncentracja plemników w 1 ml nasienia: minimum 15 milionów,
- plemniki wykazujące ruch (postępowy, jak i niepostępowy): 40% lub więcej,
- plemniki wykazujące ruch postępowy: 32% i więcej,
- żywotność plemników (odsetek żywych męskich komórek rozrodczych): więcej niż 58%,
- pH (odczyn) nasienia: 7,2 lub więcej,
- odsetek plemników o całkowicie prawidłowej budowie: więcej niż 4%.
Czytaj: Sposoby na zwiększenie płodności mężczyzn
Terminy związane z badaniem płodności u mężczyzn
Poza wieloma wartościami liczbowymi, w wyniku badania nasienia widnieć mogą również i pewne terminy, które dla przeciętnego człowieka mogą brzmieć po prostu obco. Mowa tutaj o takich terminach, jak:
- normospermia: parametry badanego nasienia są zgodne z ustalonymi normami,
- astenospermia: ruchliwość plemników w nasieniu jest nieprawidłowa,
- azoospermia: brak plemników w nasieniu,
- oligozoospermia: zmniejszona liczba plemników w nasieniu,
- polizoospermia: zbyt duża ilość plemników w nasieniu,
- aspermia: wyjątkowo zmniejszona objętość ejakulatu (mniej niż 0,5 ml),
- hipospermia: zmniejszenie objętości ejakulatu do 0,5-2 ml,
- hiperspermia: objętość ejakulatu przekraczająca 6 ml,
- teratospermia: nieprawidłowa budowa plemników.
Odchylenia w badaniach nasienia a szanse na ojcostwo
Pacjent, u którego wykrywane są jakieś odchylenia dotyczące parametrów jego nasienia, jak najbardziej może zostać ojcem. Odbiegająca w niewielkim stopniu od normy ilość plemników w ejakulacie czy nieznacznie zmniejszona ruchliwość komórek rozrodczych rzeczywiście mogą (lecz nie muszą) prowadzić do tego, że mężczyźnie z takowymi problemami trudniej będzie zostać ojcem, lecz zdecydowanie nie jest to niemożliwe.
Pod uwagę warto również wziąć wspominaną wcześniej możliwość czasowego pogorszenia parametrów nasienia np. w związku z przebyciem jakiejś infekcji. Z tego właśnie względu jeżeli u pacjenta zostaną wykryte jakieś odchylenia od normy, to wtedy zalecane jest mu zwykle powtórzenie badania nasienia za około 3 miesiące – tyle bowiem trwa proces produkcji męskich komórek rozrodczych.
Czytaj: Późne ojcostwo: jakie zagrożenia za sobą niesie?
Inne badania stosowane w ocenie płodności u mężczyzn
Badania nasienia stanowią podstawową, aczkolwiek niejedyną możliwą opcję badania płodności u mężczyzn. Dostępne są przecież również i badania różnych hormonów, które związane są z płodnością – w tym przypadku najczęściej badane są u pacjentów poziomy takich substancji, jak np. LH (lutropina) i FSH (folikulotropina), androgeny, AMH (hormon atymüllerowski) czy prolaktyna, hormony tarczycy i estradiol.
W diagnostyce płodności u mężczyzn wykorzystanie znajdują również i badania obrazowe – poprzez wykonanie USG moszny możliwa jest ocena m.in. wielkości jąder i struktury najądrzy, oprócz tego podczas USG można także dokonać oceny przepływu krwi w obrębie narządów rozrodczych (ma to znaczenie szczególnie wtedy, kiedy u pacjenta podejrzewane są żylaki powrózka nasiennego). Rzadko, ale jednak, w badaniu męskiej płodności wykorzystywane są badanie inwazyjne – mowa tutaj o biopsji jądra.
Omawiając różne analizy zaliczane do metod badania płodności u mężczyzn, nie sposób nie wspomnieć o różnych nowoczesnych badaniach. Coraz więcej słyszy się bowiem o testach HBA (oceniających zdolność plemników do wiązania się z włóknami kwasu hialuronowego), badaniach fragmentacji DNA plemników czy testach hypoosmotycznych, które oceniają żywotność plemników.
Dodatkowo wciąż i wciąż pojawiają się kolejne, coraz to nowsze badania, które mają pomagać w diagnozowaniu problemów z płodnością pacjentów. Warto jednak zwrócić tutaj uwagę na to, aby przed wyborem danego, nowoczesnego badania upewnić się, że rzeczywiście może ono wnieść jakieś znaczenie do procesu diagnostycznego.
Niektóre nowe analizy stają się dostępne przed dokonaniem niezbędnych analiz dotyczących ich czułości i specyficzności w wykrywaniu zaburzeń płodności, przez co wykonujący je pacjent może wcale nie uzyskać potrzebnych dla niego informacji, a jedynie narazić się na poniesienie niepotrzebnych wydatków. Skoro już mowa o kosztach, to czy badania płodności u mężczyzn są drogie?
Ile kosztuje badanie płodności u mężczyzn?
Cena, jaką pacjenci ponoszą za wykonanie badań płodności, bywa różna – zależne to jest zarówno od tego, jakie dokładnie badania są u pacjenta wykonywane, jak i od tego, w jakim mieście są one przeprowadzone.
Podstawowe badanie nasienia kosztuje zazwyczaj około 200 złotych, rozszerzanie tego badania o inne analizy (np. o test HBA) wiąże się zwykle ze wzrostem kosztów badań o kolejne 200 zł. Badania poszczególnych hormonów są zazwyczaj tańsze – oznaczanie stężenia we krwi pojedynczego hormonu to zwykle koszt około 40-50 zł.
Powyżej mowa jest o sytuacjach, kiedy diagnostykę płodności pacjent przeprowadza w placówkach prywatnych. Zaletą takiego rozwiązania jest to, że mężczyzna nie musi zdobywać skierowania, wadą jest jednak wysoki koszt badań.
Możliwe jest jednak przeprowadzenie badań płodności w ramach świadczeń finansowanych przez NFZ – taka możliwość dotyczy par, które są leczone z powodu zaburzeń płodności.
Czytaj: BADANIA PRZED CIĄŻĄ. Sprawdź, czy jesteś przygotowana do ciąży
