Mówimy, że jedni ludzie są bardziej, inni mniej inteligentni. Jak mawia młodzież – jedni „jarzą”, drudzy „nie kumają bazy”. Człowiek jest jedyną inteligentną istotą na Ziemi. Pies, który rozumie proste polecenia nie jest inteligentny – jest po prostu psem rozumiejącym polecenie. Jeśli prostych poleceń nie rozumie człowiek, z pewnością również inteligentny nie jest.
Spis treści
- Co kryje się pod pojęciem inteligencja?
- Geny czy środowisko - co kształtuje inteligencję?
- Inteligencja a mózg
- Chemia i fizyka inteligencji
- Iloraz inteligencji
- Mensa - stowarzyszanie inteligentnych
Co kryje się pod pojęciem inteligencja?
Inteligencja to zdolność radzenia sobie w różnych sytuacjach, zdolność logicznego myślenia, rozumienia innych ludzi i współodczuwania z nimi (tak zwana inteligencja emocjonalna), zdolność wyciągania wniosków i wiele innych zdolności. Inteligencja jest bardzo złożona. Zbyt złożona, by móc przeprowadzić test świadczący o tym, czy ktoś jest inteligentny, czy nie. Testami bada się tylko niektóre zdolności człowieka.
Zobacz: Test IQ online. Sprawdź swoją inteligencję!
Geny czy środowisko - co kształtuje inteligencję?
Jeszcze w latach 90. XX wieku naukowcy byli zdania, że inteligencja jest wyłącznie sprawą genów, czyli że jest w stu procentach dziedziczna. W 1998 roku odkryto pierwszy gen odpowiedzialny za ogólne zdolności poznawcze. A jednak później okazało się, że człowiek nie przychodzi na świat z określonym potencjałem, ze wszystkimi zdolnościami.
Noworodek ma komplet neuronów, ale nie ma kompletu połączeń między komórkami nerwowymi. Liczba i rozmieszczenie tych połączeń (zwanych synapsami) zmienia się w ciągu całego życia. Geny mają na nie wpływ we wczesnych fazach rozwoju (w niemowlęctwie), a potem wpływa na nie środowisko i my sami.
Według dzisiejszych szacunków, w 50% o inteligencji decydują geny, w 20 - życie płodowe, a w 30 - wpływ środowiska. Wynika z tego, że inteligencję można sobie rozwinąć, ale to od wrodzonych zdolności zależy, jak łatwo nam to przyjdzie.
Przeczytaj także: Inteligencja dziecka. Co zrobić, żeby dziecko było bardziej inteligentne?
Inteligencja a mózg
Inteligencja nie zależy od wielkości mózgu. Gdyby tak było, najinteligentniejszymi stworzeniami na świecie byłyby słonie ze swoimi 5–kilogramowymi i walenie z 10–kilogramowymi mózgami. Nie zależy też od współczynnika mózgowia, czyli stosunku masy ciała do masy mózgu. U ludzi wcale nie jest on najmniejszy: wynosi 50 (tyle samo ma opos wirginijski). Wyprzedza nas pod tym względem nietoperz (ze współczynnikiem 30) i wróbel (współczynnik 25).
O inteligencji nie można wnioskować także na podstawie stopnia pofałdowania mózgu. Czyżby więc ewolucja powiększała i fałdowała ludzkie mózgi nadaremnie? Nie. Wielkość mózgu jest związana z inteligencją, ale w innym sensie. Z perspektywy milionów lat, ludzkie mózgi rzeczywiście przeszły powiększająco–doskonalącą ewolucję. Australopitek sprzed 4,5 miliona lat miał mózg o pojemności pół litra, mózg Homo habilis ponad 2,5 miliona lat później był większy o 150 cm sześciennych, a mózg przedstawiciela Homo erectus (po upływie miliona lat) miał już prawie pojemność 1 litra. Ale współczesny Homo sapiens sapiens wcale nie jest rekordzistą. Nasze mózgi (1400 centymetrów sześciennych) są mniejsze niż mózgi wymarłych 30 tysięcy lat temu Neandertalczyków (1600).
Chemia i fizyka inteligencji
Badania substancji chemicznych wytwarzanych przez mózg oraz komórek mózgowych świadczą o tym, że mózgi inteligentne jednak różnią się od tych mniej inteligentnych. Jeżeli jakaś funkcja mózgu, na przykład zdolność do rozwiązywania zadań logicznych, jest lepiej rozwinięta, to jakość połączeń między neuronami wzrasta. Ponadto stwierdzono, że im środowisko kory mózgowej jest bardziej zasadowe, tym większa inteligencja, ponieważ wiąże się to z prędkością, z jaką rozchodzi się pobudzenie wzdłuż włókien nerwowych.
Inne badania (analiza fal wysyłanych przez mózg) wskazały wprost ośrodek inteligencji w mózgu. Jest nim boczna część tzw. kory czołowej. Okazało się też, że mózgi osób zdolniejszych zużywają mniej energii. Czyli, że mniej zdolnym po prostu przegrzewają się obwody.
Sprawdź też: Dziedziczenie po rodzicach. Jakie cechy osobowości dziedziczymy?
Iloraz inteligencji
W 1904 roku Francuzi Binet i Simon opracowali pierwszy test na inteligencję, zawierający kilkanaście różnych poleceń. W 1912 roku Amerykanin Stern wprowadził pojęcie Ilorazu Inteligencji: stosunku wieku umysłowego do wieku biologicznego pomnożony przez sto. Iloraz IQ to wskaźnik rozwoju poziomu umysłowego człowieka. Oblicza się go na podstawie wyniku testowego badania inteligencji (liczby prawidłowo rozwiązanych zadań w określonym czasie). Test taki obejmuje zdolności werbalne (czytanie, pisanie), przestrzenne (układanie brył, wykrywanie podobieństw między figurami) i matematyczne (rozwiązywanie zadań).
Od co najmniej 25 lat nie uważa się już, by wysokość ilorazu IQ świadczyła o inteligencji człowieka. IQ wskazuje jedynie na pewne zdolności (na przykład smykałkę do rozwiązywania zadań logicznych) lub ich brak.
Testy na inteligencję „do sprawdzenia w domu” ukazujące się w różnych publikacjach i w internecie, pozwalają obliczyć swój IQ. Po sprawdzeniu liczby dobrze wykonanych poleceń sprawdza się „iloraz” za pomocą tabeli, albo robi to za nas program komputerowy. Tak obliczony IQ ma niewiele wspólnego z prawdziwym IQ, które psychologowie obliczają na podstawie kilku kategorii zadań, kreśląc wykresy i wyciągając średnią.
W każdej populacji średni iloraz to 100. Wartości mniejsze i większe mówią o odchyleniu na plus lub minus od przeciętnej
- IQ 69 i mniejsze świadczy o opóźnieniu umysłowym
- 70 –79 to iloraz na granicy normy
- 80–89 to iloraz poniżej przeciętnej
- 90–109 to inteligencja przeciętna
- 110–119 – powyżej przeciętnej
- 120–129 – taki IQ to inteligencja wysoka
- IQ 130 i powyżej – to inteligencja bardzo wysoka
Mensa - stowarzyszanie inteligentnych
Mensa to stowarzyszenie ludzi wybitni inteligentnych założone w Anglii w 1946 roku. Dzisiaj posiada swoje oddziały na całym świecie. Aby stać się członkiem Mensy trzeba rozwiązać specjalnie opracowany test, uzyskując w nim wynik 148 lub więcej punktów. Najczęściej kandydaci na członków Mensy przeceniają swoją inteligencję i osiągają wynik nieco ponad 100. Według szacunkowych obliczeń, wynik powyżej 148 jest w stanie osiągnąć tylko 2% populacji.
