Spis treści
- Efekt Rosnethala: na czym polega?
- Efekt Rosnethala i jego konsekwencje
- Efekt Rosenthala: skupienie na mocnych stronach
- Efekt Rosenthala: tego da się uniknąć
W latach 60. XX wieku amerykański psycholog Robert Rosenthal przeprowadził pewien eksperyment. Na podstawie jego wyników stwierdził, że wpływ oczekiwań społecznych na dziecko ma kluczowe znaczenie dla jego rozwoju. Dzisiaj ta zależność znana jest jako efekt Rosenthala, a jego uniknięcie jest szczególnie ważne w relacjach: dziecko-rodzic i dziecko-nauczyciel.
Efekt Rosnethala: na czym polega?
W szkole podstawowej West Coast w San Francisco Robert Rosenthal, psycholog z Harvardu i jego koleżanka po fachu, Leonore F. Jacobson, przeprowadzili testy na inteligencję wśród uczniów. Następnie podzielili dzieci na dwie grupy: tych, którzy według testów okazali się zdolniejsi i na tych mniej zdolnych. Informację o tym, która grupa jest lepsza, przekazali również nauczycielom. Po upływie roku testy powtórzono i wynik był taki sam: dzieci z inteligentniejszej grupy napisały je lepiej. Okazało się jednak, że nauczyciele zostali wprowadzeni w błąd. Grupy uczniów zostały podzielone zupełnie przypadkowo. W każdej były osoby, które za pierwszym razem uzyskały wyższe wyniki, jak i te z gorszymi ocenami. Efekt Rosenthala jednak zadziałał. Nauczyciele zaczęli więcej uwagi poświęcać uczniom, o których im powiedziano, że są zdolniejsi. Byli dla nich bardziej życzliwi i chętniej odpowiadali na ich wątpliwości. Sami uczniowie również zaczęli się bardziej starać: skoro ich doceniono, bardziej uwierzyli w siebie. Zdolni uczniowie, którzy przypadkowo trafili do grupy z gorszymi wynikami, zaczęli takie właśnie uzyskiwać.
Efekt Rosenthala spowodowało wystąpienie czterech czynników. Pierwszym z nich jest klimat - "zdolniejszym" dzieciom stworzono cieplejszą atmosferę społeczno-emocjonalną. Kolejna sprawa to sprzężenie zwrotne - osoby z "lepszej" grupy zyskiwały więcej uwagi nauczycieli. Następnie wkład - nauczyciele więcej oczekują od "mądrzejszych" uczniów, więcej im zadają, otwierają przed nimi więcej możliwości. I na koniec wydajność - "zdolniejsi" zyskują wiele okazji do wykazania się.
>>Co o rozwoju dziecka każdy rodzic wiedzieć powinien?>>
Efekt Rosnethala i jego konsekwencje
Efekt Rosenthala bez wątpienia wpływa więc na zachowanie dziecka i jego przekonanie o własnych możliwościach. Jego działanie w życiu codziennym jest mniej wyraziste niż w przypadku eksperymentu. Najczęściej dostrzec to można na etapie edukacji dzieci. Każdy pamięta pewnie swoich ulubionych i najbardziej znienawidzonych nauczycieli. Na jednej lekcji dziecko może czuć się najmądrzejsze, ponieważ nauczyciel zwyczajnie je lubi i przez to jest w stosunku do niego bardziej cierpliwy, chętniej prosi je o głos czy wykonanie pracy dodatkowej. To samo dziecko na tym samym przedmiocie, ale prowadzonym w zastępstwie przez innego nauczyciela, może w kilka dni zmienić się w ciche i nieaktywne. Jeśli tylko pedagog, a za nim inni uczniowie, będzie je tak traktować. Nieumiejętne podejście do dziecka, zwłaszcza na początku jego edukacji, może wywrzeć wpływ na jego samoocenę na całe życie. Tak samo, jak traktowali je inni, również rodzice, będzie ono myślało o sobie. Recepta na uniknięcie efektu Rosenthala wcale nie jest taka trudna: wystarczy wiara w dziecko, cierpliwość wobec jego poczynań i odpowiednia dawka motywacji.
>>Sprawdź, jak wychować dziecko na indywidualistę>>
Efekt Rosenthala: skupienie na mocnych stronach
- Nasz pastor ma swoje mocne strony i swoje słabości. Zaczęliśmy więc skupiać się na tym, w czym jest on mocny i nie zwracać uwagi na jego słabości - tak o swoim duchowym przewodniku opowiedział Alanowi Loyowi McGinnisowi, psychoterapeucie, jeden z członków jego kościoła. Pastorowi, o którym mowa, udało się stworzyć jedną z najprężniej działających parafii w okolicy, był uwielbiany przez tłumy. Sukces duchownego nie tkwił w tym, że był bez wad, ale w tym, że takim go widzieli i taki obraz kreowali w jego własnych oczach wierni. Udało się uniknąć wystąpienia efektu Rosenthala. Tak samo powinna się mieć sprawa z dziećmi. Jeśli tylko nie chcemy, by wyrosły na dorosłych przez całe życie przekonanych, że należą do drugiej - gorszej i mniej inteligentnej części ludzkości.
Efekt Rosenthala: tego da się uniknąć
Czym jest poczucie własnej wartości? Ten popularny zwrot obrósł już różnymi definicjami. Krótko można ująć to tak: poczucie własnej wartości to odporność na efekt Rosenthala. Podstawą takiej postawy powinno być przekonanie, że ja - jako dziecko - nie jestem ani gorszy, ani lepszy od innych. Jestem niepowtarzalny i cieszę się, że pojawiłem się na świecie. Może nie wszystko jeszcze umiem, ale chętnie się uczę. Najważniejsze jest odpowiednie wychowanie dziecka. To, by w takim przekonaniu utwierdzali swoje pociechy ci, którzy mają największy wpływ na rozwój jego osobowości - rodzice. Jeśli dziecko wie, że mama i tata je akceptują, czuje się bezpieczne i kochane, łatwiej będzie mu wyrosnąć na dorosłego wierzącego we własne możliwości.
Dziecko uniknie doświadczenia działania efektu Rosenthala na własnej skórze, jeśli pozwolimy mu rozwijać zdolności. W sytuacji, gdy maluch zawzięcie i nad wyraz ładnie jak na swój wiek rysuje, nie ma sensu zapisywać go na naukę gry na fortepianie (chyba że też będzie chciał). Trzeba uważnie słuchać, co dziecko ma nam do powiedzenia i z cierpliwością odpowiedać na wszystkie, czasem bardzo liczne, pytania. Przyda się również zrozumienie, że dziecko to nie dorosły i wielu rzeczy może po prostu jeszcze nie wiedzieć. Dopiero się uczy i dobrze, by ten czas jak najlepiej wykorzystało. >>Dowiedz się, co zrobić, by dziecko jak najlepiej wykorzystało swoje możliwości>>
- Jaka jest moja recepta na efekt Rosenthala? Dziecko trzeba uczyć podejmowania decyzji. Nie nazywać głupim, jeśli wybiera coś nie po naszej myśli lub co do czego mamy przekonanie, że konsekwencje mogą być negatywne. Spokojne wytłumaczenie zdziała cuda, w przeciwieństwie do wrzasków. Każdym sukcesem dziecka trzeba się cieszyć. Motywować do ich osiągania. Jesli maluch, który pisze jak kura pazurem, chce brać udział w dodatkowych zajęciach plastycznych - dlaczego nie? - mówi Natalia Pulczyńska, parent coach, terapeuta pedagogiczny, nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej i założycielka inicjatywy Pedagog Domowy, mającej pomagać dziecku w tworzeniu odpowiednich warunków rozwoju.
- Należy doceniać wysiłek dziecka, nie tylko ten, który przynosi wymierne efekty. Nawet jeśli w późniejszej edukacji, życiu, ktoś będzie nieświadomie próbował sprawdzić na nim, czym jest efekt Rosenthala. Uchroni się przed nim dzięki solidnym podstawom zdobytym w dzieciństwie. Uwierzy w siebie i sobie, a nie ludziom je otoczającym - dodaje.
