Biopsja to częsty zabieg wykorzystywany w diagnozowaniu nowotworów. Biopsja polega na pobraniu materiału z guza lub innej zmiany nowotworowej,w celu określenia jej charakteru. Biopsję często wykonuje się m.in. w trakcie diagnozowania raka piersi.
Spis treści:
Jakie są rodzaje biopsji i jak wygląda badanie?
Najczęściej wykonywanym rodzajem biopsji jest biopsja cienkoigłowa (BAC – biopsja aspiracyjna cienkoigłowa). Pozwala ona na pobranie materiału cytologicznego (komórkowego) oraz ocenę jego struktury.
Zabieg ten polega na wkłuciu strzykawki, zawierającej cienką igłę, w badaną tkankę oraz aspirację (zassanie) z niej komórek celem ich zbadania. Biopsję aspiracyjną cienkoigłową wykonuje się w przypadku podejrzenia procesu nowotworowego w wielu narządach, między innymi w tarczycy, piersi, węzłach chłonnych, śliniankach, gruczole krokowym (prostacie), płucu.
Badaniem polegającym również na pobraniu materiału komórkowego jest biopsja szczoteczkowa, jednakże narzędzie do jej wykonania ma kształt szczoteczki, a nie igły. Służy ona najczęściej do oceny szyjki macicy, dróg żółciowych, oskrzeli.
Innym rodzajem biopsji jest biopsja gruboigłowa, która polega na pobraniu materiału tkankowego, a także określeniu, czy zachodzi w danym narządzie proces nowotworowy oraz jakie są jego cechy.
Zabieg ten wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym, wymaga nacięcia fragmentu skóry oraz umieszczenia igły (troszkę grubszej aniżeli w przypadku biopsji cienkoigłowej) w badanej tkance.
Wskazania do wykonania biopsji gruboigłowej stanowią między innymi: zmiany podskórne, guz piersi, guz tarczycy, guz wątroby, nowotwór płuc, nowotwór kości.
Biopsja cienkoigłowa oraz biopsja gruboigłowa mogą być wykonywane pod kontrolą badania ultrasonograficznego (USG), tomografii komputerowej (TK), rezonansu magnetycznego (MRI), wówczas gdy badana zmiana jest niewielkich rozmiarów (w tym niewyczuwalna palpacyjnie, czyli dotykiem) lub znajduje się w obrębie jamy ciała i jest do niej utrudniony dostęp (przykładowo guz wątroby lub trzustki).
Polecany artykuł:
Wyróżnia się również biopsję węzła wartowniczego. Jest to metoda pozwalająca wykryć obecność przerzutów w regionalnych węzłach chłonnych, bowiem nowotwory złośliwe w pierwszej kolejności powodują przerzuty drogą chłonną (limfatyczną) do znajdujących się w pobliżu węzłów chłonnych.
Zabieg ten wykonuje się w przypadku obecności u pacjenta między innymi: raka piersi, czerniaka (raka skóry), raka jelita grubego, raka żołądka, raka tarczycy, raka płuca.
Biopsję endoskopową, stanowiącą kolejny rodzaj zabiegu, przeprowadza się podczas badania endoskopii (gastroskopii – służącej do oceny górnego odcinka przewodu pokarmowego lub kolonoskopii – wykorzystywanej do oceny dolnego odcinka przewodu pokarmowego).
Polega ona na pobraniu, przy pomocy małych kleszczyków, fragmentu zmiany z narządu znajdującego się w obrębie układu pokarmowego. Najczęściej wykonywana jest w przypadku zdiagnozowania wrzodu trawiennego w żołądku lub dwunastnicy (szczególnie jej opuszce), oceny zakażenia bakterią Helicobacter pylori (określeniu czy patogen występuje czy nie) lub występowania zmiany (raka lub polipa, będącego stanem przednowotworowym,) w jelicie grubym.
Ponadto podczas badania endoskopowego wykonuje się biopsję jelita cienkiego, w przypadku podejrzenia choroby trzewnej, czyli celiakii (choroby autoimmunologicznej, wynikającej z autoagresji oraz polegającej na nietolerancji glutenu).
Wyróżnia się także biopsję chirurgiczną, w której pobierany jest wycinek (części tkanki) za pomocą skalpela podczas operacji. Ten rodzaj zabiegu przeprowadzany jest w przypadku zmiany w narządzie, który jest trudno dostępny lub zmiana ma duży rozmiar, co uniemożliwia pobranie jej fragmentu przy pomocy igły.
Czytaj: Kostniakomięsak – złośliwy nowotwór kości
Choroby nowotworowe u kobiet w ciąży - typy raka, rokowania, leczenie
Wskazania do wykonania biopsji
- Biopsja nerki
Biopsję nerki, narządu parzystego zlokalizowanego w obrębie jamy brzusznej, wykonuje się w przypadku występowania poważnych zaburzeń czynności nerek. Zaliczamy do nich między innymi: przewlekającą się ostrą niewydolność nerek, białkomocz (utratę białka z moczem), krwiomocz (utratę krwi z moczem), upośledzenie czynności nerki przeszczepionej (ostre odrzucanie nerki), podejrzenie uszkodzenia jej czynności przez leki (cyklosporynę, takrolimus) oraz w przebiegu chorób układowych (tocznia rumieniowatego układowego, ziarniniakowatości z zapaleniem naczyń, reumatoidalnego zapalenia stawów).
- Biopsja wątroby
Biopsję wątroby wykonuje się nie tylko w celu oceny zmiany ogniskowej stwierdzonej w badaniu obrazowym (najczęściej ultrasnograficznym). Innymi wskazaniami do zabiegu są: rozpoznawanie, ocena aktywności i zaawansowania przewlekłych chorób wątroby oraz monitorowanie efektów ich leczenia, diagnostyka powiększenia wątroby o nieznanej przyczynie oraz gorączki niewiadomego pochodzenia, ocena stanu wątroby przeszczepionej lub funkcji wątroby dawcy przed planowanym przeszczepieniem, a także hepatotoksyczności (działania uszkadzającego wątrobę) stosowanych leków, przykładowo metotreksatu.
- Biopsja szpiku
Biopsję szpiku wykonuje się poprzez nakłucie talerza kości biodrowej (wchodzącej w skład kości miednicznej) lub przez nakłucie mostka. Wskazaniami do wykonania biopsji szpiku są nieprawidłowości dostrzeżone w badaniach laboratoryjnych (morfologii krwi), wśród nich: pancytopenia (niedobór trzech głównych elementów morfotycznych krwi: erytrocytów – RBC, leukocytów – WBC, płytek krwi – PLT), zwiększenie liczby komórek we krwi obwodowej, powiększenie śledziony lub węzłów chłonnych niewiadomego pochodzenia, nieznana przyczyna ogniskowych zmian osteolitycznych (ubytków w kościach) w badaniu radiologicznym, ostre białaczki i zespoły mielodyslastyczne, nowotwory krwi.
- Biopsja opłucnej
Opłucna jest cienką błoną surowiczą, otaczająca płuca. Biopsję wykonuję się przezskórnie. Wskazaniem do wykonania zabiegu jest podejrzenie zmiany nowotworowej, a także gruźliczego zapalenia opłucnej.
Czytaj: Ciąża po leczeniu onkologicznym: nowoczesne metody zachowania płodności
Jakie są przeciwwskazania do wykonania biopsji?
Biopsja jest generalnie bezpiecznym zabiegiem i nie ma wielu ogólnych przeciwwskazań do jej wykonania. Z całą pewnością nie zostanie przeprowadzona jeśli pacjent nie wyraża na nią zgody.
Względne (nie wykluczające możliwości wykonania) przeciwwskazania stanowić mogą choroby hematologiczne związane z małą ilością płytek krwi i zaburzeniami układu krzepnięcia oraz choroby dermatologiczne (zakażenia skóry w miejscu planowanego wkłucia igły).
Szczegółowe przeciwwskazania do wykonania biopsji zależą od narządu, który jest poddawany zabiegowi. W przypadku nerki jest to między innymi: ciężkie nadciśnienie tętnicze, brak drugiej nerki, zmiany ropne w obrębie nerki, wielotorbielowatość nerek.
Biopsji wątroby nie wykonuje się gdy występuje niedrożność zewnątrzwątrobowych dróg żółciowych bądź zmian torbielowatych w strukturze narządu (nasuwających podejrzenie torbieli bąblowcowej, czyli choroby pasożytniczej).
Jak przygotować się do biopsji?
Przed wykonaniem zabiegu należy oznaczyć grupę krwi, wykonać morfologię oraz ocenę parametrów krzepnięcia (czas krwawienia i krzepnięcia, czas protrombinowy, czas kefalinowo-koalinowy, ilość płytek krwi oraz stężenie fibrynogenu).
Przygotowanie do zabiegu zależy od rodzaju biopsji oraz miejsca jej wykonania (ambulatoryjnie tudzież w szpitalu). Należy szczegółowo porozmawiać z lekarzem odnośnie przyjmowanych leków (przede wszystkim wpływających na krzepliwość krwi oraz rozrzedzających krew, takich jak na przykład kwas acetylosalicylowy) oraz ewentualnych innych jednostek chorobowych mogących występować u pacjenta lub mających miejsce w przeszłości. W dniu wykonywania zabiegu nie należy spożywać żadnych pokarmów.
Jakie są możliwe powikłania po zabiegu biopsji?
Zdecydowana większość osób nie ma powikłań po wykonanym zabiegu. Mogą się jednak pojawić krwawienia, niestanowiące poważnego zagrożenia życia, z miejsca wkłucia bądź zasinienie okolicy, w której zabieg był wykonany.
