Nefropatia IgA - choroba nerek, która dotyka ludzi w każdym wieku

Nefropatia IgA (ang. IgA nephropathy) środowiskom medycznym znana jest od stosunkowo długiego czasu – pierwszy jej opis, którego autorem był W. Heberden, został opublikowany już w 1801 roku.

Schorzenie bywa jednak nazywane określeniem wywodzącym się od nazwiska całkowicie innego badacza – jednostkę określa się również jako chorobę Bergera, co wzięło się od nazwiska francuskiego nefrologa, J. Bergera, którego to prace umożliwiły poznanie przyczyn tej choroby.

Spis treści:

1. Nefropatia IgA - kto jest na nią narażony?
2. Przyczyny nefropatii IgA
3. Objawy neuropatii IgA
4. Możliwe skutki nefropatii IgA
5. Rozpoznawanie nefropatii IgA
6. Leczenie nefropatii IgA
7. Rokowania chorych na nefropatię IgA
8. Zapobieganie nefropatii IgA

Nefropatia IgA - kto jest na nią narażony?

Nefropatia IgA stanowi jedną z najczęściej występujących postaci kłębuszkowego zapalenia nerek – szacuje się, że w Polsce nawet co czwarta osoba z kłębuszkowym zapaleniem nerek cierpi właśnie na chorobę Bergera. Schorzenie wystąpić może w dowolnym wieku, zauważalne jest jednak to, że najczęściej rozpoczyna się ono pomiędzy latami nastoletnimi a trzecią dekadą życia.

Na nefropatię IgA cierpieć mogą zarówno kobiety, jak i mężczyźni, zdecydowanie jednak, bo nawet trzykrotnie, częściej problem spotykany jest u przedstawicieli płci męskiej.

Czytaj: Choroby genetyczne chłopców. Dlaczego niektóre choroby genetyczne są groźne tylko dla męskiego potomstwa?

Przyczyny nefropatii IgA

Nefropatia IgA, jak już wcześniej wspomniano, jest jedną z możliwych form kłębuszkowego zapalenia nerek. Istotą schorzenia jest odkładanie się w nerkach złogów przeciwciał IgA. W warunkach prawidłowych tego rodzaju immunoglobuliny obecne są m.in. w okolicy błon śluzowych dróg oddechowych, układu pokarmowego i innych jeszcze układów i ich zadaniem jest neutralizowanie pojawiających się tam antygenów.

W przebiegu choroby Bergera dochodzi do nieprawidłowego łączenia się ze sobą przeciwciał IgA – tworzą one tzw. kompleksy immunologiczne, które ostatecznie odkładać się mogą w obrębie nerek, skutkując wystąpieniem stanu zapalnego prowadzącego do postępującego uszkodzenia nerek.

Co jednak sprawia, że u niektórych ludzi w ich nerkach odkładają się specyficzne przeciwciała i przez co dochodzi u nich do nefropatii IgA – tego tak naprawdę do dziś nie wiadomo. Pewien związek z występowaniem schorzenia mogą mieć uwarunkowania genetyczne – zauważalne jest bowiem to, że zwiększone ryzyko choroby mają te osoby, które posiadają chorujących na tę jednostkę krewnych. Sprzyjać wystąpieniu nefropatii IgA w pewien sposób mogą również:

• celiakia,
• zakażenia bakteryjne,
• zakażenie wirusem HIV,
• zaburzenia czynności wątroby (wynikające np. z marskości tego narządu albo z chorowania na przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu B lub C).

Czytaj: Niewydolność nerek - przyczyny i leczenie niewydolności nerek u dzieci

Wady wrodzone: agenezja nerki. Życie dziecka z jedną nerką

Objawy neuropatii IgA

Zdarza się, że pacjent dowiaduje się o tym, że cierpi on na nefropatię IgA dopiero wiele lat po tym, jak doszło u niego do wystąpienia tej jednostki – niejednokrotnie bowiem w początkowym stadiach zaawansowania schorzenie nie wywołuje żadnych objawów. Czasami choroba Bergera jest wykrywana całkowicie przypadkowo, podczas wykonywania rutynowych badań kontrolnych.

Część pacjentów sama zgłasza się jednak do lekarza z powodu występowania u nich niepokojących dolegliwości – podstawowym objawem nefropatii IgA zasadniczo jest krwiomocz (czyli wyraźna obecność krwi w moczu). Możliwe jest jednak i wystąpienie krwinkomoczu, czyli stanu, gdzie co prawda barwa moczu nie ulega zmianie, jednakże obecność erytrocytów może być wtedy wykazana w badaniu ogólnym moczu.

Co ciekawe, istnieją pewne sytuacje, które mogą prowokować pojawianie się takiej dolegliwości – typowe dla nefropatii IgA jest występowanie krwiomoczu w trakcie lub krótko po jakiejś infekcji górnych dróg oddechowych, możliwe jest także to, że problem pojawi się w powiązaniu z jakimś znacznym wysiłkiem fizycznym.

Nefropatia IgA – szczególnie wtedy, gdy choroba trwa przez dłuższy czas i zdążyła doprowadzić do uszkodzenia nerek – może dawać innego jeszcze rodzaju objawy, takie jak m.in.:

• wyraźne pienienie się moczu (co może być skutkiem białkomoczu),
• ból w okolicach lędźwi,
• obrzęki (typowo u chorych obrzęki lokalizują się w obrębie dłoni oraz stóp),
• bóle głowy (które mogą być skutkiem nadciśnienia tętniczego),
• przewlekłe poczucie osłabienia,
• zmniejszenie ilości oddawanego moczu lub nawet całkowity bezmocz,
• zawroty głowy,
• spadek łaknienia,
• utrata masy ciała,
• zaburzenia koncentracji,
• bolesne skurcze mięśniowe,
• zaburzenia snu,
• nudności,
• wymioty.

Czytaj: Zakażenie układu moczowego. Objawy i leczenie zapalenia układu moczowego u niemowląt

Możliwe skutki nefropatii IgA

Nefropatia IgA jest jednostką, której z całą pewnością nie można bagatelizować – doprowadzić ona bowiem może do wielu bardzo poważnych problemów. Choroba może być przyczyną wystąpienia u pacjenta nadciśnienia tętniczego, jak i doprowadzić do innych jeszcze schorzeń układu krążenia.

Jednostka najbardziej jednak zagraża nerkom – w przebiegu choroby dochodzić może do wystąpienia u pacjenta zespołu nerczycowego lub zespołu nefrytycznego, jak i do niewydolności nerek (zarówno w postaci ostrej, jak i przewlekłej).

Rozpoznawanie nefropatii IgA

Odchylenia, które mogą sugerować nefropatię IgA, stwierdzić można już w standardowym badaniu ogólnym moczu. Niepokojące jest wykrycie krwiomoczu oraz podwyższonej ilości białka w moczu. Badaniami, które zlecane bywają przy podejrzeniu nefropatii IgA, są dobowa zbiórka moczu (pozwalająca ocenić ilość traconego przez chorego z moczem białka) czy poziom kreatyniny we krwi.

Oznaczany jest również współczynnik filtracji kłębuszkowej (GFR) który pozwala ocenić, czy i jakiego stopnia zaburzenia czynności nerek pojawiły się u chorego.

Wymienione powyżej, a także inne jeszcze badania umożliwiają jednak jedynie postawienie przypuszczenia nefropatii IgA – pewną diagnozę postawić można dopiero po przeprowadzeniu biopsji nerki i wykryciu w badaniach mikroskopowych charakterystycznych złogów przeciwciał IgA.

Leczenie nefropatii IgA

Wybór wdrażanych u pacjentów z nefropatią IgA oddziaływań leczniczych uzależniony jest od występujących u nich objawów oraz od stopnia zaawansowania choroby. U pacjentów z niewielkim białkomoczem i wysokim współczynnikiem filtracji kłębuszkowej niezbędne są przede wszystkim próby eliminacji czynników, które mogą przyspieszać rozwój niewydolności nerek (np. dbałość o stałe przyjmowanie niezbędnej ilości płynów i niedopuszczanie do wystąpienia odwodnienia).

Pacjentom zalecane mogą być również leki, które mają działanie nefroprotekcyjne – mowa tutaj o środkach z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny (ACEI) czy o antagonistach receptora angiotensyny (ARB), które nie tylko mogą spowalniać rozwój niewydolności nerek, ale i doprowadzać do ustabilizowania wartości ciśnienia tętniczego krwi, które u wielu chorych na nefropatię IgA są w końcu podwyższone.

W razie braku poprawy po zastosowaniu preparatów hipotensyjnych, chorym dodatkowo zalecone może zostać przyjmowanie glikokortykosteroidów (np. prednizonu).

U osób z chorobą Bergera niezwykle istotne jest również opanowywanie różnych pojawiających się u nich innych jeszcze dolegliwości. W przypadku wynikającej z zaburzeń czynności nerek retencji płynów konieczne może stawać się przyjmowanie przez pacjenta środków moczopędnych.

Chorzy na nefropatię IgA są również predysponowani do zaburzeń gospodarki lipidowej – wtedy, gdy rozwinie się u nich hipercholesterolemia, zalecone może być im stosowanie środków z grupy statyn.

Czytaj: Prawidłowe ciśnienie i tętno u dzieci - jakie powinno być ciśnienie i puls u dziecka

Rokowania chorych na nefropatię IgA

Nefropatia IgA jest niestety chorobą postępującą i ostatecznie, w większości przypadków, skutkuje ona niewydolnością nerek. U przeważającej ilości pacjentów, szczęśliwie, choroba postępuje powoli i prowadzi do silnych zaburzeń czynności nerek dopiero po upływie 20 lub więcej lat.

Niewydolność nerek może pojawiać się jednak znacznie szybciej, szczególnie wtedy, gdy u chorego pojawia się niekontrolowane nadciśnienie tętnicze i zaburzenia gospodarki lipidowej czy nasilony białkomocz – ze względu na takie właśnie ryzyko aż tak istotne jest odpowiednie leczenie związanych ze schorzeniem dolegliwości. Przyspieszać postęp choroby może również palenie papierosów, dlatego też osoby z nefropatią IgA zdecydowanie nie powinny sięgać po tego rodzaju używkę.

Zapobieganie nefropatii IgA

Nie są niestety znane żadne metody zapobiegania nefropatii IgA. Osoby, które – np. z powodu występowania choroby u ich krewnych – są obarczone zwiększonym ryzykiem jej wystąpienia, muszą szczególną uwagę zwracać na ewentualne niepokojące dolegliwości (takie jak np. krwiomocz), a także pamiętać o regularnym wykonywaniu podstawowych badan laboratoryjnych (przede wszystkim badania ogólnego moczu).

Na rokowania chorych ma wpływ przede wszystkim to, jak późno od wystąpienia nefropatii IgA zostanie rozpoczęte jej leczenie – wczesne wykrycie schorzenia umożliwia spowolnienie rozwoju niewydolności nerek, dlatego też od zalecanych przez lekarzy podstawowych badań kontrolnych stronić nie powinien absolutnie żaden pacjent, nawet ten, u którego nie występują żadne dolegliwości.