Najczęściej dokucza kobietom, zwłaszcza ciężarnym. Jakie są funkcje i choroby pęcherza moczowego?

Spis treści

1. Budowa pęcherza moczowego
2. Jak funkcjonuje pęcherz moczowy?
3. Choroby pęcherza moczowego

Pęcherz moczowy znajduje się w dolnej części jamy brzusznej, tuż za spojeniem łonowym, otoczony kośćmi miednicy. Opróżniony ukrywa się za spojeniem, pełny nieco nad nie wystaje.

Jest jednym z fragmentów większej całości – układu moczowego, w którego skład wchodzą również nerki, moczowody, nadnercza, cewka moczowa, tętnice i żyły. W przeciwieństwie do innych narządów naszego ciała pęcherz moczowy daje nam o sobie znać przynajmniej kilka razy w ciągu dnia, a zdarza się również, że i w nocy.

Budowa pęcherza moczowego

Pęcherz moczowy zbudowany jest przede wszystkim z mięśni gładkich i tkanki łącznej, wypełnionych naczyniami krwionośnymi. Jego ścianki mają trzy warstwy: zewnętrzną, którą tworzy błona surowicza, środkową, a więc tkankę mięśniową, a także wewnętrzną, czyli błonę śluzową. Cały pęcherz dzieli się na: szczyt, trzon i dno. Jego kształt zależy od stopnia, w jakim jest wypełniony.

Część pęcherza moczowego skierowana ku górze i ku przodowi to szczyt pęcherza. Dno pęcherza zwrócone jest ku dołowi i jednocześnie tyłowi ciała – ma ono kształt trójkąta, z którym łączą się ujścia moczowodów i wewnętrzne ujście cewki moczowej.

W dolnej części pęcherza mieści się również tzw. zwieracz, czyli mięsień, dzięki któremu mocz nie wypływa z pęcherza pod wpływem grawitacji. Zwieracz zaciska się niejako „automatycznie”, odruchowo – rozwiera natomiast na nasze wyraźne życzenie.

Część leżąca pomiędzy dnem, a szczytem to trzon pęcherza. Tworzy go tzw. mięsień wypieracz, składający się z mięśni gładkich rozchodzących się w różnych kierunkach – dzięki takiej budowie opróżniony pęcherz może się kurczyć, a wypełniony moczem – rozszerzać.

Czytaj: Białko w moczu u dzieci - przyczyny i objawy

Cewnik Foleya – kiedy się go stosuje?

Jak funkcjonuje pęcherz moczowy?

Głównym zadaniem pęcherza moczowego jest magazynowanie moczu wytworzonego przez nerki, a następnie – gdy zgromadzi się go określona ilość – wydalanie na zewnątrz za pomocą cewki moczowej.

Przeciętny pęcherz jest w stanie pomieścić około pół litra moczu, a potrzebę jego opróżnienia zaczynamy odczuwać, gdy jest go już około 250-300 ml. Jednak w sytuacji, kiedy nie sposób skorzystać z toalety, dzięki trójwarstwowej błonie mięśniowej, jest on w stanie rozszerzyć się tak, że zmieści się w nim nawet litr płynu.

To, jak pracuje pęcherz moczowy, zostało już dość dokładnie zbadane. Gdy mocz zaczyna zbierać się w pęcherzu moczowym, znajdujący się na dole zwieracz dba o to, by płyn nie wydostał się z niego zbyt szybko, bez wyraźnej woli właściciela. W tym samym czasie ścianki pęcherza moczowego stopniowo rozszerzają się.

Gdy pęcherz wypełni się do mniej więcej 1/3 objętości, do mózgu wędruje sygnał, dzięki któremu w dole brzucha odczuwamy charakterystyczne parcie. Impulsy przekazywane są bezpośrednio z receptorów, znajdujących się w ściance pęcherza do kory mózgowej.

Stopniowo gdy pęcherz moczowy dalej się wypełnia, sygnały te stają się coraz silniejsze i bardziej wyraźne. W momencie osiągnięcia pewnego krytycznego poziomu pojemności impulsy są tak intensywne, że uczucie parcia zmienia się w uczucie bólu – wszystko po to, by skłonić właściciela do opróżnienia pęcherza. Jednocześnie jednak zwiększane jest napięcie mięśnia zwieracza cewki po to, by mocz nie został oddany mimowolnie.

Dopiero gdy okoliczności pozwalają na opróżnienie pęcherza, znajdujący się w korze mózgowej ośrodek mikcji przestaje wysyłać bodźce, które wcześniej zwiększały napięcie zwieracza.

Wtedy dochodzi do skurczu i jednoczesnego zwiotczenia zwieracza cewki moczowej, w efekcie czego mocz zostaje wydalony. Gdy pęcherz jest już pusty, kurczy się – wraz z nim kurczą się mięśnie zwieracza i przepony miednicy.

Zobacz: Zakażenie układu moczowego u niemowląt: leczenie

Choroby pęcherza moczowego

Jak każdy narząd, tak i pęcherz moczowy czasem choruje.

• Zapalenie pęcherza moczowego

Jedną z najczęstszych dolegliwości jest zapalenie pęcherza moczowego, które częściej atakuje kobiety i jest charakterystyczne zwłaszcza dla okresu ciąży, co ma związek z działaniem hormonów, za sprawą których rozszerza się cewka moczowa i moczowody, co ułatwia bakteriom wędrówki po układzie moczowym. 

• Rak pęcherza moczowego

Dużo poważniejszą niż zapalenie pęcherza chorobą jest rak pęcherza moczowego – dolegliwość wcale nie tak rzadka, jak mogłoby się wydawać, i w dodatku nie dająca wyraźnych objawów. Na raka pęcherza moczowego częściej chorują mężczyźni, a choroba ta atakuje przede wszystkim osoby w starszym wieku. 

• Uchyłki pęcherza moczowego

Do chorób pęcherza moczowego zaliczane są również uchyłki pęcherza moczowego – workowate uwypuklenia jego ścianek, wrodzone lub nabyte. Gromadzący się w nich mocz może sprzyjać częstym i licznym bolesnym infekcjom, dlatego też trzeba je leczyć, zazwyczaj chirurgicznie. 

• Zespół nadreaktywnego pęcherza

Nadwrażliwy pęcherz z kolei to przypadłość polegająca na tym, że pęcherz domaga się opróżnienia nawet wtedy, gdy wypełniony jest w minimalnym stopniu. Zespół nadreaktywnego pęcherza związany jest przede wszystkim z zaburzoną pracą nerwów, odpowiedzialnych za pracę układu moczowego, które mogą wynikać np. z uszkodzeń układu nerwowego lub być związane z różnymi innymi chorobami. 

• Niewydolność wypieracza pęcherza moczowego

To dolegliwość, w trakcie której chory z różnych przyczyn nie jest w stanie całkowicie opróżnić pęcherza. Niewydolność ta może wynikać zarówno z nieprawidłowej pracy układu nerwowego lub mięśni, jak i być pochodną innej infekcji.

Zobacz: Infekcje układu moczowego - jak sobie radzić?

Badania moczu w ciąży – co badanie moczu mówi o zdrowiu twoim i dziecka?