Spis treści
Rehabilitacja przy SM odgrywa wielką rolę. Stwardnienie rozsiane (SM – sclerosis multiplex) to choroba centralnego układu nerwowego. Rozwija się, gdy dojdzie do uszkodzenia mieliny, powłoki otulającej każde włókno nerwowe– wtedy informacje w centralnym układzie nerwowym przesyłane są wolniej, zniekształcone lub też ich przekaz jest zablokowany.
SM to choroba, która u każdego przebiega nieco inaczej. Dlatego program rehabilitacji powinien być opracowany dla każdego indywidualnie, ale zawsze uwzględniać specyfikę choroby oraz to, żeby pacjent nie przetrenował się.
U chorych na SM rehabilitacja ruchowa opiera się na zjawisku neuroplastyczności, co oznacza, że w przypadku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego może on utworzyć nowe połączenia nerwowe, a to daje szansę na przywrócenie utraconych funkcji organizmu.
Jakie ćwiczenia?
Rehabilitację ruchową należy rozpocząć jak najwcześniej, zaraz po rozpoznaniu choroby – po fazie zaostrzenia, i prowadzić, nawet kiedy objawy się cofną, by budować bazę, podstawę sprawności fizycznej i koordynacji ruchowej na przyszłość i wdrożyć się w systematyczne treningi, gdy nie jest to obciążające. Systematyczne ćwiczenia i zabiegi fizykoterapii pomagają dłużej utrzymać sprawność i uchronić się przed przykurczami. Chorzy ze stwardnieniem rozsianym powinni wykonywać różne rodzaje ćwiczeń. Poleca się:
- ćwiczenia rozciągające, poprawiające elastyczność i siłę mięśni oraz ruchomość stawów,
- ćwiczenia równoważne, które ułatwią zachowanie równowagi, a więc chronią przed upadkami,
- ćwiczenia koordynacyjne, które pozwalają kontrolować płynność ruchów,
- ćwiczenia dynamiczne, podnoszące siłę mięśni,
- ćwiczenia oddechowe – wzmacniające układ oddechowy i ułatwiające relaks.
Podczas rehabilitacji osób chorych na SM należy pamiętać, że ćwiczenia obciążające powinny być wykonywane w pozycji leżącej lub siedzącej, aby pacjent zbyt szybko się nie zmęczył. Zaczynamy od kilku powtórzeń ćwiczenia, a następnie wydłużamy czas treningu. Ćwiczenia dynamiczne powinny być przeplatane ćwiczeniami oddechowymi i relaksującymi, aby chory nie tylko się nie zmęczył, ale i nie przegrzał, ponieważ to negatywnie wpływa na jego stan. Gdy pojawią się pierwsze oznaki przetrenowania (zadyszka, potliwość, bóle głowy i bóle mięśni, uczucie pulsowania w skroniach, zaczerwienienie lub bolesność skóry, senność), trening trzeba przerwać. Chory może się zmęczyć, ale tylko do granicy swojej wydolności. Zbyt intensywny trening może nie tylko zniechęcić do ćwiczeń, ale także przyczynić się do kolejnego rzutu choroby. Dlatego ważne są przerwy i regeneracja po treningu.
Kto nie powinien ćwiczyć?Rehabilitacja nie powinna być prowadzona, gdy choroba przybiera ostrą postać, gdy pojawia się stan zapalny i podwyższona temperatura, kiedy dochodzi do niewydolności krążenia czy zaburzeń świadomości. Ćwiczeń nie powinny wykonywać także osoby wyniszczone chorobą.
Naczynia połączone
Spastyczność, czyli wzmożone napięcie mięśni rąk i nóg, to poważny problem dla chorych i duże wyzwanie dla fizjoterapeutów. Tak samo jest z przykurczami. Obie dolegliwości negatywnie wpływają na sprawność fizyczną, ponieważ są przyczyną bólu i unieruchamiają kończyny w pozycji zgięciowej. Jeśli pacjent cierpi na spastyczność mięśni i przykurcze, to ćwiczenia powinny być zaplanowane w czasie najintensywniejszego działania leków przeciwbólowych i rozluźniających mięśnie. Łagodzenie spastyczności polega na obniżaniu napięcia mięśni objętych schorzeniem i wzmacnianiu określonych grup mięśniowych, które pomagają odtwarzać naturalne ruchy. Likwidowanie spastyczności pomaga zapobiegać przykurczom. Aby je łagodzić lub nie dopuścić do powstania kolejnych, wykonuje się ćwiczenia rozciągające, dynamiczne i relaksacyjne. Bardzo pomocne są ćwiczenia w wodzie. Uzupełnieniem leczenia może być masaż i elektroterapia. Spastyczność mięśni kończyn dolnych często bywa pomocna, bo pomimo dużych niedowładów jest możliwe chodzenie lub pionizacja. Paradoksalnie – jeśli zwalczy się nadmierne napięcie mięśni, chory może przestać chodzić, a także niemożliwa będzie jego pionizacja. Przy zaawansowanych zmianach można podawać chorym zastrzyki z toksyny botulinowej. Możliwe jest także leczenie operacyjne.
Metody rehabilitacji
SM to choroba postępująca, która z czasem doprowadza do niepełnosprawności ruchowej. Dlatego celem rehabilitacji jest zminimalizowanie powikłań choroby, do których zalicza się niedowłady, nadmierne napięcie mięśni, zmniejszenie zakresu ruchomości stawów, zaburzenia równowagi, niezborność ruchów, ból i szybkie męczenie się, zaburzenia oddawania stolca i moczu, zaburzenia mowy wynikające z dysfunkcji wykonawczej języka, podniebienia, gardła, krtani), zaburzenia połykania. Nie mniej ważnym celem rehabilitacji jest oddziaływanie na psychikę pacjenta oraz motywowanie go do walki o utrzymanie sprawności.Zalecanymi metodami rehabilitacji są:
- rehabilitacja funkcjonalna, czyli poprawienie lub utrzymanie sprawności ruchowej chorego zgodnie z jego oczekiwaniami i potrzebami,
- kinezyterapia, czyli leczenie ruchem, prowadzone przez wykwalifikowanych fizjoterapeutów,
- usprawnianie torowania nerwowo-mięśniowego PNF (ang. proprioreceptive neuromuscular facilitation), które umożliwia odtworzenie funkcji motorycznej poprzez wykorzystanie receptorów rozsianych na całym ciele,
- odtwarzanie naturalnych ruchów człowieka Bobath (ang. neurodevelopmental treatment).
Co podczas rzutu choroby?
Rehabilitacja powinna być ograniczona i nieforsująca. Należy systematycznie wykonywać ćwiczenia oddechowe, bo te pomagają rozluźnić ciało i zapobiegają schorzeniom układu oddechowego. Gdy chory nie wstaje z łóżka, konieczna jest częsta (co 2-3 godziny) zmiana ułożenia ciała, by nie powstały odleżyny. Ćwiczeniem może być także samoobsługa, to jest pomoc w codziennej toalecie, zmianie bielizny, ubrania i samodzielne jedzenie. Pomocne są ćwiczenia bierne, czyli takie, kiedy to terapeuta lub przeszkolony członek rodziny unosi nogę czy rękę chorego do góry lub zgina ją czy lekko skręca.
Polecany artykuł:
