Spis treści
- Skolioza a zaburzenia neurorozwojowe
- Między asymetrią a skoliozą
- Skolioza idiopatyczna - diagnostyka neurokinezjologiczna Vojty
Skolioza to trójpłaszczyznowa deformacja kręgosłupa, która prowadzi do zmiany ustawienia całego ciała i wielu kompensacji w narządzie ruchu. Według różnych źródeł 70-90 proc. skolioz jest uważanych za idiopatyczne, co oznacza, że nie jest znana ich przyczyna. Jak jednak przekonuje dr Agnieszka Stępień z Wydziału Rehabilitacji Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie, są pewne dowody pośrednie, które wskazują, że ten rodzaj skoliozy mogą powodować zaburzenia neurorozwojowe występujące w 1. roku życia. Jest to czas znaczący dla kształtowania się krzywizn kręgosłupa i symetrii ciała. Dziecko zdobywa umiejętności ruchowe i lokomocyjne w różnych pozycjach ciała. Zaburzenia neurorozwojowe w tym okresie życia najmłodszych mogą zakodować nieprawidłowe wzorce ruchowe jako właściwe, co może doprowadzić do postępującego skrzywienia kręgosłupa i rozwoju skoliozy (lub innych nieprawidłowości w rozwoju) w przyszłości.
Skolioza a zaburzenia neurorozwojowe
Istnieje podejrzenie, że dysfunkcje stawów biodrowych w 1. roku życia mogą się przyczynić się do rozwoju skoliozy w późniejszym czasie.
Asymetria może powodować utrwalenie pewnych zmian w narządzie ruchu i może prowadzić do tego, że ruchy asymetryczne zaczynamy traktować jako właściwe - mówi dr Agnieszka Stępień. A to może w przyszłości doprowadzić do rozwoju skoliozy.
Przyczyną skoliozy może być również obniżone, zwiększone lub nierównomierne napięcie mięśni w 1. roku życia. Napięcie to decyduje o możliwościach ruchowych dziecka i pojawiających się w trakcie rozwoju wzorcach ruchowych, które mają wpływ na ustawienie kręgosłupa.
Zaburzenia rozwojowe w 1. roku życia, które mogą się przyczynić do rozwoju skoliozy, mogą mieć również postać asymetrii ułożenia/asymetrii wykonywanych ruchów. Asymetria może się objawiać nierównym, skośnym ustawieniem tułowia, deformacją czaszki i twarzoczaszki, asymetrycznym ustawieniem kończyn, nierównymi zakresami w stawach kończyn dolnych (np. w stawach biodrowych). Asymetryczne obciążenie może prowadzić w okresie wzrostu do asymetrycznego wzrostu kręgów i innych struktur kręgosłupa, a co za tym idzie – do postępującego jego skrzywienia. Z czasem może się rozwinąć postawa skoliotyczna – wstępne stadium wady, dla której charakterystyczna jest asymetria w ustawieniu barków, łopatek. Jednak nie dochodzi jeszcze do bocznego skrzywienia kręgosłupa lub jest ono niewielkie.
Asymetria może, ale nie musi doprowadzić do powstania skoliozy
Nie ma dowodów, że asymetrie ciała muszą wywołać skoliozę idiopatyczną w miarę rośnięcia dziecka. Potwierdza to obserwacja dzieci po przebytych chorobach skutkujących powstawaniem asymetrii (choroba Perthesa, zapalenie stawu biodrowego, zwichnięcie rozwojowe stawu biodrowego), a szczególnie dzieci z wrodzonymi zaburzeniami rozwojowymi kończyn dolnych (hipoplazje uda, goleni, stopy). Schorzenia takie, mimo że wprowadzają asymetrie ciała od początku życia dziecka i są one obecne przez cały okres rośnięcia, nie powodują jednak rozwoju skoliozy.
Między asymetrią a skoliozą
Rozpoznawanie i leczenie skolioz idiopatycznych o dużych kątach skrzywienia (wartość kąta Cobba powyżej 30 stopni) nie budzi wątpliwości. Dylemat pojawia się przy skoliozach niewielkich kątowo. Powstaje problem z ich odróżnieniem od innych schorzeń lub sytuacji fizjologicznych, w których występuje asymetria ciała (asymetria fizjologiczna). W celu zmniejszenia ryzyka mylenia fizjologicznych asymetrii człowieka ze stanami patologicznymi, towarzystwa naukowe zalecają ustalenie minimalnych wartości asymetrii, które upoważniają do postawienia rozpoznania skoliozy idiopatycznej.
Skolioza idiopatyczna - kiedy można postawić rozpoznanie?
Minimalne wartości asymetrii, które upoważniają do postawienia rozpoznania skoliozy idiopatycznej, wynoszą w przypadku kąta Cobba 10 stopni, a w przypadku kąta rotacji tułowia - 7. Wartości kąta Cobba mierzy się, wykonując badanie RTG kręgosłupa. Aby zmierzyć kąt rotacji tułowia, wykonuje się badanie skoliometrem. Skoliometr to narzędzie przypominające kątomierz, z wtopioną po środku rurką wypełnioną powietrzem, w której porusza się - jak w poziomicy - wskaźnik. Wyrysowana podziałka służy do odczytu kąta rotacji tułowia.
Nie da się wykluczyć, że u dzieci z mniejszymi kątami także mogą zaczynać się potencjalnie niebezpieczne skoliozy. Skuteczne leczenie powinno być jednak rozpoczynane po spełnieniu powyższych kryteriów rozpoznania. W ten sposób można uniknąć tzw. diagnostyki fałszywie dodatniej, które prowadzi do niepotrzebnego leczenia.
Skolioza idiopatyczna - diagnostyka neurokinezjologiczna Vojty
Dzieci z zaburzeniami rozwojowymi, które pojawiają się w 1. roku życia, powinny być objęte szczególną opieką lekarską. Jednak nie wypracowano jednolitego schematu postępowania z dziećmi zmagającymi się z tym problemem. Specjaliści przekonują, że w tym przypadku pomocna może się okazać diagnostyka neurokinezjologiczna stworzona przez prof. Vojtę. Pozwala ona wykryć zagrożenia rozwoju dziecka, takie jak asymetria ułożenia czy zaburzenia napięcia mięśniowego, już w wieku wczesnoniemowlęcym. Tworząc swoją koncepcję diagnostyczną Vojta posłużył się pojęciem ontogenezy ruchowej. Kryje się pod nim indywidualny program rozwoju ruchowego, który jest przekazywany w genach. Dziecko czerpie z tego programu informacje, w jakiej kolejności mają się pojawiać umiejętności ruchowe i w jakim czasie. Zaburzenia neurorozwojowe, uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego uniemożliwiają dziecku realizację prawidłowego programu rozwoju ruchowego. W miarę upływu czasu nieprawidłowe wzorce ruchowe utrwalają się. Jednak obserwacja dziecka, pogłębiona diagnostyka i wprowadzenie postępowania rehabilitacyjnego możliwie jak najwcześniej mogą zapobiec utrwalaniu się nieprawidłowych wzorców postawy, a co za tym idzie - zapobiec rozwojowi skoliozy (i innych nieprawidłowości w rozwoju) w przyszłości.
