W przesyłanie sygnałów pomiędzy komórkami nerwowymi a mięśniowymi zaangażowane są nie tylko neuroprzekaźniki, ale również i pewne pierwiastki, takie jak m.in. wapń, magnez czy potas. Wtedy, gdy u człowieka dochodzi do zaburzeń poziomów którychś z wymienionych substancji, przekaźnictwo nerwowo-mięśniowe może nie funkcjonować prawidłowo. W sytuacji, gdy miejsce ma obniżenie stężenia wapnia w organizmie – problem określany jako hipokalcemia – dochodzić może do występowania szeregu nieprzyjemnych dolegliwości, które wspólnie określane są jako tężyczka.
Spis treści
- Tężyczka jawna i utajona
- Przyczyny tężyczki jawnej
- Przyczyny tężyczki utajonej
- Objawy tężyczki
- Rozpoznawanie tężyczki
- Leczenie tężyczki
Tężyczka jawna i utajona
Tężyczkę ogólnie charakteryzuje nadmierna pobudliwość nerwowo-mięśniowa – oznacza to, że sygnały pomiędzy komórkami nerwowymi a mięśniowymi przekazywane są szybciej niż zazwyczaj, przez co dochodzi do niekontrolowanych skurczów mięśniowych. Problem pojawić się może u osoby będącej w dowolnym wieku, najczęściej jednak na objawy tężyczki skarżą się młodzi dorośli.
Wyróżnia się dwa rodzaje tężyczki – tężyczkę jawną oraz utajoną. O tężyczce jawnej mówi się wtedy, gdy u pacjenta można stwierdzić wyraźny niedobór wapnia. Tężyczka utajona różni się do niej tym, że jej objawy występować mogą przy prawidłowym stężeniu wapnia w organizmie, a sprzyjać jej mogą deficyty innych pierwiastków – magnezu czy potasu.
Czytaj: Wapń w diecie dziecka: co oprócz mleka?
Przyczyny tężyczki jawnej
Warto tutaj od razu odnotować, iż sama tężyczka nie jest chorobą – jest ona objawem różnych procesów patologicznych. Tężyczka jawna pojawia się przede wszystkim w przypadku zaburzeń czynności przytarczyc. Organy te odpowiadają m.in. za wydzielanie parathormonu – substancji, która w przypadku spadku stężenia wapnia we krwi doprowadza do jego uwalniania z kości czy zwiększenia wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym. W sytuacji, gdy przytarczyce ulegną uszkodzeniu (np. wskutek usunięcia ich podczas resekcji tarczycy czy w związku z napromienianiem okolicy głowy i szyi), dochodzić może do zaburzeń gospodarki wapniowej i ostatecznie rozwijać się może wtedy tężyczka.
Istnieją jednak również i inne możliwe przyczyny tężyczki jawnej – takowymi mogą być m.in.:
- zaburzenia wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowym,
- ostre zapalenie trzustki,
- znaczny niedobór witaminy D,
- wyniszczenie (wynikające np. z alkoholizmu czy chorowania na chorobę nowotworową),
- stosowanie leków moczopędnych (których zażywanie może prowadzić do zwiększonej utraty wapnia wraz z moczem).
Przyczyny tężyczki utajonej
Tężyczka utajona, jak to wspomniano już wyżej, powiązana może być niekoniecznie z deficytem samego wapnia – jej przyczyną mogą być niedobory potasu czy magnezu. Sprzyjać jej wystąpieniu może np. hiperwentylacja, czyli znaczne przyspieszenie oddychania. Taki problem pojawiać się może w przebiegu różnych zdarzeń, dość często jednak wiąże się hiperwentylację z napadami lęku.
Czytaj: Zaburzenia lękowe u młodzieży
Objawy tężyczki
W przebiegu tężyczki pojawiać się mogą zarówno bardziej, jak i mniej charakterystyczne dolegliwości. U osób z jawną tężyczką obserwowane mogą być takie objawy, jak przede wszystkim:
- uczucie mrowienia, początkowo pojawiające się w okolicy ust oraz opuszek palców rąk,
- bolesne skurcze mięśniowe, które typowo występują początkowo w obrębie dłoni, a później pojawiają się i w innych regionach ciała, to znaczy w obrębie przedramion i ramion, twarzy, klatki piersiowej czy kończyn dolnych,
- światłowstręt,
- odbieranie zdwojonego obrazu,
- bóle głowy,
- kołatania serca.
Warto tutaj podkreślić, iż w przebiegu tężyczki występować mogą również i inne jeszcze, zdecydowanie bardziej niepokojące dolegliwości. W przypadku tego problemu dochodzić może do skurczu naczyń wieńcowych serca (prowadzącego do występowania np. bólu w klatce piersiowej), skurczu naczyń mózgowych (skutkującego migreną, ale i zaburzeniami świadomości czy napadami drgawkowymi), ale i do skurczu krtani oraz oskrzeli (które to mogą doprowadzić do zaburzeń oddychania). Pomiędzy zaś samymi napadami tężyczki pacjenci wspominać mogą o odczuwaniu ogólnego osłabienia czy o zaburzeniach pamięci.
Nieco inaczej bywa zaś z tężyczką utajoną – jej objawy bywają zdecydowanie mniej specyficzne, przez co często pacjenci trafiają do rozmaitych specjalistów i przez to otrzymują oni odpowiednią diagnozę z dużym nawet opóźnieniem.
Rozpoznawanie tężyczki
Ze względu na to, że objawy tężyczki nie zawsze są charakterystyczne, jej rozpoznanie sprawia czasami wiele trudu. Dość łatwo jest stwierdzić tężyczkę w trakcie jej napadu – możliwe jest wtedy bowiem zbadanie objawu Chwostka (po uderzeniu młoteczkiem neurologicznym w policzek zauważalny jest nagły skurcz mięśni mimicznych twarzy) czy objawu Trousseau (po doprowadzeniu do niedokrwienia kończyny górnej – np. z wykorzystaniem mankietu aparatu do mierzenia ciśnienia tętniczego krwi – dochodzi do przykurczu palców oraz ich przymusowego ustawienia).
W diagnostyce tężyczki wykorzystanie znajduje również i tzw. próba tężyczkowa. Polega ona na przeprowadzeniu badania elektromiograficznego, dzięki któremu możliwe jest potwierdzenie występowania u pacjenta nadmiernej pobudliwości nerwowo-mięśniowej.
Zdecydowanego podkreślenia wymaga tutaj to, że samo stwierdzenie tężyczki to nie koniec, a tak naprawdę zaledwie początek procesu diagnostycznego. Konieczne jest bowiem wtedy znalezienie przyczyny tężyczki – do jej wykrycia niezbędne mogą być zaś badania poziomów elektrolitów w organizmie czy badania hormonalne. W celu przeprowadzenia diagnostyki różnicowej – szczególnie, gdy u chorego występują np. objawy zaburzeń rytmu serca czy napady drgawkowe – przeprowadzane mogą być także badania elektrokardiograficzne (EKG) czy elektroencefalograficzne (EEG).
Leczenie tężyczki
To, jak będzie przebiegało leczenie tężyczki, jest bezpośrednio powiązane z przyczyną jej wystąpienia – to właśnie dlatego u chorych, u których pojawi się ten problem, aż tak istotne jest przeprowadzenie dokładnej diagnostyki. Ogólnie cel terapeutyczny jest jednak jeden – doprowadzenie do prawidłowego poziomu wapnia w organizmie i zapobieganie jego niekontrolowanemu obniżaniu się.
W sytuacji, gdy u chorego zostanie stwierdzona niedoczynność przytarczyc, zazwyczaj konieczna jest długoterminowa suplementacja wapnia oraz witaminy D. Czasami zdarza się, że napady tężyczki powiązane są z samym tylko niedoborem witaminy D – w takiej sytuacji niezbędne jest suplementowanie tej substancji. Zdarza się, jak już wspominano kilkukrotnie, że tężyczka wynika z niedoboru potasu czy magnezu – w leczeniu problemu konieczne może być wtedy suplementowanie również i tych pierwiastków.
Warto tutaj jeszcze wspomnieć o tym, że leczenie tężyczki utajonej nie musi opierać się na stosowaniu jakichkolwiek suplementów. Problem pojawiać się może w związku z napadami lęku, w związku z czym pacjentom, u których tężyczka ma takie właśnie podłoże, zalecone może zostać przede wszystkim skorzystanie ze wsparcia psychologicznego.
