Zespół jelita drażliwego (czasami określany jako zespół jelita nadwrażliwego, angielskie irritable bowel syndrome, w skrócie IBS) stanowi jedno z najczęstszych czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego. Najczęstszych, ponieważ – według statystyk – na całym świecie jego objawy odczuwać może nawet 20% populacji.
Zazwyczaj pierwsze objawy związane z zespołem jelita drażliwego pojawiają się przed 45. rokiem życia, IBS rozwijać się może jednak zarówno we wcześniejszym, jak i późniejszym wieku.
Zespół jelita drażliwego występuje u przedstawicieli obojga płci, z nieznanych jednak przyczyn u kobiet stwierdzany jest on nawet dwukrotnie częściej niż u mężczyzn.
Spis treści
- Przyczyny zespołu jelita drażliwego
- Objawy zespołu jelita drażliwego
- Zespół jelita drażliwego u kobiet i u mężczyzn
- Rozpoznawanie zespołu jelita drażliwego
- Leczenie zespołu jelita drażliwego
- Dieta dla osób z zespołem jelita drażliwego
- Zespół jelita drażliwego a stres
Przyczyny zespołu jelita drażliwego
Zespół jelita drażliwego określa się jako zaburzenie czynnościowe z tego względu, że nie jest ono spowodowane żadnymi zmianami organicznymi ani biochemicznymi. Oznacza to, że przyczynami IBS nie są defekty strukturalne przewodu pokarmowego (np. w postaci niewłaściwej budowy jakichś należących do niego elementów) czy zaburzenia przebiegu procesów metabolicznych.
Jaka jest więc przyczyna IBS? Tego tak naprawdę nie wiadomo – istnieje jednak wiele różnych teorii dotyczących patogenezy zespołu jelita drażliwego.
Część badaczy uznaje, że podstawowym związanym z IBS problemem są zaburzenia motoryki jelit, polegające np. na znacznym spowolnieniu perystaltyki. Inni naukowcy sugerują, że sprzyjać jednostce mogą nieprawidłowości dotyczące osi mózg-jelita, jeszcze inni wiążą występowanie zespołu z zaburzeniami czynności układu odpornościowego.
U części osób wystąpienie objawów IBS poprzedzone jest przebyciem przez nich biegunki infekcyjnej. Zwraca się uwagę również i na to, że wpływ na występowanie zespołu jelita drażliwego mogą mieć uwarunkowania genetyczne – potwierdzać takowe teorie mogą doniesienia o rodzinnym występowaniu IBS. Niezależnie od tego, jak dużo pojawia się koncepcji dotyczących przyczyny zespołu jelita drażliwego, jednostka ta stale pozostaje enigmatyczna.
Objawy zespołu jelita drażliwego
W przebiegu zespołu jelita drażliwego pojawiają się dwa podstawowe problemy – są nimi bóle brzucha oraz zaburzenia rytmu wypróżnień. Warto tutaj od razu wspomnieć, iż ciężko jest jednoznacznie określić związane z problemem dolegliwości – u nawet jednej osoby mogą mieć one różną intensywność, jak i umiejscowienie.
Ból brzucha u osób z IBS pojawiać się może w różnych lokalizacjach, najczęściej jednak chorzy skarżą się na ból podbrzusza. Różna bywa, jak już wspomniano, jego intensywność – jedni pacjenci wspominają jedynie o niewielkim dyskomforcie, inni zaś opisują swoje dolegliwości jako bardzo silne, uniemożliwiające im funkcjonowanie, bóle całego brzucha.
Charakterystycznymi dla bólu brzucha związanego z zespołem jelita drażliwego cechami są występowanie bólu w krótkim czasie po spożyciu posiłku oraz to, że ból zazwyczaj ustępuje po wypróżnieniu.
Powyżej wspomniano już, że poza bólem brzucha u osób z IBS dochodzi również i do zaburzeń rytmu wypróżniania. One także przybierać mogą rozmaitą formę – u jednych pacjentów pojawiają się biegunki, u innych zaparcia, część zaś chorych zmaga się naprzemiennie z zaparciami i biegunkami.
Wcześniej opisane dolegliwości nie są jednak jedynymi możliwymi objawami zespołu jelita drażliwego – poza nimi, u pacjentów zmagających się z tą chorobą pojawiać się mogą także:
- wzdęcia,
- nudności,
- bóle krzyża.
Zespół jelita drażliwego u kobiet i u mężczyzn
Ciekawym aspektem jest to, że IBS przebiegać może nieco odmiennie u przedstawicieli różnych płci. Ogólnie, typowo, bardziej cierpią kobiety – u nich dolegliwości bywają bardziej nasilone niż u mężczyzn, dodatkowo w okresie krwawienia miesiączkowego dochodzić może u nich do nasilenia intensywności pojawiających się problemów.
Mężczyźni doświadczają zazwyczaj mniej nasilonych objawów IBS, przez co rzadziej zgłaszają się na konsultację do lekarza i rzadziej podejmują leczenie zespołu jelita drażliwego.
Rozpoznawanie zespołu jelita drażliwego
Wcześniej wyraźnie już zaznaczono, że zespół jelita drażliwego nie wynika z jakichś zaburzeń strukturalnych czy biochemicznych – w związku z tym nie ma tak naprawdę badań, dzięki którym możliwe byłoby jednoznaczne potwierdzenie diagnozy IBS.
Z drugiej strony zdecydowanie nie jest tak, że pacjentom z podejrzeniem IBS nie są wykonywane żadne badania – tak naprawdę rozpoznanie zespołu jelita drażliwego stawiane jest po wykluczeniu innych możliwych przyczyn dręczących pacjenta dolegliwości.
Zdecydowanie można tutaj powiedzieć, że diagnostyka zespołu jelita drażliwego nie jest łatwa – w celu wykluczenia poważnych schorzeń przewodu pokarmowego niezbędne jest wykonanie wielu różnych analiz, m.in. podstawowych badań laboratoryjnych (np. morfologii krwi, badania ogólnego moczu) czy badania stolca, czasami zasadne jest przeprowadzenie również i badań obrazowych (zwykle w postaci USG brzucha) czy endoskopowych (takich jak gastroskopia czy kolonoskopia).
Później brane są pod uwagę kryteria rozpoznania zespołu jelita drażliwego – istotne jest chociażby kryterium czasowe, ponieważ IBS można zdiagnozować wtedy, gdy dolegliwości utrzymują się u pacjenta przez minimum trzy miesiące.
Leczenie zespołu jelita drażliwego
Budzącą rozczarowanie u wielu pacjentów informacją jest to, że zespołu jelita drażliwego tak naprawdę nie da się wyleczyć – jest tak chociażby przez to, iż nieznany jest patomechanizm w jakim dochodzi do tego problemu. Pacjenci zdecydowanie nie są jednak pozostawiani bez opieki – istnieje wiele różnych sposobów na opanowanie pojawiających się u nich dolegliwości.
Pomocne bywają leki rozkurczowe, a także środki przeciwbiegunkowe czy preparaty łagodzące zaparcia. Osobom z zespołem jelita drażliwego zalecane bywa stosowanie probiotyków – korzystne zmiany składu bytującej w jelitach mikroflory u wielu osób skutkują zredukowaniem intensywności doświadczanych przez nich dolegliwości.
Dieta dla osób z zespołem jelita drażliwego
Osoby, u których rozpoznany zostanie zespół jelita drażliwego, zazwyczaj od razu zaczynają szukać informacji o tym, jaka dieta będzie dla nich najodpowiedniejsza. Zwykle dość zaskakujące dla nich jest to, iż… znaleźć takiego jadłospisu zasadniczo się nie da.
Ogólnie nie istnieje jedna, konkretna dieta na zespół jelita drażliwego. Pacjent z IBS powinien obserwować swój organizm i tak naprawdę samemu się przekonać, które produkty są przez niego źle tolerowane i później starać się unikać ich w codziennej diecie.
Zazwyczaj wśród pokarmów, których spożycie nasila objawy zespołu drażliwego, wymieniane są:
Warto tutaj wspomnieć, iż zdecydowanie ostrożnie należy podchodzić do otrębów – u części pacjentów z IBS ich spożywanie rzeczywiście pomaga, u innych zaś skutkować może nasileniem wzdęć i bólu brzucha.
Zespół jelita drażliwego a stres
Według wielu badaczy objawy zespołu jelita drażliwego mogą nasilać się nie tylko pod wpływem jakichś pokarmów, ale i w związku z doświadczaniem jakiegoś stresu. Wbrew pozorom układ nerwowy i pokarmowy są ze sobą bardzo mocno powiązane i wtedy, gdy człowiek przeżywa silny stres, dochodzić może do nieprawidłowości dotyczących pracy jelit i do pojawiania się właśnie przykrych, związanych z IBS, dolegliwości.
Ze względu na możliwość istnienia takiej zależności pacjentom z zespołem jelita drażliwego zalecić można nie tylko ostrożność przy planowaniu jadłospisu, ale i dbanie o ich zdrowie psychiczne poprzez np. podejmowanie się ćwiczeń relaksujących.
Czytaj: Choroby uchyłkowe jelit - objawy, leczenie
Nietolerancja fruktozy - jak sobie z nią radzić?
Zapalenie jelit u dzieci: rodzaje, objawy i leczenie
Biegunka poantybiotykowa - jak uniknąć powikłań po antybiotykoterapii
