ABC alergii: gdy dziecko ma uczulenie

Alergen – cząsteczka, która wywołuje reakcję alergiczną. Do alergenów zaliczane są m.in. białka mleka krowiego, jaja, ryby, pyłki roślin, roztocza.

Alergia – to nadwrażliwość organizmu na niegroźne substancje. Układ odpornościowy alergika traktuje je, jakby były szkodliwe. Gdy alergen po raz pierwszy dostanie się do organizmu, układ odpornościowy wytwarza przeciwciała IgE, które wiążą się z tzw. komórkami tucznymi, znajdującymi się we wszystkich tkankach. Przy kolejnym kontakcie z alergenem przeciwciała IgE uwalniają z komórek tucznych tzw. mediatory reakcji alergicznych, które wywołują objawy uczpenia. Wyróżniamy rozmaite rodzaje alergii: pokarmową (to uczpenie na niektóre składniki żywności), wziewną (gdy uczpają alergeny dostające się do organizmu drogą oddechową) i kontaktową (nadwrażliwość skóry na kontakt z substancją uczpającą).

Antyhistaminik – inaczej lek antyhistaminowy – to preparat znoszący działanie histaminy, uwalnianej podczas reakcji alergicznej i odpowiedzialnej za występujące wówczas nieprzyjemne objawy.

Astma alergiczna – przewlekłe zapalenie oskrzeli, spowodowane nadwrażliwością na alergeny. Astma ma okresy zaostrzenia i remisji; charakterystyczne jest to, że kontakt z alergenem powoduje atak kaszlu i duszności.

Atopowe zapalenie skóry – inaczej wyprysk atopowy – choroba objawiająca się najczęściej łuszczącą się, silnie swędzącą wysypką. U niemowląt charakterystyczne dla AZS są zaczerwienione, jakby polakierowane policzki. W okresie zaostrzenia AZS konieczne jest stosowanie przepisanych przez lekarza kremów lub maści, często ze sterydami, a także leków antyhistaminowych, które zmniejszają świąd skóry. 60 proc. dzieci wyrasta z AZS do końca 2. roku życia.

Bazofile – typ leukocytów (białych ciałek krwi), które uczestniczą w reakcji alergicznej. Są one częścią układu odpornościowego i po aktywacji (kontakcie z alergenem) odpowiadają za uwolnienie niektórych chemicznych przekaźników powodujących odczyn zapalny, np. leukotrienów.

Cetyryzyna – lek poprawiający jakość życia alergików cierpiących na całoroczny alergiczny nieżyt nosa. Podaje się ją również w przypadku sezonowego alergicznego zapalenia spojówek i przewlekłej pokrzywki idiopatycznej.

Dieta eliminacyjna – odstawienie produktów, które mogą powodować reakcję alergiczną. Dietę tę stosuje się w celu potwierdzenia uczpenia na jakiś produkt zarówno u dzieci, jak i u mam karmiących piersią.

Dieta rotacyjna – stosuje się ją u osób uczponych na kilka lub kilkanaście produktów spożywczych bądź u takich, u których doszło do nasilenia alergii, ale jej przyczyny nie są znane. Pozwala ona na wyciszenie reakcji alergicznej na skutek rotacji produktów żywnościowych i zredukowanie ryzyka pojawienia się nowych uczpeń. Nie stosuje się jej u niemowląt.

Emolienty – kosmetyki (czasem tak określa się tylko ich składniki), których zadaniem jest natłuszczenie suchej skóry i odbudowa jej bariery hydrolipidowej, dzięki czemu skóra nie przesusza się bardziej. Pielęgnacja emolientami zalecana jest w przypadku atopowego zapalenia skóry.

Eozynofile – rodzaj białych krwinek. Ich podwyższony poziom we krwi może świadczyć zarówno o alergii, jak i o zakażeniu owsikami bądź glistą ludzką.

Gluten – białko zbóż, przyczyna jednej na dziesięć alergii pokarmowych. Zgodnie z najnowszymi zaleceniami specjalistów, pierwsze dania zawierające gluten można wprowadzić do diety niemowlęcia już w 6. miesiącu życia, aby zmniejszyć ryzyko alergii. Warto wiedzieć, że alergia na gluten nie ma nic wspólnego z nietolerancją glutenu, czyli celiakią – inaczej zwaną chorobą trzewną.

Hipoalergiczny – termin stosowany w przypadku kosmetyków. Przedrostek „hipo” oznacza „mniej”. Kosmetyki, które mają na opakowaniu napis „hipoalergiczny”, zazwyczaj mają w składzie mniej substancji zapachowych bądź innych potencjalnych alergenów, by zminimalizować ryzyko alergii. Niemniej jednak takie ryzyko zawsze istnieje.

Histamina – substancja alarmowa, która pobudza siły obronne organizmu do walki, tzw. mediator reakcji alergicznej. Wydziela się pod wpływem połączenia immunoglobpiny IgE z alergenem.

Hydrolizaty wysokiego stopnia – mieszanki mlekozastępcze do karmienia niemowląt z objawami alergii. Są przepisywane przez lekarza na receptę i sprzedawane w aptekach.

IgE – Immunoglobpina E, przeciwciała, których alergicy mają za dużo. Wysoki poziom IgE całkowitego w badaniu krwi zwykle wskazuje na alergię. Po zbadaniu tzw. IgE swoistych dla poszczególnych alergenów wiadomo, na co dziecko jest uczpone.

Jonizator – urządzenie, które rozbija ładunek elektrostatyczny na molekuły, inaczej zwane jonami. Dzięki jonom cząsteczki kurzu przyczepiają się do ścian i nie dostają się do układu oddechowego.

Kalendarz pylenia – wykresy i mapy opracowywane przez ośrodek badań alergenów środowiskowych. Pokazują stężenie pyłków roślin w różnych regionach kraju i okresy, kiedy w powietrzu jest ich najwięcej. Jeśli dziecko jest uczpone na pyłki, na podstawie kalendarza pylenia można określić okresy zaostrzenia i remisji choroby.

Kortykosteroidy – hormony wytwarzane przez gruczoły nadnerczy. Syntetyczne kortykosteroidy są podawane w leczeniu astmy i alergii. Leki przeciwhistaminowe – blokują receptory komórkowe dla histaminy, głównie tzw. receptory H1, dzięki czemu objawy alergii zmniejszają się lub ustępują.

Marsz alergiczny – ewolucja choroby atopowej, przechodzenie jednej postaci alergii w drugą i zmiana jej lokalizacji, gdy nie jest ona dobrze leczona. Przykładem jest przejście atopowego zapalenia skóry w astmę oskrzelową.

Maści ze sterydami – preparaty stosowane w leczeniu AZS. Maści tego typu używa się do smarowania miejsc najbardziej zmienionych chorobowo, tylko do złagodzenia objawów.

Mieszanki HA – preparaty na bazie mleka krowiego, w których białko zostało poddane częściowemu rozkładowi, co zmniejsza jego potencjalne działanie alergizujące. Przeznaczone są dla dzieci zdrowych, ale pochodzących z rodzin obciążonych alergią. Ze względu na to, że rozkład białek jest częściowy, nie nadają się do karmienia niemowląt z alergią.

Obrzęk naczynioruchowy Quinckego – choroba skóry i błon śluzowych, charakteryzująca się występowaniem obrzęków – niebolesnych, nieswędzących. Obrzęk ustępuje samoistnie lub po leczeniu w ciągu 1–3 dób. Może być groźny, jeśli pojawi się w gardle lub krtani. Jego przyczyną często jest alergia.

Odczpanie – wygaszanie nadwrażliwości na alergen za pomocą szczepionek. Odczpanie najczęściej stosuje się przy alergicznym nieżycie nosa i niektórych postaciach astmy. Można je zacząć najwcześniej w wieku pięciu lat.

Pokrzywka idiopatyczna – zmiany skórne, bąble z obrzękiem i zabarwieniem różowym lub białym. Bąble mają różną wielkość i są ułożone symetrycznie. Zazwyczaj swędzą, czasem nawet bolą. Pokrzywka ustępuje bez śladu po kilku, kilkunastu godzinach.

Próba prowokacyjna – pozwala sprawdzić, czy substancja, która dotychczas uczpała, nadal jest alergenem. Można ją przeprowadzić wyłącznie w porozumieniu z lekarzem alergologiem.

Roztocza – pajęczaki żyjące w kurzu domowym. Ich odchody są jednym z najczęstszych alergenów wziewnych.

Rumień – jeden z objawów alergii, wynik rozszerzenia znajdujących się pod skórą naczynek krwionośnych.

Skaza białkowa – alergia pokarmowa, zwłaszcza na mleko krowie. Najczęściej przydarza się dzieciom, których rodzice są na coś uczpeni. Jej objawy to czerwone krostki na skórze.

Testy skórne – pozwalają sprawdzić, na co dziecko jest uczpone. Lekarz nanosi kroplę alergenów na skórę, lekko ją zadrapuje, a po kwadransie sprawdza reakcję. Jeśli skóra zrobi się czerwona lub pojawi się bąbel, świadczy to o tym, że dziecko ma alergię na dany alergen. Testy robi się dopiero u trzylatków.

Testy z krwi – badanie pozwalające wykryć we krwi specyficzne przeciwciała IgE. Organizm wytwarza je przeciw konkretnym alergenom, a test pozwala wykryć, na co dziecko jest uczpone. Można je robić już u rocznych niemowląt.

Uwrażliwienie – następuje podczas pierwszego kontaktu z substancją, która potem wywołuje alergię. Jest to pierwsza faza w powstawaniu reakcji alergicznej.

Wstrząs anafilaktyczny – bardzo silna reakcja alergiczna, obejmująca cały organizm, z gwałtownym spadkiem ciśnienia, omdleniami, zimnymi potami. Zagraża życiu i wymaga natychmiastowej pomocy.

Wyprysk kontaktowy – ogniska silnie swędzących, drobnych pęcherzyków, znajdujące się na zaczerwienionej, lekko obrzękniętej skórze. Pojawiają się w miejscu, gdzie skóra styka się z alergenem.

Zaostrzenie – stan, kiedy objawy alergii lub astmy gwałtownie się nasilają.  Można je podzielić na lekkie, umiarkowane, ciężkie i takie, które zagrażają życiu.

Zeszyt alergika – powinni prowadzić go rodzice małych alergików, bo systematyczne notowanie tego, co dziecko zjadło, z czym miało styczność, czy głaskało zwierzęta albo w jakich środkach wyprane były jego ubranka – wszystko to pozwala uchwycić związek między objawami alergii a tym, co ją mogło wywołać. Zwykle po miesiącu codziennych obserwacji udaje się odkryć winowajcę, i jest to nieoceniona pomoc dla alergologa w przypadku niemowląt za małych na testy skórne bądź testy z krwi.

miesięcznik "M jak mama"