Biegunka poantybiotykowa występuje często - szacuje się, że od 5 do 49% pacjentów leczonych antybiotykami skarży się na to powikłanie. Przyczyną biegunki poantybiotykowej są zaburzenia flory bakteryjnej w jelitach spowodowane przyjmowaniem leków.
Spis treści:
- Jakie są przyczyny występowania biegunki poantybiotykowej?
- Kto jest najbardziej narażony na biegunkę poantybiotykową?
- Jakie są objawy biegunki poantybiotykowej?
- Leczenie biegunki poantybiotykowej
- Czy probiotyki chronią przed biegunką poantybiotykową?
Jakie są przyczyny występowania biegunki poantybiotykowej?
- Zaburzenia mikroflory jelitowej.
Istnieje wiele przyczyn występowania biegunki poantybiotykowej. Jednym z nich są wtórne do antybiotykoterapii zaburzenia wchłaniania i trawienia cukrów powodujące wystąpienie biegunki osmotycznej.
W jelitach człowieka występuje wiele pożytecznych szczepów bakterii budujących mikroflorę jelitową. Jej zadaniem jest fermentacja pewnych składników pokarmowych, stymulacja systemu odpornościowego w zwalczaniu drobnoustrojów chorobotwórczych, regulacja rozwoju jelit, produkcja witamin (biotyna i witamina K) i produkcja hormonów.
Z powodu ograniczonej selektywności leków przeciwbakteryjnych, zwłaszcza podczas długotrwałej farmakoterapii antybiotykami o szerokim spektrum działania, dochodzi do zmniejszenia populacji nie tylko patogenów, lecz także korzystnych bakterii bytujących w przewodzie pokarmowych człowieka, co utrudnia rozkład niestrawionych resztek pokarmowych, a to z kolei może spowodować dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, w tym biegunkę poantybiotykową.
Efektem zubożenia mikroflory jelitowej jest również nadmierne namnażanie się grzybów, głównie Candida Albicans, w świetle przewodu pokarmowego, co powoduje zaburzenia jego funkcjonowania.
- Rzekomobłoniaste zapalenie jelit
Najpoważniejszym skutkiem zaburzenia fizjologicznej mikroflory jelitowej jest kolonizacja przewodu pokarmowego przez patogenne, oporne na antybiotyki bakterie, do których należy Clostridium difficile, powodujące rzekomobłoniaste zapalenie jelit. Kolonizacja takimi patogenami występuje u 5% pacjentów cierpiących na biegunkę poantybiotykową.
Do czynników ryzyka zachorowania na rzekomobłoniaste zapalenie jelit należy długotrwała antybiotykoterapia o szerokim spektrum działania (ampicylina, amoksycylina, klindamycyna, linkomycyna, cefalosporyny), ciężki stan ogólny, podeszły wiek i ciężkie choroby współistniejące.
Rzekomobłoniaste zapalenie jelit, jest chorobą biegunkową charakteryzującą się występowaniem szarożółtych błon rzekomych na powierzchni błony śluzowej jelit, które obserwuje się podczas badania kolonoskopowego.
Przebieg u większości chorych jest łagodny, występuje biegunka o różnym stopniu nasilenia, ból brzucha oraz gorączka. W cięższych przypadkach może dojść do odwodnienia i wstrząsu hipowolemicznego. Na ciężki przebieg choroby szczególnie narażeni są ludzie w podeszłym wieku, a także niemowlęta.
Leczenie polega na odstawieniu antybiotyku podejrzanego o wywołanie choroby, nawodnienie i wyrównanie zaburzeń elektrolitowych oraz włączenie antybiotyku zwalczającego bakterie z gatunku Clostridium, do których należy metronidazol i wankomycyna.
- Mechaniczne uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego
Kolejną przyczyną zaburzeń wchłaniania i trawienie skutkujące wystąpieniem biegunki jest mechaniczne uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego przez niektóre rodzaje antybiotyków, głównie neomycyny.
Niektóre antybiotyki wykazują działanie stymulujące perystaltykę jelit, ponieważ działają podobnie do hormonu tkankowego występującego w jelicie cienkim, czyli motyliny.
Motylina bierze udział w regulacji motoryki przewodu pokarmowego, powodując skurcze mięśni gładkich przewodu pokarmowego. Fizjologicznie hormon ten odpowiada za opróżnianie żołądka i przesuwanie pokarmu wzdłuż przewodu pokarmowego.
Substancje działające podobnie do motyliny – m.in antybiotyki, szczególnie antybiotyki z grupy makrolidów (erytromycyna, azytromycyna) wywołują niekontrolowane skurcze mięśniówki jelit i przyspieszenie pasażu jelitowego niezależnie od posiłku, co może spowodować biegunkę, ale także bóle brzucha i nudności.
Kto jest najbardziej narażony na biegunkę poantybiotykową?
Najpoważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia biegunki poantybiotykowej jest długotrwałe stosowanie antybiotyków o szerokim spektrum działania, a także stosowanie antybiotykoterapii skojarzonej, a więc włączenie kilku rodzajów antybiotyku w tym samym czasie.
Bardziej narażeni są również chory w ciężkim stanie ogólnym, z wieloma chorobami współistniejącymi, a także chorzy z zaburzeniami odporności.
Czytaj: BIEGUNKA W CIĄŻY: twoja strategia na biegunkę
Dobre bakterie probiotyczne - jak rozwija się flora jelitowa u niemowląt?
Jakie są objawy biegunki poantybiotykowej?
Biegunka poantybiotykowa charakteryzuje się szerokim spektrum objawów klinicznych – od samoograniczającej się łagodnej biegunki, aż po objawy zapalenia jelit.
Najcięższą formą biegunki poantybiotykowej jest rzekomobłoniaste zapalenie jelit charakteryzujące się biegunką i towarzyszącymi jej silnymi bólami brzucha, gorączką i odwodnieniem., Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego może prowadzić do toksycznego rozdęcia okrężnicy lub perforacji jelita.
Większość epizodów biegunki poantybiotykowej ma jednak łagodny przebieg i ustępuje samoistnie.
Leczenie biegunki poantybiotykowej
W większości przypadków leczenie polega na odstawieniu antybiotyku i zadbaniu o odpowiednie nawodnienie doustne, a w przypadku objawów uniemożliwiających picie płynów także dożylne. Jeśli wystąpią objawy wskazujące na rzekomobłoniaste zapalenie jelit, takie jak biegunka z krwią należy zastosować odpowiedni antybiotyk.
W przypadku wystąpienia biegunki poantybiotykowej nie należy odstawiać samodzielnie antybiotyku. Po pierwsze prowadzi to do niepełnego wyleczenia zakażenia, z powodu którego przyjmowany był antybiotyk, co może skutkować rozwojem powikłań lub nawrotem choroby, a po drugie, przerywanie antybiotykoterapii wcześniej, niż jest to zalecane sprzyja rozwijaniu się szczepów bakterii lekoopornych, wobec których antybiotyki nie są skuteczne. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem, który zaleci odpowiednie postępowanie.
Czytaj: Biegunka u niemowlaka: jak pomóc dziecku? 5 sposobów na biegunkę
Antybiotyki - jak je stosować, by uniknąć skutków ubocznych?
Czy probiotyki chronią przed biegunką poantybiotykową?
Probiotyki to podawane doustnie wyselekcjonowane kultury bakteryjne, których zadaniem jest korzystne dla zdrowia działanie w przewodzie pokarmowym, poprzez immunomodulację oraz zachowywanie prawidłowej flory fizjologicznej.
Wiele badań klinicznych na dorosłych i dzieciach dowiodło, że probiotyki zabezpieczają przed biegunką wywołaną antybiotykami. Wynika to z ich wpływu na regulację flory jelitowej i prawidłową fermentację węglowodanów. Dowiedziono, że szczepem najbardziej skutecznym przy antybiotykoterapii jest są bakterie z gatunku Lactobacillus i drożdży Sacharomyces boulardii.
Probiotyki to leki dostępne bez recepty, które należy stosować ok. 3 godzin po przyjęciu antybiotyku, lub zgodnie z zaleceniami na ulotce. Probiotyki są przeciwskazane u chorych z niedoborem odporności, ostrym zapaleniem trzustki, w ciężkim stanie ogólnym hospitalizowanych na OIT lub żywionych pozajelitowo.
Czytaj: Probiotyki dla dziecka. Fakty i mity o dobrych bakteriach.
