Jak dochodzi do powstania choroby uchyłkowej jelit? W ich ścianie wyróżnia się trzy warstwy, którymi są błona śluzowa, podśluzowa oraz błona mięśniowa. W prawidłowych warunkach poszczególne z nich są od siebie odseparowane, zdarza się jednak, że dochodzi do ich przemieszczania się - tak, że jedna ostatecznie trafia w głąb drugiej.
Zazwyczaj dotyczy to błony śluzowej, która wpukla się w obręb błony mięśniowej jelita – dochodzi wtedy do wytworzenia się uchyłka jelita grubego (patrząc od strony światła przewodu pokarmowego – zewnętrznie leżąca błona śluzowa wpukla się w głąb znajdującej się poniżej błony mięśniowej).
Spis treści:
- Czym są uchyłki jelit u dzieci?
- Jakie są przyczyny uchyłków u dorosłych?
- Czy uchyłki, uchyłkowatość i choroba uchyłkowa to to samo?
- Czy choroba uchyłkowa może prowadzić do powikłań?
- Jakie badania pomogą zdiagnozować tę dolegliwość?
- Na czym polega leczenie choroby uchyłkowej?
- Jak zapobiegać powikłaniom?
Uchyłki są tak naprawdę swoistymi przepuklinami, które mają niewielkie rozmiary – ich średnica sięga typowo 0,5 do 1 cm. Wyróżnia się dwa rodzaje uchyłków, którymi są:
- uchyłki rzekome (najczęstsze, w których dochodzi do tego, że błona śluzowa – jak wspomniano powyżej – przemieszcza się ku błonie mięśniowej ściany jelita),
- uchyłki prawdziwe (w ich przypadku uwypukleniu podlegają wszystkie trzy warstwy ściany jelita i tego rodzaju nieprawidłowości mogą być wrodzone).
Czym są uchyłki jelit u dzieci?
U najmłodszych pacjentów uchyłki jelita spotykane są rzadko. Jeżeli zmiany te występują w tej grupy wiekowej, to najczęściej stanowią one wadę wrodzoną i ich obecność związana jest z nieprawidłowościami rozwojowymi. U dzieci najczęstszym wrodzonym uchyłkiem jest uchyłek Meckela, który obecny może być w obrębie jelita cienkiego i stanowi pozostałość po płodowym przewodzie żółtkowym.
Szacuje się, że uchyłek Meckela posiada około jedna na 50 osób. Przeważająca większość z nich o tym nie wie – najczęściej tego rodzaju twór nie prowadzi do występowania żadnych objawów. Dolegliwości mogą pojawiać się wtedy, gdy rozwiną się jakieś jego powikłania. A te mogą być poważne i objawiać się zarówno krwawieniem z przewodu pokarmowego, jak i zapaleniem uchyłka czy nawet niedrożnością jelit.
Wszystkie te problemy wymagają leczenia operacyjnego – zazwyczaj w trybie pilnym (co wynika chociażby z tego, że objawy zapalenia uchyłka Meckela przypominają objawy zapalenia wyrostka robaczkowego). U dzieci, które posiadają uchyłek Meckela, nie wywołujący żadnych objawów, nie jest stosowane żadne leczenie.
Czytaj również:
Zapalenie jelit u dzieci - rodzaje, objawy i leczenie
Kłopoty z trawieniem u niemowląt: 7 najczęstszych problemów
Jakie są przyczyny uchyłków u dorosłych?
Ryzyko pojawienia się tej przypadłości wzrasta wraz z wiekiem. Wśród osób po 60. roku życia uchyłki ma około połowa z nich, wśród pacjentów mających 80 lub więcej lat - nawet 7 na 10 z nich. Warto też nadmienić, że tendencję do występowania uchyłków mają ludzie cierpiący na choroby tkanki łącznej – jako przykłady można tutaj podać zespół Marfana oraz zespół Ehlersa-Danlosa.
Nie do końca jasne jest to, dlaczego u niektórych ludzi spotykane są uchyłki jelita grubego. Podejrzewa się, że to kwestia genów – prawdopodobieństwo wystąpienia uchyłków jest większe, gdy w rodzinie jakaś liczba osób posiada tego typu zmiany w jelicie grubym. Na dziedziczenie genów nie mamy wpływu, mamy jednak wpływ na inne czynniki ryzyka wystąpienia uchyłków jelita grubego. Wśród nich wymieniane są:
- częste zaparcia,
- dieta uboga w błonnik pokarmowy,
- nadmierna masa ciała.
Czy uchyłki, uchyłkowatość i choroba uchyłkowa to to samo?
Uchyłki jelita grubego, jak wspominano wcześniej, ma bardzo dużo osób, jednocześnie przeważająca większość z nich w ogóle nie ma świadomości tego, że w ich jelitach wytworzyły się jakieś uwypuklenia. Taka sytuacja bierze się stąd, że tak naprawdę same uchyłki nie prowadzą do występowania u pacjenta jakichkolwiek dolegliwości.
Taki stan, czyli sytuację, gdy pacjent posiada liczne nawet uwypuklenia w obrębie jelit, ale nie odczuwa objawów, określany jest jako uchyłkowatość. Innym terminem, który również związany jest z uchyłkami, jest choroba uchyłkowa – o niej mówi się wtedy, gdy pacjent ma uchyłki i jednocześnie doświadcza z tego powodu jakichś, często dość nieprzyjemnych, dolegliwości.
Objawy choroby uchyłkowej jelita grubego
Choroba uchyłkowa może dawać niespecyficzne objawy, dlatego na samej ich tylko podstawie ciężko wysunąć przypuszczenie, że pacjent cierpi właśnie na tę dolegliwość. Objawy choroby to:
- bóle brzucha (szczególnie ból umiejscowiony w obrębie lewego kwadrantu brzucha – taka lokalizacja bólu bierze się stąd, że to właśnie w tam położnej części jelit najczęściej pojawiają się uchyłki),
- zaparcia,
- biegunki,
- wzdęcia,
- częste odbijanie,
- problemy przypominające niedrożność przewodu pokarmowego, takie jak przejściowe zatrzymanie gazów i stolca.
Czy choroba uchyłkowa może prowadzić do powikłań?
Niekiedy choroba może rozwinąć się w powikłania: najczęstszym z nich jest ostre zapalenie uchyłków. Pacjent ma wówczas znacznie bardziej nasilone objawy: silny ból brzucha, gorączka czy poczucie ogólnego rozbicia. Innymi komplikacjami bywa krwotok z uchyłków, perforacja uchyłka oraz wytworzenie się ropnia śródbrzusznego czy nawet niedrożność jelit, czyli stan wymagający przeprowadzenia pilnej operacji.
Jakie badania pomogą zdiagnozować tę dolegliwość?
Choroba uchyłkowa najczęściej wykrywana jest całkowicie przypadkowo podczas przeprowadzania kolonoskopii, wykonywanej z innych wskazań. Czasami obecność uchyłków stwierdzana jest też wtedy, gdy u chorego wykonany zostanie wlew doodbytniczy z wykorzystaniem środka kontrastowego.
Warto jednak podkreślić, że wymienione badania umożliwiają stwierdzenie uchyłkowatości, nie pozwolą jednak zdiagnozować chociażby ostrego zapalenia uchyłków – przy podejrzeniu, że pacjent cierpi na tę jednostkę, zarówno kolonoskopia, jak i wlewy kontrastowe są przeciwwskazane.
Czytaj również:
Choroby wieku dziecięcego: jak je rozpoznać i leczyć?
Zapalenie mięśnia sercowego - poważne powikłanie po grypie
Jeżeli lekarz podejrzewa, że zgłaszane przez pacjenta problemy – w postaci np. bólu brzucha w lewym dolnym kwadrancie, zmiany rytmu wypróżnień czy tkliwości przy palpacji brzucha – spowodowane są przez ostre zapalenie uchyłków, zleci prawdopodobnie tomografię komputerową jamy brzusznej, w której stwierdzone może zostać zarówno pogrubienie ściany przewodu pokarmowego, jak i wystąpienie w jej okolicy nacieku zapalnego.
Ważne bywają również badania laboratoryjne – w przebiegu ostrego zapalenia uchyłków u chorych dochodzić może do leukocytozy (czyli do zbyt wysokiego poziomu białych krwinek we krwi), podwyższone mogą być również poziomy wykładników stanu zapalnego (np. OB, CRP). Nierzadko przy podejrzeniu choroby uchyłkowej czy jej powikłań pacjentowi zleca się bardzo dużo rozmaitych badań – w diagnostyce różnicowej uwzględnione muszą zostać takie jednostki, jak m.in.:
- choroba Leśniowskiego-Crohna,
- nowotwory przewodu pokarmowego,
- zespół jelita drażliwego,
- zapalenie układu moczowego,
- infekcyjne choroby jelit.
Na czym polega leczenie choroby uchyłkowej?
Uchyłki nie zawsze wymagają leczenia – wtedy, gdy stwierdzi się ich obecność, ale pacjent nie doświadcza żadnych dolegliwości związanych z ich istnieniem, zalecane mogą mu być jedynie oddziaływania, które zmniejszą ryzyko pojawienia się kolejnych uchyłków (o których będzie mowa poniżej).
U tych zaś osób, które zmagają się z chorobą uchyłkową, ale u których nie pojawiły się żadne jej powikłania, najistotniejsze jest zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego. Pacjenci okresowo mogą zażywać też rifaksyminę, w razie zaś pojawiania się silnych dolegliwości bólowych przyjmować drotawerynę.
Nieco inaczej przebiega leczenie jednego z powikłań obecności uchyłków w jelicie grubym – ostrego ich zapalenia. W tym przypadku konieczne bywa zastosowanie przez kilka dni diety płynnej lub ubogoresztkowej, a także antybiotykoterapii. Gdy zaś u pacjenta pojawią się inne jeszcze powikłania choroby uchyłkowej, niezbędne może stawać się przeprowadzenie leczenia zabiegowego – może być ono konieczne w przypadku niedrożności przewodu pokarmowego, krwotoku z uchyłku czy pojawienia się u pacjenta ropnia wewnątrzbrzusznego.
Czytaj również:
Szczepienia przeciwko rotawirusom, pneumokokom, meningokokom
Jak zapobiegać powikłaniom?
Nie da się całkowicie zapobiec uchyłkom jelita grubego, istnieją jednak sposoby na to, aby zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia. W tym celu najważniejsze jest utrzymywanie odpowiedniej diety – powinny się w niej znajdować duże ilości warzyw i owoców, które są źródłem błonnika pokarmowego.
Substancja ta jest korzystna zarówno z powodu tego, że dzięki niej szybciej czujemy sytość i szybciej się najadamy, ale i dlatego, że korzystnie reguluje ona czynność przewodu pokarmowego – dzięki błonnikowi zdecydowanie zmniejsza się ryzyko zaparć, a te stanowią w końcu jeden z czynników ryzyka rozwoju uchyłków. Istotne jest nie tylko, co jemy, ale i spożywane przez nas płyny oraz aktywność fizyczna (odpowiednia porcja wody oraz ruchu również zmniejszają ryzyko zaparć, a przez to i ryzyko pojawienia się u nas uchyłków jelita grubego).
