Najczęściej mówimy o dojrzewaniu, gdy dzieci stają się wybuchowe, wszystko ich drażni, mają swoje fochy i humory, nad którymi nie potrafimy zapanować. Zaczyna się okres buntu, chęci posiadania większej prywatności i wypowiadania własnego zdania.
Zauważamy także, że nasze dziecko zmienia się pod względem fizycznym. Wówczas jednak zrzucamy wszystko na okres dojrzewania, myśląc sobie, że tak po prostu musi być.
Warto jednak wiedzieć, że dojrzewanie dziewczynek przypada na okres około 11 – 12 roku życia, a dojrzewanie u chłopców następuje zazwyczaj rok, dwa lata później. Kiedy zmiany fizyczne zaczynają pojawiać się u dziecka dużo wcześniej, powinno nas to zaniepokoić.
Należy się temu przyjrzeć, bo być może mamy do czynienia z przedwczesnym dojrzewaniem, które może wiązać się z poważnymi przyczynami i wymagać odpowiedniego leczenia.
Zobacz także: Najlepsze książki o dojrzewaniu
Zaburzenia dojrzewania płciowego u chłopców i dziewczynek
Kiedy mówimy o przedwczesnym dojrzewaniu?
O przedwczesnym dojrzewaniu mówimy, gdy objawy pojawią się przed 8. rokiem życia w przypadku dziewczynek oraz przed 9. rokiem życia w przypadku chłopców.
Pierwszymi objawami u dziewczyn są powiększające się sutki. Na uwagę zasługuje także przyspieszone tempo wzrostu, które jest niewłaściwe do wieku dziecka i szybsze tempo wzrostu i dojrzewania kości.
Dodatkowymi sygnałami u dziecka, które nie osiągnęło jeszcze wieku dojrzewania, jest trądzik, przetłuszczające się włosy i wyraźny zapach potu.
U kogo częściej występuje przedwczesne dojrzewanie?
Znacznie częściej objawy przedwczesnego dojrzewania obserwuje się u dziewczynek. Mają one jednak częściej charakter łagodny.
W przypadku chłopców objawy przedwczesnego dojrzewania należy baczniej obserwować pod kątem zmian guzowatych, które częściej się u nich pojawiają.
Jakie są przyczyny przedwczesnego dojrzewania?
Występuje wiele przyczyn przedwczesnego dojrzewania. Niektóre z nich mogą być związane z nieprawidłowym działanie organów płciowych, a także nieprawidłową budową.
Jeżeli podwzgórze, przysadka, nadnercza, jajniki lub jądra nie działają prawidłowo, może dojść do zbyt wczesnego wydzielania hormonów płciowych.
Hormony oddziałują z kolei na rozwój zewnętrznych i wewnętrznych narządów płciowych. Doprowadza to jednocześnie do szybszego wzrostu organizmu i dojrzewania kości. U dziecka może również pojawić się w tym okresie pobudzenie seksualne, które nie jest odpowiednie dla jego wieku.
Zbyt duża aktywność nadnerczy w łagodnych stadiach przedwczesnego dojrzewania wiąże się jedynie z większym owłosienie, zmianą zapachu, trądzikiem i powiększeniem piersi.
Pojawienie się zbyt wcześnie pierwszej miesiączki może być z kolei związane ze wzrostem wrażliwości endometrium na stężenie estrogenów. Jest ono jednak zbyt niskie, aby wywołać inne objawy dojrzewania.
Wyróżniamy również bardzo poważne przyczyny przedwczesnego dojrzewania, takie jak:
- guzy wewnątrzczaszkowe,
- podwyższone ciśnienie śródczaszkowe,
- wady rozwojowe ośrodka układu nerwowego,
- nowotwory jajnika, nadnerczy,
- pierwotna niedoczynność tarczycy,
- wrodzony przerost nadnerczy,
- guzy nadnerczy,
- guzy jajników.
Jeżeli zaobserwujemy u naszego dziecka jakiekolwiek zmiany dojrzewania, które nie są adekwatne do jego wieku, należy skontaktować się ze specjalistą.
Szybka interwencja endokrynologa jest kluczowa, aby w razie konieczności podjąć odpowiednie leczenie.
Na czym polega diagnoza przedwczesnego dojrzewania?
Przed postawieniem diagnozy lekarz musi zbadać dziecko pod kątem szybkości wzrastania, wieku kostnego, a także określić rozwój płciowy według skali Tannera.
Skala Tannera pozwala na precyzyjną ocenę pod kątem owłosienia łonowego, owłosienia pachowego i rozwoju gruczołów sutkowych.
Należy przy tym dokładnie poinformować lekarza, kiedy pojawiły się pierwsze objawy.
Istotny jest także wywiad, jak dojrzewanie przebiegało u rodzeństwa i rodziców dziecka. Ważne są w tym przypadku przebyte choroby, urazy i przyjmowanie hormonów. Kluczowe są wszelkie objawy neurologiczne, które pojawiły się u dziecka w przeszłości, takie jak bóle głowy, zmiany zachowania, omdlenia, problemy z widzeniem.
W kolejnym etapie diagnozy lekarz zleca badania laboratoryjne i badania hormonalne.
Bardzo ważne są także wyniki diagnostyki obrazowej, która polega na wykonaniu USG miednicy i nadnerczy, RTG czaszki, rezonansu magnetycznego czaszki, jak również tomografii komputerowej wszystkich powyższych narządów.
W niektórych przypadkach może być istotne wykonanie badania EEG.
Jak wygląda leczenie przedwczesnego dojrzewania?
Leczenie przedwczesnego dojrzewania zależy przede wszystkim od przyczyny, która je wywołała. W przypadku, gdy przedwczesne dojrzewanie jest wywołane przez wady rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego, należy skupić się na jego leczeniu.
Niekiedy niezbędne jest leczenie operacyjne jajników i nadnerczy, gdy wykryto na nich guzy. Małe guzki w okolicach podwzgórza monitoruje się, co pół roku lub rok, wykonując rezonans magnetyczny.
Podawanie odpowiednich leków prowadzi do zatrzymania procesu dojrzewania do chwili, osiągnięcia przez dziecko odpowiedniego wieku. Zazwyczaj odbywa się to do około 10. – 11. roku życia, wraz z którym dziecko rozpoczyna prawidłowe dojrzewanie.
Inaczej wygląda jednak leczenie przedwczesnego dojrzewania, którego przyczyną jest choroba nadnerczy. Wówczas pacjent przyjmuje leki do końca życia i musi się poddawać kontrolom, co pół roku.
Kiedy u dziecka objawy są łagodne, leczenie polega jedynie na obserwacji i kontroli u endokrynologa dziecięcego.
Celem leczenia w każdym przypadku jest zahamowanie objawów fizycznych i zmian hormonalnych, jak również zmniejszenie zbyt szybkiego wzrostu dojrzewania kośćca.
