Spis treści
- Co to jest gencjana?
- Jakie są właściwości fioletu gencjanowego?
- Jak stosować gencjanę?
- Kiedy można stosować gencjanę?
- Gencjana a jama ustna i afty: można czy nie można aplikować gencjanę do wnętrza jamy ustnej?
- Czy są jakieś przeciwwskazania do stosowania gencjany?
- Czy można stosować gencjanę u dzieci?
- Uwaga: skórne zmiany chorobowe mogą zniknąć, gencjana zaś może na skórze… pozostać
Gencjanę (fiolet gencjanowy, fiolet goryczki) można kupić (bez recepty) w wielu aptekach. W sprzedaży dostępna jest ona postaci wodnego lub alkoholowego roztworu. Fiolet gencjanowy zdobyć można więc łatwo, pozostaje jednak tylko jedno pytanie: po co mielibyśmy go nabywać? Otóż zastosowań gencjany wyróżnia się dość dużo, co ciekawe jednak, początkowo substancję tę wykorzystywano w jednym tylko, zupełnie innym niż obecnie, celu.
Co to jest gencjana?
Fiolet gencjanowy wyprodukowano po raz pierwszy w 1861 roku, dokonał tego francuski chemik, Charles Lauth (początkowo preparat określano jako „Violet de Paris”). Gencjana musiała jednak swoje odczekać – na dobre w świecie medycznym zagościła prawie 20 lat później, w 1880 roku, a stało się to za sprawą niemieckiego farmaceuty, którym był Georg Grubler.
Początkowo gencjana wykorzystywana była w mikrobiologii – dzięki niej możliwe było zabarwianie pewnych gatunków bakterii (co umożliwiało obserwowanie ich pod mikroskopem). Z czasem zauważono jednak, że gencjana ma wiele różnych innych właściwości i to właśnie wtedy środek ten zagościł na dobre w medycynie.
Jakie są właściwości fioletu gencjanowego?
Uczeni, którzy w swoich badaniach wykorzystywali fiolet gencjanowy, zauważyli, iż środek ten ma działanie antyseptyczne (czyli odkażające). Z biegiem lat okazywało się, że gencjana ma zdecydowanie więcej właściwości, dzięki którym mogłaby ona być wykorzystywana w medycynie. Zaobserwowano bowiem, iż ma ona działanie bakteriostatyczne (hamujące rozwój kolonii bakteryjnych) – gencjana wywierała taki efekt np. na bakterie Gram-dodatnie (do których zaliczane są m.in. gronkowce).
Jak stosować gencjanę?
Obecnie gencjanę stosuje się głównie na powierzchnię ciała, w dość nieodległej jednak – bo na początku XX wieku – przeszłości podejmowano nawet próby dożylnego podawania fioletu gencjany u chorych z różnymi zakażeniami bakteryjnymi. Tego typu badania prowadzono m.in. u chorych z sepsą i okazywało się, że u części z nich zastosowanie gencjany rzeczywiście prowadziło do poprawy stanu zdrowia.
Później odkrywano coraz to kolejne właściwości gencjany. Okazało się, że środek ma działanie przeciwgrzybicze, ale i przeciwpasożytnicze. Odkryto również to, że gencjana może wywierać działanie antyangiogenne (zmniejszające powstawanie nowych naczyń krwionośnych), według niektórych publikacji substancja może również wywierać efekt przeciwnowotworowy.
Kiedy można stosować gencjanę?
Gencjanę stosuje się przede wszystkim w celu odkażenia różnych zmian skórnych. Preparat można wykorzystywać:
- w przypadku infekcji bakteryjnych (takich jak np. liszajec)
- w przypadku różnych grzybic
- w przypadku zmian skórnych, pojawiających się w przebiegu różnych chorób, np. ospy u dziecka. Smarowanie ich roztworem gencjany zmniejsza ryzyko tego, że zmiany te zostaną nadkażone przez jakieś bakterie
- w przypadku aft w jamie ustnej. Tutaj pojawiają się jednak sprzeczne głosy – jedni ludzie twierdzą, że jest taka możliwość, inni z kolei przestrzegają, że zdecydowanie nie powinno się tego robić. Kto ma rację?
Gencjana a jama ustna i afty: można czy nie można aplikować gencjanę do wnętrza jamy ustnej?
Na postawione wyżej pytanie odpowiedź jest jedna: fiolet gencjany czasami może, a czasami nie może być aplikowany na błony śluzowe jamy ustnej. O co więc tu chodzi? Otóż gencjana, jak wspomniano na początku, dostępna jest w postaci dwóch różnych roztworów: jeden jest wodny, drugi natomiast alkoholowy. Drugi z wymienionych - w sytuacji, kiedy byłby zaaplikowany na błonę śluzową – mógłby doprowadzić do bardzo nieprzyjemnych doznań, a także do podrażnień. Alkoholowego roztworu gencjany, z tego właśnie powodu, na błony śluzowe aplikować nie wolno. Wodny roztwór fioletu gencjanowego do takich problemów, jakie zostały powyżej wymienione, prowadzić już nie powinien – tę postać gencjany można zastosować np. w przypadku aft u dziecka.
Czy są jakieś przeciwwskazania do stosowania gencjany?
Przeciwwskazań do fioletu gencjanowego wyróżnia się zasadniczo niewiele. Najistotniejszym z nich jest nadwrażliwość na którykolwiek składnik roztworu gencjany. Niezalecane jest stosowanie tego środka na głębokie i rozległe rany (ze względu na zabarwianie tych okolic, na które aplikowana jest gencjana, zastosowanie jej mogłoby utrudniać dokonywanie oceny gojenia się takiej rany).
Czy można stosować gencjanę u dzieci?
Rodzice przed podaniem swoim pociechom jakiegokolwiek leku nierzadko długo zastanawiają się nad tym, czy rzeczywiście dany preparat może być stosowany u dzieci. W przypadku gencjany jak najbardziej istnieje taka możliwość. Mimo tego, że fiolet gencjanowy jest dostępny bez recepty, przed zaaplikowaniem go dziecku lepiej jest skonsultować się z lekarzem – specjalista nie tylko będzie w stanie powiedzieć, czy rzeczywiście w danej chorobie warto stosować gencjanę, ale i doradzi, jaki dokładnie roztwór gencjany kupić.
Uwaga: skórne zmiany chorobowe mogą zniknąć, gencjana zaś może na skórze… pozostać
Na samym końcu warto wspomnieć o jednym związanym z gencjaną aspekcie. Otóż fiolet gencjanowy – jak sama nazwa wskazuje – ma specyficzne zabarwienie, co więcej – kolor tej substancji jest trwały. Naniesiony na skórę preparat może na niej pozostawać przez dłuższy czas, może on również trwale zabarwiać odzież. Z tych właśnie względów przy aplikowaniu gencjany zalecana jest ostrożność, czasami warto nawet rozważyć – np. przed smarowaniem gencjaną zmian skórnych u dziecka – zastosowanie rękawiczek.
