Spis treści
- Czym jest hipogonadyzm?
- Objawy hipogonadyzmu
- Rodzaje hipogonadyzmu
- Schorzenia, w których pojawia się hipogonadyzm
Czym jest hipogonadyzm?
Termin hipogonadyzm odnosi się do funkcji ludzkiego układu rozrodczego. W przebiegu tego problemu dochodzi do zaburzeń czynności jajników u kobiet lub jąder u mężczyzn. Zasadniczym zaburzeniem związanym z hipogonadyzmem jest niedostatek hormonów płciowych w organizmie – u kobiet dochodzi do zbyt małej ilości takich substancji, jak estrogeny czy progesteron, u mężczyzn problemy koncentrują się z kolei głównie wokół niedostatecznych ilości testosteronu.
Powyżej wymieniono aspekty dotyczące głównych hormonów płciowych, w przebiegu hipogonadyzmu u chorych obserwować można zbyt niskie ilości również i innych hormonów produkowanych przez gonady. Niedobory w przebiegu tych zaburzeń dotyczyć mogą też:
- hormonu antymullerowskiego,
- inhibiny,
- aktywiny,
- dehydroepiandrosteronu.
Objawy hipogonadyzmu
To, do jakich dolegliwości doprowadzi hipogonadyzm, zależne jest od momentu jego wystąpienia u pacjenta. Hipogonadyzm może być spowodowany obecnymi już od urodzenia mutacjami genetycznymi i doprowadzać do zaburzeń dojrzewania płciowego. U osób z taką przypadłością może nie dochodzić do rozwoju drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych (takich jak np. piersi u dziewczynek czy pojawianie się owłosienia na ciele w miejscach typowych dla danej płci). Dodatkowo u dziewczynek może nie dochodzić do zapoczątkowania miesiączkowania, u chłopców z kolei zaburzona może być spermatogeneza. Ostatecznie hipogonadyzm doprowadzać może nawet do bezpłodności.
Hipogonadyzm może również pojawiać się dopiero w trakcie życia. Jako fizjologiczne zjawisko, w którym dochodzi do zaburzeń produkcji hormonów płciowych przez gonady, podać można kobiecą menopauzę. W takich przypadkach hipogonadyzm doprowadza do zahamowania miesiączkowania. U mężczyzn, u których do hipogonadyzmu dojdzie już w trakcie ich dorosłego życia, może z kolei dochodzić do upośledzenia procesu produkcji plemników.
Działania hormonów płciowych na organizm są bardzo rozległe, dlatego też w przebiegu hipogonadyzmu pojawiać się może szereg dolegliwości dotyczących nie tylko układu rozrodczego.
Wśród objawów hipogonadyzmu u kobiet wymienia się:
- wyciek różnego rodzaju treści z gruczołów piersiowych,
- osteoporozę,
- uderzenia gorąca,
- utratę włosów na ciele,
- obniżenie libido.
W przypadku mężczyzn objawy hipogonadyzmu mogą obejmować:
- zaniki mięśniowe,
- utratę owłosienia na ciele,
- spadek libido,
- zaburzenia koncentracji,
- poczucie zmęczenia,
- osteoporozę,
- zaburzenia erekcji,
- powiększenie gruczołów piersiowych.
Rodzaje hipogonadyzmu
U pacjentów z hipogonadyzmem odchylenia mogą dotyczyć nie tylko ilości estrogenów czy androgenów w organizmie. Dochodzić może również do nieprawidłowości w obrębie układów regulujących wydzielanie hormonów płciowych – zaburzenia mogą obejmować stężenia przysadkowych gonadotropin we krwi. W przebiegu hipogonadyzmu folikulotropina (FSH) oraz lutropina (LH) mogą być znacznie podwyższone – sugeruje to, że patologia znajduje się w jajnikach lub w jądrach i taką postać hipogonadyzmu określa się jako hipogonadyzm hipergonadotropowy. Możliwa jest również sytuacja, w której narządy rozrodcze nie produkują swoich hormonów przez to, że to przysadka nie wydziela stymulujących gonad gonadotropin. W takich przypadkach poziomy LH i FSH u pacjentów są niskie i istniejące u nich zaburzenia określa się jako hipogonadyzm hipogonadotropowy.
Schorzenia, w których pojawia się hipogonadyzm
Powyżej wymienione zostały dwa główne rodzaje hipogonadyzmu, do których doprowadzają odmienne stany chorobowe. W przypadku hipogonadyzmu hipergonadotropowego jego przyczynami mogą być:
- zespół oporności na gonadotropiny (związany z mutacjami receptorów dla folikulotropiny lub lutropiny),
- zespół Klinefeltera,
- zespół Turnera,
- zespół Swyera (czysta dysgenezja gonad),
- zespół zanikających jąder.
Hipogonadyzm ze zwiększoną ilością gonadotropin może pojawiać się w trakcie życia również u całkowicie zdrowych kobiet i stanowić zjawisko niejako fizjologiczne. Tak jest w przypadku okresu okołomenopauzalnego – jajniki w tym czasie stopniowo zmniejszają produkcję żeńskich hormonów płciowych, przez co dochodzi do zwiększonego wydzielania hormonów przysadkowych.
Inne są z kolei jednostki, które doprowadzają do hipogonadyzmu z niskimi poziomami gonadotropiny. Do tego stanu, czyli do hipogonadyzmu hipogonadotropowego, mogą prowadzić:
- konstytucjonalne opóźnienie wzrostu i wzrastania,
- zespół Kalmanna,
- wielohormonalna niedoczynność przysadki,
- tzw. izolowany hipogonadyzm hipogonadotropowy,
- hipoplazja kory nadnerczy związana z mutacją genu DAX1 i związane z nią opóźnienie dojrzewania płciowego,
- zespół Pradera-Williego,
- dysplazja przegrodowo-oczna.
