Spis treści
- Jak się rozwija kwasica ketonowa?
- Inne przyczyny kwasicy ketonowej
- Objawy kwasicy ketonowej: po czym rozpoznać ten groźny stan?
- Rozpoznawanie i leczenie kwasicy ketonowej
Kwasica ketonowa stanowi jeden z rodzajów zaburzeń metabolicznych. Wystąpić może ona u człowieka w dowolnym wieku, jednak ze względu na jej przyczyny, dość często stanowi ona problem dzieci i młodzieży. Kwasica ketonowa rozwija się szybko, bo zaledwie w ciągu kilku godzin, i jest bardzo niebezpiecznym stanem – przy braku leczenia stanowi ona zagrożenie dla życia człowieka...
Jak się rozwija kwasica ketonowa?
Kwasica ketonowa rozwija się w związku z nadmiernym poziomem glukozy we krwi. W przebiegu problemu stężenie glukozy we krwi może być wyjątkowo podniesione – tak jak norma glukozy we krwi na czczo wynosi do 99 mg/dl, tak w kwasicy ketonowej zawartość glukozy we krwi może przekraczać 250, a nawet 450 mg/dl. Duże ilości krążącego we krwi cukru nie mogą być jednak wykorzystane przez komórki organizmu, dlatego też muszą one pozyskać energię z jakiegoś zastępczego źródła. Istotą kwasicy ketonowej jest to, że w jej przebiegu powstają ciała ketonowe (ketony) – ich źródłem są przemiany związków tłuszczowych.
Czytaj: Stan przedcukrzycowy - jak uniknąć rozwoju cukrzycy?
Patomechanizm zaburzeń pojawiających się w przebiegu kwasicy ketonowej jest ściśle związany z procesami metabolizowania glukozy. To, że dostarczamy do organizmu glukozę wraz z pożywieniem i dostanie się ona do krwi, nie jest wystarczające do tego, aby komórki mogły wchłonąć ten cukier i wykorzystywać glukozę do pozyskiwania energii. Glukoza dostaje się do komórek za pośrednictwem trzustkowego hormonu – insuliny. W sytuacji, kiedy w organizmie pojawiają się niedobory insuliny, dochodzi więc do tego, że cukier nie przedostaje się do wnętrza komórek, a za to jego nadmierne ilości krążą we krwi. Organizm podejmuje się wtedy próby zlikwidowania nadmiaru glukozy. Dochodzi do tego chociażby poprzez zwiększone usuwanie glukozy z moczem – nie ma jednak nic za darmo, w takiej sytuacji dochodzi bowiem do tzw. diurezy osmotycznej, w której z organizmu wraz z glukozą usuwane są zwiększone ilości wody – prowadzić to może do odwodnienia.
Do kwasicy ketonowej doprowadza przede wszystkim niedobór insuliny – stan ten związany jest głównie z cukrzycą typu I. Nierzadko dzieje się tak, że to właśnie wystąpienie kwasicy ketonowej poprzedza rozpoznanie cukrzycy – szczególnie dotyczy to dzieci oraz młodzieży. Według statystyk kwasica ketonowa poprzedza rozpoznanie cukrzycy u nawet 30% wszystkich dzieci z tym schorzeniem. U pacjentów z cukrzycą kwasica ketonowa może pojawiać się także wtedy, kiedy nagle zaprzestaną oni przyjmować insulinę.
Inne przyczyny kwasicy ketonowej
Przyczyną kwasicy ketonowej mogą być również inne stany, w których w organizmie dochodzi do niedostatku insuliny – jako ich przykłady można wymienić:
- zakażenia o ciężkim przebiegu,
- ciążę (w której pojawiać się może zarówno zwiększone zapotrzebowanie na insulinę, jak i insulinooporność),
- ostre schorzenia narządowe (np. zawał serca, zapalenie trzustki),
- nadmiar w organizmie hormonów o działaniu przeciwstawnym do insuliny (np. glukagonu czy hormonów tarczycy).
Innymi zjawiskami, w których przebiegu może pojawiać się kwasica ketonowa, są nadużywanie alkoholu oraz znacznego stopnia niedożywienie.
Objawy kwasicy ketonowej: po czym rozpoznać ten groźny stan?
Kwasica ketonowa może rozwijać się bardzo szybko, ale mimo to związane z nią dolegliwości przybierają zwykle dużego stopnia nasilenie. Wśród objawów kwasicy ketonowej wymienia się bowiem:
- suchość w ustach,
- osłabienie,
- znacznie zwiększone oddawanie moczu,
- zawroty głowy,
- charakterystyczny zapach z ust (związany z wydychaniem acetonu – zapach ten bywa porównywany do zapachu owoców),
- ból w klatce piersiowej,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe (takie jak ból brzucha, nudności czy wymioty),
- zaczerwienienie policzków,
- silne zwiększenie pragnienia,
- oddech Kussmaula (zaburzenie oddychania polegające na znacznym zwiększeniu głębokości i częstości wdechów).
Kwasica ketonowa nie ustępuje samoistnie – przy braku leczenia u pacjenta pojawiają się kolejne problemy. Wraz z narastaniem zaburzeń metabolicznych dochodzić może do różnego stopnia zaburzeń świadomości – chory najpierw może robić się ospały, ostatecznie może jednak dojść u niego nawet do utraty przytomności i śpiączki.
Rozpoznawanie i leczenie kwasicy ketonowej
Osoba, u której podejrzewana jest kwasica ketonowa, zdecydowanie powinna trafić do szpitala. W placówce medycznej będzie możliwe wykonanie badań, które potwierdzą to zaburzenie metaboliczne. W tym celu przeprowadza się m.in. badanie stężenia glukozy we krwi, ale i badanie moczu (można w nim wykryć glukozę, jak i ciała ketonowe). Pacjentom z podejrzeniem kwasicy ketonowej zlecone mogą być również inne badania, które pozwolą stwierdzić np. zaburzenia elektrolitowe (np. zbyt niski poziom sodu we krwi).
Po potwierdzeniu, że pacjent cierpi na kwasicę ketonową, rozpoczynane jest podawanie pacjentowi leków. Podstawową rolę w leczeniu kwasicy ketonowej odgrywa podawanie pacjentowi insuliny – stosowane są preparaty insuliny krótko działającej. Dzięki insulinie możliwe jest nie tylko obniżenie stężenia glukozy we krwi, ale i zahamowanie produkcji ciał ketonowych. Istotne jest również nawadnianie pacjentów – płyny podaje się im zwykle dożylnie, nierzadko przetaczane chorym ilości płynów sięgają nawet kilku litrów. Podawanie pacjentom innych preparatów uzależnione jest ściśle od tego, jakie zaburzenia zostaną u nich wykryte – przykładowo, w razie stwierdzenia zbyt małej ilości potasu w ich krwi, stosowana bywa suplementacja tego elektrolitu.
Najważniejsze w przypadku kwasicy ketonowej jest opanowanie istniejących u pacjenta zaburzeń, później poszukuje się przyczyny wystąpienia tego stanu. Jeżeli do kwasicy ketonowej doprowadziła cukrzyca, to wtedy pacjentowi wdrażane jest leczenie tego zaburzenia gospodarki węglowodanowej. Jeżeli zaś przyczyną kwasicy ketonowej była infekcja bakteryjna, to w takim przypadku u chorego stosowane jest odpowiednie leczenie przeciwbakteryjne.
Kwasica ketonowa z pewnością jest poważną jednostką, jednakże jedna wiadomość jest dobra – przy odpowiednio szybkim udzieleniu pacjentowi pomocy, najczęściej udaje się szybko wyprowadzić go z tego stanu. Należy jednak zawsze pamiętać, że kwasica ketonowa może doprowadzić do śmierci – szczęśliwie odsetek zgonów z powodu tego stanu nie jest wysoki, szacuje się, że sięga on ogólnie około 2%.
