Nadwrażliwość dotykowa to nadmierna reakcja człowieka na dotyk. Dziecko z nadwrażliwością dotykową nie lubi dotyku lub odczuwa go jako negatywne odczucie i unika go. Skąd się bierze i zaradzić nadwrażliwości dotykowej u dziecka?
Spis treści:
- Jakie funkcje pełni zmysł dotyku?
- Nadwrażliwość dotykowa- jak objawia się u dziecka?
- Dlaczego u dziecka pojawia się nadwrażliwość dotykowa?
- Jak pomóc dziecku z nadwrażliwością dotykową?
Jakie funkcje pełni zmysł dotyku?
Zmysł dotyku rozwija się najwcześniej i jest największym zmysłem człowieka. Bodźce dotykowe odbiera skóra, w której zawarte są receptory umożliwiające odbiór ucisku, ciepła, zimna czy bólu.
Ciało człowieka posiada dwa rodzaje dotyku. Dotyk protopatyczny, pełni funkcję informacyjną i obronną. Funkcja informacyjna polega na przekazaniu bodźca, czyli informacji o tym, że zostaliśmy w danej chwili dotknięci. Funkcja obronna daje możliwość uniknięcia kontaktu ze szkodliwym bodźcem w sytuacji czynnika zagrażającego, pojawia się wtedy ból i odpowiednia reakcja obronna ciała.
Drugi rodzaj dotyku to dotyk epikrytyczny, przekazuje szczegółową informacje o rodzaju dotyku, różnicuje bodźce dotykowe.
Zmysł dotyku dla dzieci w okresie niemowlęcym jest podstawowym źródłem odbierania informacji z otaczającego ich środowiska. Dotykając przedmiotów paluszkami lub często biorąc je do ust poznają kształty, faktury, rozwijają umiejętności manualne i wrażliwość oralną.
Małe, jak i starsze dzieci, uspokajają się oraz czują się bezpiecznie, gdy są przytulane lub głaskane przez rodziców. Wpływa to na kształtowanie się pozytywnych relacji rodzic- dziecko, zaspokojenia potrzeb emocjonalnych oraz bezpieczeństwa.
Dotyk dostarcza również informacji, dzięki którym prawidłowo kształtują się u dziecka schemat i świadomość własnego ciała oraz orientacja w przestrzeni. Są to jedne z podstawowych umiejętności warunkujących prawidłowy rozwój psychoruchowy.
Czytaj: Noszenie niemowlaka: dlaczego dotyk jest ważny w rozwoju dziecka
Zmysły niemowlaka: jak wspierać rozwój dziecka?
Nadwrażliwość dotykowa- jak objawia się u dziecka?
Nadwrażliwość dotykowa to inaczej obronność dotykowa, czyli nadmierna, negatywna i nieadekwatna reakcja na bodźce dotykowe. Dziecko może zachowywać się jakby nie tolerowało dotyku, który jest dla niego nieprzyjemny w odczuciu wręcz zagrażający.
Nadwrażliwość dotykowa może objawiać się w różnych sytuacjach, zależnie od miejsca nadwrażliwości na ciele oraz stopnia nasilenia. W obrębie ciała (stóp, dłoni, tułowia, głowy) dolegliwość ta objawia się:
- niechęcią do ubioru pewnych tkanin/materiałów, dziecko jest niespokojne, gdy dotyka lub zakłada określone ubrania, preferuje tylko wybrane materiały, luźny ubiór
- wyczuwa metki, szwy, suwaki w ubraniach, które mu przeszkadzają
- czuje dyskomfort i unika uścisków, pocałunków, gestów przyjaźni, woli samo inicjować takie sytuacje
- nie lubi zabaw manualnych - malowania palcami, zabaw z plasteliną, piaskownicy, rysowania (mogą wystąpić trudności z chwytaniem kredki, nożyczek, łyżki)
- unika dotykania powierzchni szorstkich lub miękkich oraz nierównych krawędzi zabawek
- reaguje emocjonalnie, gdy ma brudne ręce, nie lubi wycierania ręcznikiem
- nie lubi mycia głowy i szczotkowania włosów
- jest niespokojne w zatłoczonych miejscach, unika zabaw ruchowych/tanecznych w parze
- nie lubi chodzić boso, szczególnie po trawie, piasku i dywanach, często stąpa na palcach
Dziecko z nadwrażliwością dotykową często nie toleruje delikatnego, powierzchniowego dotyku natomiast może poszukiwać mocniejszych wrażeń dotykowych jak ściskanie przedmiotów czy silne wtulanie się w rodziców. Umożliwia to stymulację czucia głębokiego oraz stłumienie nadwrażliwości dotyku powierzchniowego.
Nadwrażliwość może objawiać się także w sferze oralnej - w obrębie ust i jamy ustnej. Wczesne objawy pojawiają się już podczas ssania piersi, butelki - dziecko może mieć trudności z opanowaniem tych czynności.
U dzieci w okresie wczesnego dzieciństwa pojawiają się problemy z gryzieniem, niechęć i unikanie pokarmów o określonej konsystencji i fakturze (szczególnie zup), może pojawić się dławienie i wymioty przy rozszerzaniu diety, a także wybiórczość pokarmowa.
Czytaj: 15 zasad karmienia butelką. Poradnik dla mam karmiących sztucznie
Dlaczego u dziecka pojawia się nadwrażliwość dotykowa?
Nadwrażliwość dotykowa jest jedną z objawów dysfunkcji w zakresie integracji sensorycznej, czyli nieprawidłowym przetwarzaniu przez układ nerwowy dziecka informacji które płyną ze zmysłu dotyku. Układ nerwowy dziecka z nadwrażliwością dotykową interpretuje bodźce dotykowe jako zagrażające i niebezpieczne, a więc jego organizm odpowiada na taką negatywną informację ucieczką i obronnością.
Czytaj: Zaburzenia integracji sensorycznej: co warto o niej wiedzieć?
Jak pomóc dziecku z nadwrażliwością dotykową?
Każde dziecko z nadwrażliwością dotykową przejawia rożne zachowania w związku z jego deficytami sensorycznymi, różne jest także nasilenie objawów. Należy pamiętać, że obronność dotykowa może wpływać na rozwój wielu innych, ważnych umiejętności- utrudniać skupienie uwagi, koncentrację i naukę.
Niechęć małych dzieci do eksplorowania dłońmi oraz eksperymentowania z nowymi przedmiotami może ograniczać doświadczenia związane z poznawaniem świata oraz kształtowaniem sprawności manualnej.
Jeśli dziecko przejawia zachowania, które mogą wskazywać na deficyty przetwarzania sensorycznego w zakresie zmysłu dotyku warto skonsultować je ze specjalistą integracji sensorycznej, który na podstawie wywiadu i diagnozy dobierze odpowiednie ćwiczenia i terapię. Warto również wesprzeć dziecko i zorganizować warunki, które ułatwią mu funkcjonowanie w otoczeniu pomimo obronności dotykowej:
- zadbać o komfort dziecka jeśli nie toleruje pewnych materiałów czy ubrań, postarać się o dostosowanie ich do preferencji dziecka
- zadbać o to, by dziecko nie doświadczało niespodziewanego dotyku, uprzedzać je przed rozpoczęciem zabawy czy czynności poinformować o sposobie i zasadach i dać wybór, czy chce w niej uczestniczyć
- nie namawiać do zabaw z wykorzystaniem plasteliny czy różnych mas, dać dziecku czas na zaakceptowanie zabawy stopniowo lub zaproponujmy skorzystanie z rękawiczek, które zmniejsza odczucia dotykowe
- wprowadzać stopniowo zabawy manualne, wspierające wykorzystując różne materiały i faktury (groch, ryż, piasek, makaron), które można przesypywać, wybierać, układać
- słuchać dziecka, jeśli nie lubi pewnych czynności nie zmuszać go, pozwolić żeby zaaranżowało zabawę tak by czuło się bezpiecznie
Istotne jest zrozumienie problemów dziecka związanych z obronnością dotykową. Nie należy na siłę namawiać do pewnych czynności czy zakładania ubrań, wzbudzać to może większą frustrację dziecka.
Czytaj: 3 porady, co robić, by usprawnić rękę dziecka?
