Aspekty związane z płciowością u ludzi są dosyć złożone. Wbrew pozorom wyróżnia się bowiem kilka rodzajów płci. Jako ich przykłady można podać np. płeć chromosomalną (uwarunkowaną posiadanym kariotypem), płeć gonadalną (zależną od tego, czy człowiek posiada jądra czy jajniki) czy też płeć fenotypową (uzależnioną od rodzaju drugorzędowych cech płciowych, np. od obecności gruczołów piersiowych) i płeć psychiczną.
Czym jest dwupłciowość? Na czym polega obojnactwo i czy da się je wyleczyć?
Spis treści
- Od czego zależy płeć dziecka?
- Obojnactwo prawdziwe: co to jest?
- Częstsza postać hermafrodytyzmu: obojnactwo rzekome
- Kontrowersyjne zagadnienie: leczenie obojnactwa
Od czego zależy płeć dziecka?
O tym, jaką płeć będzie miał dany człowiek, decydują procesy zachodzące już w bardzo wczesnych etapach życia płodowego. Procesy te mogą ulegać zaburzeniom, skutkującymi różnymi zaburzeniami różnicowania płci. Ich przyczyną mogą być różne zaburzenia genetyczne (np. mutacje genu SRY), nieprawidłowości podczas procesu zapłodnienia komórki jajowej czy też zaburzenia hormonalne (mogące być związane zarówno z nadmiarem, jak i z niedoborami hormonów płciowych).
Skutkiem wymienionych zjawisk bywają problemy w postaci obojnactwa (hermafrodytyzmu), którego wyróżnia się dwa rodzaje – obojnactwo prawdziwe oraz obojnactwo rzekome.
Obojnactwo prawdziwe: co to jest?
W przypadku obojnactwa prawdziwego dany człowiek posiada zarówno jądra, jak i jajniki. Gonady w takiej sytuacji mogą przybierać nietypową formę, to znaczy możliwe jest istnienie u człowieka połączonego gruczołu, który będzie zawierał zarówno tkankę jajnika, jak i tkankę jądra. Nieprawidłowości w przypadku obojnactwa prawdziwego dotyczą nie tylko wnętrza organizmu.
Zaburzenia dotyczą również budowy zewnętrznych narządów płciowych – mogą one być tak niezróżnicowane, że ciężkie może określenie przynależności dziecka do płci żeńskiej czy męskiej.
Dowiedz się: Spodziectwo - czym i jak je leczyć?
Osoby z prawdziwym hermafrodytyzmem miewają różne kariotypy. Część z nich ma kariotyp odpowiadający jednej płci (np. 46,XX jak w przypadku kobiet czy kariotyp 46,XY spotykany u mężczyzn), u innych z kolei występuje zjawisko mozaikowości, polegające na tym, że w części komórek istnieje kariotyp 46,XX, a w innych 46,XY.
Pacjenci z obojnactwem prawdziwym mogą mieć również inne kariotypy, np. 47,XXY. Warto nadmienić, że kariotyp pacjentów może być pozornie prawidłowy, jednakże obojnactwu towarzyszą najczęściej jakieś rozmaite zaburzenia genetyczne.
Częstsza postać hermafrodytyzmu: obojnactwo rzekome
Tak jak problemy w postaci obojnactwa prawdziwego widoczne są w zasadzie bezpośrednio od urodzenia się dziecka, tak już inaczej bywa w przypadku obojnactwa rzekomego – ten rodzaj hermafrodytyzmu nierzadko bywa rozpoznawany dopiero w okresie dojrzewania lub nawet później. Istnieją dwa rodzaje hermafrodytyzmu rzekomego: obojnactwo rzekome żeńskie i obojnactwo rzekome męskie.
W obojnactwie rzekomym żeńskim dochodzi do tego, że człowiek posiada jajniki, jednakże jego zewnętrzne narządy rozrodcze przypominają struktury typowe dla mężczyzn. W takiej sytuacji dochodzić może do przerośnięcia łechtaczki i upodobnienia się jej do prącia, powiększeniu ulegać mogą również wargi sromowe, przez co przypominać mogą one męską mosznę.
Przeczytaj także: Kształt brzucha w ciąży, a płeć i wielkość dziecka
Kariotyp takiej osoby jest zwykle typowo żeński (czyli 46,XX). Do obojnactwa rzekomego żeńskiego prowadzić mogą różne patologie, takie jak np. wrodzony przerost nadnerczy, niedobór aromatazy, czyli enzymu zaangażowanego w produkcję estrogenów, czy też nowotwory produkujące androgeny, czyli męskie hormony płciowe.
Odwrotnym do powyżej opisanego stanem jest obojnactwo rzekome męskie. Doświadczający go pacjent posiada kariotyp męski (46,XY) oraz jądra, jednakże jednocześnie jego narządy rozrodcze zewnętrzne odpowiadają żeńskim strukturom. W przebiegu obojnactwa rzekomego męskiego dochodzi do wykształcenia pochwy, jednakże jest ona krótka i ślepo zakończona – człowiek z tą jednostką nie posiada ani macicy, ani jajowodów czy jajników.
Przyczyną obojnactwa rzekomego męskiego bywa zespół niewrażliwości na androgeny, czyli stan, w którym komórki organizmu – ze względu na defekty swoich receptorów – nie odpowiadają na stymulację przez męskie hormony płciowe.
Jądra w przypadku obojnactwa rzekomego męskiego, związanego z zespołem niewrażliwości na androgeny, zlokalizowane są zwykle w obrębie kanałów pachwinowych. Znacznym zagrożeniem dla pacjentów jest w tej sytuacji to, że gonady te mogą ulegać zezłośliwieniu.
Cechami zespołu niewrażliwości na androgeny są również istnienie u pacjenta gruczołów piersiowych przypominających kobiece, a także brak owłosienia w okolicy łonowej oraz pachowej.
Kontrowersyjne zagadnienie: leczenie obojnactwa
Z całą pewnością obojnactwo może prowadzić do różnych trudności. Z pierwszymi mogą zetknąć się rodzice, którym urodzi się dwupłciowe dziecko – stoją oni bowiem chociażby przed dylematem, czy u maluszka przeprowadzać zabieg korygujący wygląd jego narządów rozrodczych, a jeżeli tak, to w jakim kierunku.
W przypadku obojnactwa prawdziwego ciężko (a w zasadzie nawet niemożliwe) jest w momencie urodzenia stwierdzić, jaka będzie płeć psychiczna dziecka. Z tego względu część lekarzy postuluje, że wszelkie operacje korygujące wygląd narządów rozrodczych powinny być przeprowadzane dopiero wtedy, kiedy jasne będzie, jaka jest płeć psychiczna danego pacjenta.
Dowiedz się: Test na płeć dziecka z moczu daje wynik koło 10. tygodnia ciąży
Istnieje przecież zagrożenie, że dziecko przejdzie np. operację korygującą jego narządy rozrodcze w kierunku struktur żeńskich, a w przyszłości wyjdzie na jaw, że jego płeć psychiczna jest męska – prowadzić to może do niebagatelnych problemów psychicznych, takich jak chociażby trudności z zaakceptowaniem samego siebie.
Nieco podobne, acz jednak odmienne bywają problemy związane z obojnactwem rzekomym. Przykładowo osoby z obojnactwem rzekomym męskim mogą czuć się kobietami – takowemu poczuciu zdecydowanie nie można zaprzeczać. Czasami bardzo dużą rolę u takich pacjentów odgrywa stosowanie hormonalnej terapii zastępczej.
W przypadku obojnactwa rzekomego męskiego ważne są również operacje, podczas których usuwane będą jądra – potrzeba ich przeprowadzenia wynika z tego względu, że jak już wspomniano, gonady te nierzadko mają tendencję do przechodzenia transformacji nowotworowej.
