Szczepienia dzieci współcześnie są po prostu powszechne, mimo jednak tego, że są one wykorzystywane z powodzeniem od lat, i tak wielu rodziców obawia się zaszczepić dziecko. Różne bywają przyczyny takich obaw, jedną z głównych jest niedostatek rodzicielskiej wiedzy na temat szczepień.
Opiekunowie nierzadko zastanawiają się nad tym, w jaki sposób kalendarz szczepień dziecka ma zapobiec skutkom groźnych chorób zakaźnych – czas rozwiać tego rodzaju wątpliwości. Wyjaśniamy, na czym polega szczepienie dzieci i po co się je wykonuje.
Spis treści
- Skąd się wzięły szczepienia dzieci?
- Po co robić szczepienia u dziecka?
- Zasada działania szczepionek u dzieci
- Rodzaje szczepionek dla dzieci
- Korzyści płynące ze szczepienia dziecka
- Czy szczepienia rzeczywiście mogą być groźne?
Skąd się wzięły szczepienia dzieci?
Szczepienia w medycynie wykorzystywane są dłużej niż można by przypuszczać – pierwsza szczepionka została bowiem odkryta już pod koniec XVIII wieku i była nią szczepionka przeciwko ospie prawdziwej. Dzięki temu, że wielu różnych badaczy interesowało się tą właśnie metodą profilaktyki chorób zakaźnych i ich powikłań, dziś dysponujemy szczepionkami przeciwko rozmaitym chorobom zakaźnym, m.in. takim, jak wirusowe zapalenie wątroby typu B, grypa, odra czy różyczka.
Po co robić szczepienia u dziecka?
Ludzki układ odpornościowy zapewnia organizmowi obronę przed różnymi drobnoustrojami za pomocą dwóch różnych reakcji, którymi są odporność nieswoista oraz swoista. Odporność nieswoista związana jest z pewnymi uniwersalnymi procesami, które zachodzą niezależnie od tego, jakiego to rodzaju intruz wtargnie do ciała pacjenta.
Dużo bardziej "swoista" – jak zresztą wskazuje sama nazwa – jest odporność swoista. Polega ona na powstawaniu specyficznych populacji białych krwinek (limfocytów), które mają zdolność produkcji określonych, skierowanych ku konkretnym antygenom, przeciwciał. Ten rodzaj odporności wykształca się jednak wtedy, gdy komórki układu odpornościowego zetkną się z danym antygenami bakteryjnymi lub wirusowymi. Tutaj zaczyna się zarysowywać cel szczepienia dzieci.
Odporność swoista wytworzona może zostać wskutek zachorowania na daną jednostkę – np. po zachorowaniu na różyczkę – ale i po tym, jak patogen dostanie się do organizmu zupełnie inną drogą. Szczepienia doprowadzają bowiem do tego, że pacjent nie choruje po ich podaniu, a jednocześnie dochodzi wtedy do wytworzenia odporności przeciwko danemu drobnoustrojowi.
Zasada działania szczepionek u dzieci
Aby jak najbardziej zobrazować mechanizm działania szczepionek można powiedzieć, że ich stosowanie pozwala w sposób całkowicie kontrolowany doprowadzić do wytworzenia odporności swoistej, czyli reakcji skierowanych przeciwko konkretnym drobnoustrojom.
Szczepienie dzieci polegać może na podawaniu im szczepionek drogą domięśniową, donosową czy doustną, ogólnie jednak cel jest jeden – jest nim wprowadzenie do organizmu pacjenta osłabionych lub zabitych drobnoustrojów lub jedynie samych tylko ich antygenów.
Odporność przeciwko chorobom zakaźnym wytwarza się wtedy, gdy ze składnikami szczepionki zetkną się komórki układu odpornościowego. W takiej sytuacji antygeny – bakteryjne czy wirusowe – rozpoznawane są jako obcy, niechciani goście, wobec których należy wytoczyć oręż w postaci reakcji odpornościowej.
Produkowane są specyficzne przeciwciała – początkowo przeciwciała klasy IgA i IgM, później zaś przeciwciała klasy IgG. Dwa pierwsze z wymienionych rodzajów przeciwciał dość szybko zanikają, trzecie zaś pozostają w pewnych ilościach w organizmie i później są, w razie potrzeby, wykorzystywane w razie ponownego zetknięcia się z danym patogenem.
Immunoglobuliny zdecydowanie nie są jednak jedynymi substancjami, które pozostają w organizmie pacjenta po szczepieniu. Poza nimi wytworzone zostają specyficzne komórki pamięci, które – w razie ponownego wtargnięcia intruza do organizmu – są w stanie szybko go rozpoznać i rozpocząć produkcję koniecznych do jego zwalczenia przeciwciał.
Rodzaje szczepionek dla dzieci
Szczepionka to termin bardzo ogólny – do grupy tej zaliczanych jest bowiem bardzo wiele preparatów, które różnić się mogą zarówno tym, przed jakimi schorzeniami mają chronić, jak i tym, jakie dokładnie części chorobotwórczych drobnoustrojów się w nich znajdują.
W podstawowym podziale wyróżnia się dwa rodzaje szczepionek – są nimi szczepionki żywe oraz inaktywowane. W szczepionkach żywych znajdują się zdolne do namnażania, ale pozbawione zdolności do wywoływania choroby patogeny.
Szczepionki zabite (inaktywowane) zawierają natomiast martwe drobnoustroje, które nie mają potencjału do wywołania choroby. Wydawać by się mogło, że szczepionki inaktywowane powinny być znacznie bezpieczniejsze od żywych, w praktyce jednak bezpieczeństwo ich stosowania jest podobne, oprócz tego pod uwagę należy wziąć jeszcze jeden ważny aspekt.
Otóż szczepienia żywe szybciej doprowadzają do wytworzenia odporności – w przypadku szczepionek zabitych konieczne do osiągnięcia tego jest zazwyczaj więcej niż jednokrotne ich podanie.
Szczepienia podzielić można również i ze względu na to, przed jaką ilością schorzeń mają chronić. Tutaj wyróżnia się szczepionki monowalentne (zawierające antygeny jednego szczepu jednego tylko drobnoustroju) oraz szczepionki poliwalentne (skojarzone), w których obecne są antygeny dwóch lub więcej chorobotwórczych mikrobów.
Czytaj: Szczepionka 6w1. Cena, dawkowanie i zalety szczepionek skojarzonych 6w1
Szczepionka 5w1. Cena, rodzaje, zalety szczepionek 5w1
Korzyści płynące ze szczepienia dziecka
Przeciwnicy szczepienia dzieci różnie argumentują swoje stanowisko – część z nich uważa, że są one pozbawione sensu skoro np. po szczepieniu przeciwko grypie i tak możliwe jest zachorowanie na tę jednostkę.
Rzeczywiście, taka możliwość jak najbardziej istnieje, jest tutaj jednak pewien wyjątkowo ważny aspekt – otóż szczepienie faktycznie niekoniecznie w pełni zapobiega wszystkim chorobom zakaźnym, w przypadku jednak wspomnianej grypy po szczepieniu ryzyko ciężkiego przebiegu tej infekcji, jak i wystąpienia jej poważnych powikłań, jest znacząco zmniejszone.
Tak jak bowiem niektórzy sądzą, że lepsze od szczepienia jest „naturalne” przechorowanie danej jednostki, tak zdecydowanie tak nie jest. Można tutaj podać przykład odry – u osób, które nie są zaszczepione przeciwko tej chorobie, przebieg zakażenia może być bardzo gwałtowny, a do tego nasilone jest ryzyko rozwoju poważnych powikłań (takich jak np. podostre stwardniające zapalenie mózgu).
Mówiąc najogólniej, szczepienia pozwalają więc przygotować organizm na walkę z różnymi groźnymi przeciwnikami, zanim to zdążą one kiedykolwiek wtargnąć niechciani do dziecięcego organizmu. Warto tutaj wspomnieć o pewnych aspektach, o których mało który rodzic wie.
Po pierwsze szczepienia chronią nie tylko zaszczepionego, ale i innych ludzi – wtedy bowiem, gdy drobnoustroje mają zmniejszoną możliwość zakażania pacjentów, przenoszą się one znacznie trudniej również i pomiędzy osobami niezaszczepionymi.
Drugim ważnym zagadnieniem jest natomiast to, iż od lat donosi się o tym, że szczepienia chronić mogą nie tylko przed jedną konkretną chorobą zakaźną, ale i przed innym i jeszcze jednostkami.
Szczególnie zwraca się w tym przypadku uwagę na szczepienie przeciw gruźlicy (BCG) – obecnie podejrzewa się, że często odmienny niż w pozostałych krajach europejskich przebieg COVID-19 w populacji polskiej może być związany właśnie z tym, że w naszym kraju powszechne są szczepienia przeciwko gruźlicy.
Czy szczepienia rzeczywiście mogą być groźne?
Szczepienia dzieci są naprawdę bezpieczne – możliwe jest występowanie po nich niepożądanych odczynów poszczepiennych, zdarzają się one jednak rzadko, bo – według statystyk – raz na każde 10 tysięcy szczepień. Warto tutaj zresztą wspomnieć o tym, iż szczepionki są po prostu skuteczne – szacuje się, że ich skuteczność sięgać może od 85 do nawet 98%.
Niezbędne jest również i nadmienienie, że niepożądane odczyny poszczepienne w większości przypadków są mniej groźne niż potencjalne powikłania chorób zakaźnych, które mogą wystąpić u niezaszczepionych dzieci.
Czytaj: Czy szczepić dziecko w czasie pandemii koronawirusa?
Szczepienia noworodków: warto wiedzieć! Wywiad z pediatrą-neonatologiem
Czy warto szczepić dziecko na grypę? Kiedy podać szczepionkę, aby była skuteczna?
