Wrodzone wady serca u dzieci w większości wykrywane są jeszcze w czasie ciąży, głównie dzięki ultrasonografii. To szczególnie ważne w przypadku dużych wad, które mogłyby uniemożliwiać dziecku życie poza łonem.
Dzięki zdiagnozowaniu wady serca jeszcze w czasie ciąży, lekarze mają czas, aby przygotować poród dziecka w wyspecjalizowanym ośrodku i aby zaraz po rozwiązaniu noworodek mógł trafić pod opiekę kardiologów dziecięcych. Jakie są wrodzone wady serca u dzieci i jak je leczyć?
Spis treści
- Jak powstają wrodzone wady serca u dzieci?
- Budowa serca a wrodzone wady serca u dzieci
- Wrodzone wady serca u dzieci: ubytki przegrody i ubytki w przegrodzie
- Wady serca u dzieci: przetrwały przewód tętniczy
- Wady serca u dzieci: zwężenia zastawek
- Wady serca u dzieci: zwężenie cieśni aorty
- Wady serca u dzieci: wady sinicze
Jak powstają wrodzone wady serca u dzieci?
Około 50 dnia od zapłodnienia serce płodu jest już uformowane. Dalszy rozwój polega na jego doskonaleniu i usprawnianiu funkcjonowania. Jeśli w okresie kształtowania serca zadziałają czynniki zaburzające jego rozwój, powstaje wada serca.
Badanie USG w ciąży, szczególnie wykonane między 22 a 24 tygodniem, pozwala wykryć większość wrodzonych wad serca. Umożliwia określenie rokowania dla malca i potrzebę podjęcia szybkiej interwencji po porodzie, a czasem nawet jeszcze wewnątrzłonowo - niektóre operacje można wykonać w łonie matki.
Może się bowiem zdarzyć, że zaburzenie powstałe na wczesnym etapie rozwoju płodu powoduje dalszą przebudowę zastawek, komór i dużych naczyń, co skutkuje postępowaniem wady i dalszymi uszkodzeniami. Aby zrozumieć na czym polegają najczęstsze wady serca, należy poznać budowę tego ważnego narządu.
Budowa serca a wrodzone wady serca u dzieci
Aby zrozumieć, na czym polegają wady serca, najpierw trzeba poznać prawidłową jego budowę. Serce składa się z czterech komór: dwóch przedsionków (prawego i lewego) oraz dwóch komór (prawej i lewej). Prawa połowa serca jest całkowicie oddzielona od lewej.
U niemowląt krew między nimi się nie miesza. Między prawym przedsionkiem i prawą komorą, a także między lewym przedsionkiem i lewą komorą występują zastawki umożliwiające ruch krwi w jedną stronę. Dzięki nim krew nie przepływa z przedsionków do komór non stop, ale w odpowiednim momencie, czyli w czasie skurczu przedsionków.
Do obu przedsionków uchodzą żyły, zaś z komór wychodzą tętnice. Duża tętnica, której rozwidlenia rozprowadzają utlenowaną krew po całym organizmie nosi nazwę aorty. Między lewą komorą a wychodzącą z niej aortą także są zastawki, aby krew wypływała na obwód w czasie skurczu komór pod odpowiednim ciśnieniem, a nie cały czas.
Po rozprowadzeniu krwi po całym organizmie, oddaniu tlenu i pobraniu dwutlenku węgla, krew wraca żyłami do prawego przedsionka. Stąd przepływa do prawej komory i tętnicą płucną trafia do płuc, aby się natlenić. Z płuc żyłami wędruje do lewego przedsionka, następnie dzięki zastawkom do lewej komory i znów do aorty. Wrodzone wady serca mogą dotyczyć wszystkich składowych tego systemu.
Czytaj: Udar mózgu u dziecka - czy u dzieci ta choroba w ogóle występuje?
Sińce pod oczami u niemowlęcia i dziecka – skąd się biorą, czy są niebezpieczne?
Wrodzone wady serca u dzieci: ubytki przegrody i ubytki w przegrodzie
Najczęstszą wadą wrodzoną serca jest ubytek w przegrodzie międzykomorowej, VSD. Nieco rzadziej występuje ubytek przegrody między przedsionkami, ASD (atrial septal defect). Stanowi około 7-12 procent wszystkich wad wrodzonych serca.
ASD może występować we różnych częściach przegrody, zwykle jednak w miejscu, gdzie po porodzie powinien zamknąć się tzw. otwór owalny. W czasie życia płodowego umożliwia on prawidłowe funkcjonowanie układu krążenia, ale po porodzie otwór staje się zbędny.
Niewielkie ubytki nie powodują żadnych dolegliwości. Większe wywołują szmer nad sercem i nawracające infekcje układu oddechowego. Często otwór jest wykrywany dopiero wtedy, gdy lekarz usłyszy szmer nad sercem.
Większość małych ubytków zamyka się sama w ciągu kilku miesięcy. Duże trzeba zamknąć operacyjnie za pomocą specjalnej łaty lub szwu albo dzięki implantowi wprowadzonemu przez specjalny cewnik. Zapobiega to zaburzeniom rytmu serca i niewydolności w późniejszym okresie życia dziecka.
Wady serca u dzieci: przetrwały przewód tętniczy
W okresie życia płodowego, gdy krążenie dziecka wygląda inaczej niż po urodzeniu, między aortą a tętnicą płucną jest przewód, którym krew omija płuca. To konieczne, bo płód nie oddycha przecież płucami. Jednak po porodzie, gdy praca płuc rusza pełną parą, przewód tętniczy Botalla staje się zbędny. Zamyka się sam w ciągu 24 godzin.
Jeśli do tego nie dojdzie, lekarze rozpoznają przetrwały przewód tętniczy. Wtedy krew przecieka z aorty do tętnicy płucnej obciążając płuca nadmierną objętością krwi. Krążenie płucne i lewa połowa serca są znacznie przeciążone. Nad sercem słychać głośny szmer.
Gdy przeciek jest duży, dziecko słabo rośnie, rozwija się z opóźnieniem, często zapada na zapalenia dolnych dróg oddechowych. Przewód trzeba zamknąć zabiegowo, aby nie dopuścić do uszkodzenia serca i płuc. Najczęściej lekarze zamykają przewód przezskórnie specjalną sprężynką, tzw. coilem. Rzadziej potrzebna jest operacja.
Wady serca u dzieci: zwężenia zastawek
Kolejne spośród najczęstszych wad dotyczą zwężenia zastawek: aorty (SA - aortic stenosis) lub tętnicy płucnej (PS – pulmonary stenosis). Krew nie może wówczas wypłynąć swobodnie z komory: lewej w przypadku zwężenia zastawki aorty lub prawej w zwężeniu zastawki tętnicy płucnej.
Dziecko źle toleruje wysiłek, słabo rośnie, mogą zdarzać się omdlenia. Leczenie uzależnione jest od stopnia zwężenia. Większość dzieci wymaga leczenia w pierwszych latach życia. Polega ono na poszerzaniu zastawki specjalnym balonikiem, czasem w ostateczności zastąpieniu jej protezą.
Wady serca u dzieci: zwężenie cieśni aorty
Wada ta stanowi 8-10% wszystkich wad wrodzonych serca. Częściej dotyczy chłopców. Polega na zwężeniu aorty (największej tętnicy) na odcinku niedaleko od wyjścia z serca. Aorta i jej odgałęzienia rozprowadzają krew po całym organizmie. W przypadku tej wady narządy poniżej zwężenia nie mogą prawidłowo się rozwijać ani funkcjonować, ponieważ są zbyt słabo ukrwione.
Ponieważ zwężenie występuje poniżej odejścia naczyń zaopatrujących głowę i ramiona, zaburzenia obejmują dolną część ciała. Wada objawia się więc słabym tętnem na tętnicach poniżej zwężenia (na udach), a prawidłowym lub podwyższonym na ramionach. Nogi mogą być sine i wolniej rosnąć.
Gorsze ukrwienie dotyczy też narządów wewnętrznych, szwankują także nerki. Leczenie polega na poszerzeniu zwężenia za pomocą specjalnego balonika lub założeniu stentu naczyniowego rozszerzającego naczynie. Czasem niezbędna jest operacja: wycięcie zwężenia i złączenie powstałych dwóch części aorty.
Wady serca u dzieci: wady sinicze
Tak nazywają się wady, w których od początku dochodzi do tak poważnych przecieków i nieprawidłowości w sercu, że dziecko jest niedotlenione, co od początku objawia się sinicą. Zwykle niezbędna jest natychmiastowa interwencja kardiologiczna, bez której dziecko nie mogłoby przeżyć. Oto dwie najczęściej występujące wady sinicze.
- Przełożenie wielkich pni tętniczych, TGA (transposition of the great arteries) polega na tym, że duże tętnice wychodzące z serca są pozamieniane miejscami. Aorta odchodzi nie z lewej, lecz z prawej komory, zaś tętnica płucna nie z prawej, lecz z lewej komory. Skutek jest taki, że istnieją dwa niezależne zamknięte obiegi krwi. W jednym krąży stale krew odtlenowana (tylko teoretycznie zaopatruje cały organizm z wyjątkiem płuc). W drugim wyłącznie krew utlenowana (przepływa stale do płuc i wraca do serca). W takiej sytuacji życie nie jest możliwe. Jedyny ratunek polega na utrzymaniu przepływu krwi przez przecieki istniejące w okresie życia płodowego: przewód tętniczy i otwór między przedsionkami. Daje to lekarzom możliwość przygotowania dziecka do operacji korygującej położenie tętnic.
- Tetralogia Fallota to złożona i dość skomplikowana wada. Składa się z czerech zaburzeń: w przegrodzie międzykomorowej jest ubytek, komora prawa jest przerośnięta, tętnica płucna zwężona, a aorta przesunięta. Objawy są poważne, Szybko pojawia się sinica. Aby umożliwić dziecku życie konieczna jest interwencja chirurgiczna, zwykle kilkuetapowa.
Czytaj również: Leczenie wewnątrzmaciczne: jakie wady płodu można leczyć jeszcze przed urodzeniem?
Koarktacja aorty - rzadka wada serca
Dlaczego robi nam się słabo? Dlaczego mdlejemy? Jak sobie z tym radzić?
