Meningokoki to bakterie, dwoinki zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (łac. Neisseria meningitidis). Mogą wywołać inwazyjną chorobę meningokokową (występuje pod postacią zapalenia opon mózgowych lub sepsy) oraz - rzadziej - zakażenia nieinwazyjne, jak zapalenie spojówek czy ucha środkowego.
Inwazyjna choroba meningokokowa (IChM) nie zdarza się często, jednak przy braku szybkiego działania ma niekorzystne rokowania. To nie tylko zagrożenie zdrowia, ale i życia. Warto poznać wroga i skutecznie się przed nim bronić. Jak? Najlepszą profilaktyką są szczepienia.
Jak można zakazić się meningokokami?
Być może i ty jesteś nosicielką tych bakterii. Meningokoki bytują w jamie nosowo-gardłowej zdrowych osób, nie powodując u nich żadnych objawów. Są przenoszone drogą kropelkową lub przez bezpośredni kontakt (np. picie z tej samej szklanki). Do zakażenia najczęściej nie dochodzi - meningokoki charakteryzują się stosunkowo niską zakaźnością. Jednak gdy trafią na podatną osobę, atakują błyskawicznie.
Zakażenie najczęściej dotyczy dwóch grup:
- dzieci do piątego roku życia (przede wszystkim - niemowlęta),
- młodzież i młodzi dorośli (16-21 lat).
Z opublikowanych przez KORUN danych wynika, że zapadalność na inwazyjną chorobę meningokokową wciąż jest największa w grupie dzieci 0-11 miesięcy. Najczęściej (dane za 2023 r.) chorują niemowlęta w województwie warmińsko-mazurskim, podlaskim oraz lubuskim.
Meningokoki - objawy
Okres wylęgania inwazyjnej choroby meningokokowej to średnio trzy-cztery dni. Niestety, zakażenie meningokokami bywa diagnozowane zbyt późno, głównie ze względu na to, że jego pierwsze objawy są mylące, podobne do „zwykłej” infekcji (to np. osłabienie, bóle mięśni, gorączka). Może się wydawać, że dziecko czuje się lepiej, symptomy ustępują. Po chwili atakują ze zdwojoną siłą.
- Objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych to m.in. silny ból głowy, światłowstręt, zaburzenia świadomości.
- Objawy sepsy mogą różnić w zależności od intensywności, charakterystycznym (ale nie zawsze obecnym) jest wysypka wybroczynowa.
Wybroczny - punkciki zlewające się w plamy - nie bledną pod naciskiem. Test szklanki może brzmieć zabawnie, jednak naprawdę może pomóc rozpoznać chorobę – wyraźnie pokazuje, że wybroczyny nie znikają.
Zakażenie przebiega błyskawicznie od „banalnych” objawów, do poważnego stanu, który realnie zagraża zdrowiu i życiu dziecka. Inwazyjna choroba meningokokowa jest jedną z najgroźniejszych chorób zakaźnych. Szybkie leczenie jest kluczowe.
Choroba obarczona jest wysoką śmiertelnością, a osoby, które przeżyły, mogą mieć trwałe powikłania. To m.in. niedosłuch, padaczka czy zaburzenia emocjonalne.
Gorączka, rozpaczliwy płacz, pulsujące ciemiączko, senność, wybroczyny - to przykłady objawów, które powinny nas zaalarmować. Niestety, inwazyjna choroba meningokokowa bywa zdradliwa, nie wszystkie symptomy muszą się pojawić, występują w różnej kolejności, z różnym natężeniem.
Szczepionka przeciw meningokokom
Meningokoki mają różne serotypy, wyodrębnione na podstawie różnic w budowie otoczki bakterii. Za inwazyjną chorobę meningokokową najczęściej odpowiadają meningokoki z serogrupy B i C, udział mają również te W i Y. U najmłodszych zdecydowana większość zachorowań na IChM to ta wywołana menigokokami serogrupy B.
Istnieje skuteczna ochrona przed zachorowaniem, czyli szczepionka. Szczepienie przeciw meningokokom znajduje się w Programie Szczepień Ochronnych.
Są różne rodzaje:
- szczepionki białkowe przeciw meningokokom serogrupy B,
- szczepionki skoniugowane przeciw meningokokom serogrupy C oraz A, C, W135 i Y (istnieje szczepionka czterowalentna, skierowana przeciw meningokokom A, C, W-135, Y).
Szczepienia są zalecane m.in. niemowlętom powyżej drugiego miesiąca życia czy dzieciom, które są narażone na ryzyko inwazyjnej choroby meningokokowej - np. tych, które chodzą do żłobka czy przedszkola (zbiorowiska sprzyjają zakażeniu).
To, ile dawek szczepionki przeciwko meningokokom należy podać zależy od rodzaju szczepionki. Zazwyczaj to dwie lub trzy dawki.
Niestety, szczepienie przeciw meninogokokom jest jednym z tych zalecanych w kalendarzu szczepień. Rodzice muszą sami za nie zapłacić, nie podlegają refundacji.
Darmowe szczepienia na meningokoki 2025
Pojedyncza dawka szczepionki przeciw meningokokom to wydatek rzędu kilkuset złotych. Chociaż nie znajdują się wśród obowiązkowych, bezpłatnych, szczepień, warto pomyśleć o nich jako o inwestycji w zdrowie dziecka.
Warto także regularnie sprawdzać lokalne programy. Chociaż szczepionka nie jest refundowana na poziomie krajowym, w niektórych regionach można zaszczepić dzieci za darmo. To np.:
- Program polityki zdrowotnej szczepień przeciwko meningokokom serogrupy B dla dzieci do lat 3 z województwa mazowieckiego na lata 2023-2025
- Program polityki zdrowotnej w zakresie profilaktyki zakażeń meningokokowych typu B wśród dzieci w wieku od 2 do 36 miesiąca życia, zamieszkałych w Gminie Miejskiej Kraków, na lata 2024-2026
- Program profilaktyki realizowany w Kielcach.
Miejsca rozchodzą się bardzo szybko, warto śledzić aktualności związane z prowadzonymi programami. I sprawdzać, czy nie pojawiają się nowe.
