Wirus HPV ma swoje święto. 4 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Świadomości HPV. Wirus brodawczaka ludzkiego wywołuje łagodne dolegliwości, których przebieg jest bezobjawowy, a wiele osób w ogóle nie wie, że jest jego nosicielem. Jednak HPV ma i mroczną stronę - odpowiada za olbrzymią większość zachorowań na raka szyjki macicy. Powoduje i inne nowotwory złośliwe.
Międzynarodowy Dzień Świadomości HPV ma nam uświadomić nie tylko zagrożenia, ale przede wszystkim - możliwość skutecznej profilaktyki. To szczepienie na HPV.
Spis treści
- Co to jest HPV?
- Jak można zarazić się HPV?
- Jakie są objawy HPV?
- HPV - szczepienie
- Czy cytologia wykrywa HPV?
- Jak wyleczyć HPV?
- Wirus HPV a ciąża
Co to jest HPV?
Wirus HPV (ang. Human Papillomavirus) to wirus brodawczaka ludzkiego. Należy do rodziny tzw. wirusów brodawczaka (dotychczas sklasyfikowano ich ponad 200), które występują i u innych gatunków.
HPV to zarówno wirusy niskiego ryzyka, które odpowiadają za najczęściej łagodne zmiany na skórze (to m.in. brodawki zwykłe i płaskie, kłykciny kończyste - brodawki narządów płciowych, brodawki krtani) oraz wirusy o wysokim potencjale onkogennym. One są odpowiedzialne za zmiany przedrakowe i raka szyjki macicy oraz inne choroby nowotworowe.
Najczęstszym nowotworem złośliwym wywołanym przez HPV jest rak szyjki macicy (zakażenie odpowiada niemal za 100 proc. przypadków), jednak wirus może wywołać i inne nowotwory, również u mężczyzn.
Czy wirus HPV jest groźny? Wszystko zależy od jego typu. Te onkogenne są związane ze stanami przedrakowymi i zachorowaniem na nowotwory. Poza rakiem szyjki macicy to:
- nowotwory pochwy i sromu,
- nowotwory odbytu,
- nowotwór prącia,
- nowotwory głowy i szyi (jamy ustnej, nosogardzieli, nasady języka, migdałka i gardła).
Jak można zarazić się HPV?
Do zakażenia HPV dochodzi przede wszystkim drogą płciową (uwaga: do przeniesienia wirusa nie jest konieczny pełny stosunek, wystarczy kontakt skórny - dlatego prezerwatywa nie chroni całkowicie przed zakażeniem, a zmniejsza ryzyko). 80 proc. aktywnych seksualnie osób było lub będzie zakażonych HPV. Do zakażenia najczęściej dochodzi w pierwszych miesiącach aktywności seksualnej.
HPV przenosi się:
- drogą płciową,
- przez bezpośredni kontakt ze zmianami skórnymi lub na błonie śluzowej,
- drogą wertykalną w czasie porodu (niewielkie ryzyko zakażenia).
Jakie są objawy HPV?
Wirus HPV infekuje komórki skóry i błon śluzowych (tkanki wyściełają np. usta czy narządy płciowe). Zakażenie wirusem HPV często jest bezobjawowe, nie wywołuje zmian chorobowych i ulega samowyleczeniu (samoistnie ustępuje w ciągu ok. dwóch lat od zakażenia).
Oprócz zakażenia bezobjawowego, możemy mieć do czynienia z zakażeniem objawowym. Wtedy obserwujemy:
- brodawki - zwykłe, płaskie itp.,
- brodawki w okolicach narządów płciowych oraz odbytu (kłykciny kończyste),
- zmiany przednowotworowe narządów płciowych.
Pamiętajmy, że rak szyjki macicy rozwija się długo, może to być i ponad 10 lat, poprzedzają go stany przedrakowe. Dlatego tak duże znaczenie mają regularne badania profilaktyczne.
Wirus HPV u mężczyzn może nie dawać żadnych symptomów, mogą pojawić się objawy skórne - brodawki, nie tylko na penisie, ale i np. w pachwinach. Zmiany nie zawsze są dobrze widoczne, dlatego gdy coś nas niepokoi, idźmy do lekarza (przede wszystkim do pierwszego kontaktu, który ew. wręczy nam skierowanie do specjalisty, np. dermatologa czy urologa).
HPV - szczepienie
Najskuteczniejszą profilaktyką zachorowania na raka szyjki macicy (oraz inne choroby wywoływane przez wirus brodawczaka ludzkiego) jest szczepienie przeciw HPV. Jest ono rekomendowane przed rozpoczęciem współżycia, jednak szczepienie na HPV dorosłych również może przynieść korzyści. Szczepionka powinna być zalecona kobietom, które są diagnozowane i leczone z powodu stanów przedrakowych szyjki macicy.
Od 1 czerwca 2023 r. w Polsce jest realizowany Powszechny Program Szczepień przeciw HPV dziewcząt i chłopców. Od 1 września 2024 r. obejmuje on dziewczynki i chłopców od dziewięciu do 14 lat. Szczepienie na HPV jest jednym z tych zalecanych, w ramach programu podawane jest w dwóch dawkach, a odstęp między nimi wynosi od sześciu do 12 miesięcy.
Szczepienie na HPV dla chłopców wywołuje wątpliwości, głównie z powodu kojarzenia wirusa z rakiem szyjki macicy. Należy jednak pamiętać, że mężczyźni są nie tylko „przekaźnikiem”. HPV odpowiada i - chociażby - za raka prącia. Warto mieć na uwadze, że szczepienie chłopców zapobiega przenoszeniu zakażenia na kobiety - szczepiąc syna chronisz jego przyszłe partnerki.
Szczepionki HPV - cena
Z bezpłatnych szczepień przeciw HPV mogą skorzystać:
- dziewczynki i chłopcy od dziewięciu do 14 lat w ramach powszechnego programu szczepień (bez recepty),
- dziewczynki i chłopcy, którzy z racji wieku nie kwalifikują się do programu (potrzebna jest recepta).
Dorośli (powyżej 18 roku życia) mogą skorzystać z 50 proc. refundacji. Za szczepionkę przeciw HPV zapłacą ok. 150 zł.
Polecany artykuł:
Czy cytologia wykrywa HPV?
Tak, cytologia wykrywa zmiany w nabłonku. Zmiany przednowotworowe można uwidocznić nie tylko podczas cytologii, ale i badań molekularnych, czyli tzw. testów HPV.
Polki mogą wykonać badanie cytologiczne w ramach programu profilaktyki raka szyjki macicy. Jest on skierowany do kobiet od 25 do 64 roku życia. Jak zapowiada Ministerstwo Zdrowia, program badań przesiewowych ma być rozszerzony o dwa badania:
- test HPV HR, który wykrywa obecność wirusa brodawczaka ludzkiego o wysokim ryzyku onkogennym,
- cytologię na podłożu płynnym, która zwiększa skuteczność wykrywania zmian przednowotworowych.
Ich połączenie zwiększa szansę na wczesne wykrycie nieprawidłowości i wdrożenie leczenia.
Jak wyleczyć HPV?
Stany przedrakowe można skutecznie leczyć - szanse zwiększa wczesna diagnoza. Niestety, leczenie raka szyjki macicy i innych nowotworów złośliwych wywołanych przez wirus HPV nie zawsze jet skuteczne. Dlatego trzeba podkreślać znaczenie badań profilaktycznych, które pozwalają na wykrycie zmian we wczesnym stadium.
Nie ma leku przeciwwirusowego, który spowodowałby całkowite usunięcie wirusa HPV z organizmu.
Najlepszym zabezpieczeniem są szczepienia na HPV.
Wirus HPV a ciąża
Kobiety chcą wiedzieć, czy (i jak) wirus brodawczaka ludzkiego wpływa na ciążę i dziecko. Aby rozwiać wątpliwości, zadałam kilka pytań ekspertowi. Odpowiada Katarzyna Sachadel, specjalista położnictwa i ginekologii, starszy asystent w Klinice Położnictwa i Ginekologii Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie.
Czy wirus HPV jest groźny w ciąży?
Doniesienia naukowe na ten temat są sprzeczne. Prawdopodobnie infekcja wirusem HPV u ciężarnej pacjentki może zwiększać ryzyko porodu przedwczesnego i przedwczesnego odpływania płynu owodniowego. Niemniej, informacje te wymagają dalszej analizy i przeprowadzenia dalszych badań na dużych grupach populacyjnych pacjentek ciężarnych.
Czy można rodzić naturalnie?
Tak, infekcja HPV nie jest przeciwwskazaniem do porodu drogami natury. Wskazaniem do wykonania cięcia cesarskiego jest jedynie rzadko występująca postać infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego, tj. kłykciny kończyste olbrzymie, których rozmiar może stanowić przeszkodę porodową.
Czy matka może zarazić dziecko?
Tak, w trakcie ciąży może dojść zakażenia dziecka. Droga porodu nie chroni przed takim zakażeniem. Infekcje u noworodków/niemowląt zdarzają się nieczęsto, większość z nich jest bezobjawowa, a w szóstym miesiącu życia, prawie u wszystkich dzieci, wirus jest już nieobecny.
Skąd w ogóle wiedzieć, czy jesteśmy nosicielkami, jakie kroki podjąć na etapie planowania ciąży?
Wiedzę na temat nosicielstwa może dostarczyć nam pobranie wymazu z szyjki macicy w kierunku obecności wirusa brodawczaka ludzkiego. Czasami samo badanie pacjentki na fotelu ginekologicznym i uwidocznienie charakterystycznych zmian, pod postacią kłykcin kończystych wystarczy do postawienia diagnozy.
Najważniejszą metodą profilaktyki pierwotnej przed zakażeniem jest szczepienie przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego. Na etapie planowania ciąży, nadal można takie szczepienie uzupełnić, co zwiększa szansę pacjentki na uniknięcie zakażenia.
