Spis treści
- Rehabilitacja pulmonologiczna: dla kogo?
- Rehabilitacja pulmonologiczna: co daje?
- Rehabilitacja pulmonologiczna: na czym polega?
- Rehabilitacja pulmonologiczna: refundacja z NFZ
- Rehabilitacja pulmonologiczna: przeciwwskazania
Rehabilitacja pulmonologiczna nie jest niczym nowym. Na świecie praktykowana jest od dziesięcioleci i wywodzi się z tradycji tzw. gimnastyki oddechowej, którą stosowano już pod koniec XIX wieku, i którą w latach 30. XX wieku wzbogacono o ćwiczenia oddechowe i inne zabiegi fizjoterapii klatki piersiowej (w tym tzw. toaletę drzewa oddechowego). Również i w Polsce jej zalążki stosowane były jeszcze przed II wojną światową. Pacjenci cierpiący na "suchoty", jak wówczas określano gruźlicę, kierowani byli do podmiejskim uzdrowisk, gdzie schorzenie to próbowano leczyć świeżym, nasyconym sosnowymi olejkami, powietrzem. Obecnie jednak rehabilitacja pulmonologiczna w Polsce wygląda zupełnie inaczej i stosowana jest w innych przypadkach.
Zgodnie z definicją, jaką sformułowano w Narodowym Instytucie Zdrowia w USA, rehabilitacja pulmonologiczna to szereg zabiegów, stosowanych u osób chorych na przewlekłe schorzenia układu oddechowego, indywidualnie dostosowanych do potrzeb danego pacjenta, których celem jest poprawa ich stanu zdrowia. Zmniejszając uciążliwości wynikające z choroby rehabilitacja pulmonologiczna ma również poprawić sprawność fizyczną, stan psychiczny, słowem - jakość życia osoby przewlekle chorej.
Spis treści:
- Rehabilitacja pulmonologiczna: dla kogo?
- Rehabilitacja pulmonologiczna: co daje?
- Rehabilitacja pulmonologiczna: na czym polega?
- Rehabilitacja pulmonologiczna: refundacja z NFZ
- Rehabilitacja pulmonologiczna: przeciwwskazania
Rehabilitacja pulmonologiczna: dla kogo?
Do programów rehabilitacji pulmonologicznej kierowani są przede wszystkim pacjenci chorzy na przewlekłe choroby układu oddechowego, zalecana jest ona również w przypadku każdego schorzenia, które w jakiś sposób upośledza czynność układu oddechowego. Główne wskazania do rehabilitacji pulmonologicznej to:
- przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP),
- mukowiscydoza,
- astma oskrzelowa,
- śródmiąższowe choroby tkanki płucnej (w tym sarkoidoza, pylice, zwłóknienia),
- rozstrzenia oskrzeli,
- choroby i zaburzenia ściany klatki piersiowej, a także nerwowo-mięśniowe w tej okolicy,
- nowotwory płuc.
Jednak taka rehabilitacja wdrażana jest również i w innych przypadkach, które mogą wpływać na pracę układu oddechowego:
- po zabiegach operacyjnych na klatce piersiowej (m.in. związanymi z wycięciem nowotworu płuca, przeszczepieniu płuc czy zmniejszeniu ich objętości),
- a także po operacjach górnej części jamy brzusznej, w następstwie których utrudnione jest funkcjonowanie układu oddechowego.
Gdy pacjent wymagający rehabilitacji pulmonologicznej cierpi również na schorzenia układu krążenia, rehabilitację łączy się również z rehabilitacją kardiologiczną.
Rehabilitacja pulmonologiczna: co daje?
Rehabilitacja pulmonologiczna łagodzi objawy choroby i w takim stopniu, w jakim to możliwe, przywraca prawidłową czynność układu oddechowego, m.in. zmniejsza uczucie duszności. Zwiększa również wydolność fizyczną, siłę i wytrzymałość mięśni, co z kolei przekłada się na lepszą sprawność ruchową.
Pacjent poddany rehabilitacji pulmonologicznej staje się wyraźnie lepiej. Wielu pacjentów podkreśla, że odzyskuje możliwość normalnego funkcjonowania i zaczyna radzić sobie z czynnościami, które do tej pory sprawiały spore trudności - jak choćby wchodzenie po schodach. To z kolei przekłada się na poprawę komfortu życia codziennego, w konsekwencji często również poprawia samopoczucie chorego i jego samoocenę, a także zwiększa poczucie jego bezpieczeństwa i uwalnia od negatywnych myśli.
Widoczne efekty rehabilitacji pulmonologicznej, przede wszystkim poprawa jakości życia, wielu chorych skłaniają też do dalszego stosowania się do zaleceń lekarza, przede wszystkim odpowiedniej aktywności fizycznej. A dzięki temu, że objawy choroby są mniej uciążliwe, a często też wolniej postępują, możliwe jest ograniczenie częstotliwości wizyt lekarskich i pobytów w szpitalu.
Rehabilitacja pulmonologiczna: na czym polega?
Program rehabilitacji pulmonologicznej dobierany jest indywidualnie, w zależności od stanu chorego, a także jego indywidualnych potrzeb oraz leczenia, jakie stosowane było do tej pory.
Zanim rehabilitacja pulmonologiczna w ogóle zostanie rozpoczęta, lekarz musi kompleksowo ocenić stan i czynności układu oddechowego. W tym celu trzeba wykonać szereg badań, w tym:
- morfologię i podstawowe badania biochemiczne,
- spirometrię z testem odwracalności,
- zdjęcie RTG klatki piersiowej,
- ocenę saturacji tlenem krwi tętniczej,
- EKG,
- próbę wysiłkową.
Oceniana jest również budowa i skład ciała (w tym wzrost, BMI, stan mięśni) pacjenta, badana jest aktywność fizyczna, oceniane ryzyko chorób i stopień uzależnienia od palenia tytoniu. Lekarz ocenia także potrzeby edukacyjne pacjenta oraz określa jego indywidualne preferencje i cele związane z rehabilitacją.
Właściwa rehabilitacja pulmonologiczna ma kilka części składowych:
- trening fizyczny,
- edukację chorego (oraz jego rodziny lub opiekunów),
- tzw. interwencję psychologiczną i socjalną oraz behawioralną (jeśli jest konieczna).
Najważniejszym elementem rehabilitacji pulmonologicznej jest trening fizyczny. Zaleca się, by w trakcie jej trwania pacjent utrzymywał wysiłek na poziomie 60-75 proc. maksymalnego wysiłku, jaki jest w stanie osiągnąć. Badania udowodniły, że taki trening istotnie poprawia tolerancję wysiłkową. Większość programów rehabilitacji pulmonologicznej uwzględnia treningi wytrzymałościowe, które odbywają się od dwóch do nawet pięciu razy w tygodniu i trwają 20-30 minut. W tym czasie pacjent wykonuje ćwiczenia, które zwiększają wytrzymałość ramion i rąk (większość czynności życiowych wymaga ich używania), a także trening kończyn dolnych, w trakcie którego chorzy ćwiczą na bieżni i cykloergonometrze. Stosowane są również ćwiczenia siłowe (które polegają zwykle na podnoszeniu ciężarków), a także ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni oddechowych, w których trakcie stosowane są specjalne obciążenia.
Kolejnym elementem rehabilitacji jest edukacja - jej celem jest wyjaśnienie pacjentowi, jak doszło do choroby, i jakie znaczenie mają poszczególne elementy terapii oraz jak działają leki, które dostaje i jakie mogą powodować efekty uboczne. W jej trakcie pacjenci uczą się również właściwie oddychać - trenują oddychanie przez zaciśnięte usta oraz tzw. oddychanie przeponowe). Uczą się również technik toalety drzewa oddechowego, takich jak ćwiczenia efektywnego kaszlu, technika ewakuacji wydzieliny czy drenaż ułożeniowy.
U wielu pacjentów - przede wszystkim tym, którzy z powodu choroby przewlekłej cierpią na depresję i nie radzą sobie w trudnych sytuacjach, podejmowana jest również interwencja psychosocjalna oraz behawioralna, która polega zarówno na indywidualnych spotkaniach z psychologiem lub psychiatrą, jak i na spotkaniach w grupach wsparcia.
Pacjentem poddawanym rehabilitacji pulmonologicznej opiekuje się zespół specjalistów, wśród których jest lekarz, fizjoterapeuta, dietetyk, pielęgniarka, terapeuta zajęciowy, psycholog kliniczny, a także pracownik socjalny.
Rehabilitacja pulmonologiczna: refundacja z NFZ
Programy rehabilitacji pulmonologicznej organizowane są zazwyczaj przez oddziały pulmonologiczne lub przychodnie, a prowadzi się je zarówno w warunkach szpitalnych, jak i ambulatoryjnych oraz domowych. Największe korzyści daje rehabilitacja rozpoczynana jeszcze w szpitalu, następnie kontynuowana w trybie ambulatoryjnym i stopniowo przenoszona do domu, przy coraz większym zaangażowaniu chorego i jego opiekunów.
Rehabilitacja pulmonologiczna w warunkach stacjonarnych na NFZ przeznaczona jest dla tych chorych, których stan zdrowia lub choroby współistniejące wymagają stałej opieki. Skierowanie na taką rehabilitację moga wystawić lekarze z oddziałów:
- pulmonologicznego,
- gruźlicy i chorób płuc,
- chirurgii klatki piersiowej,
- kardiologicznego,
- chorób wewnętrznych,
- laryngologicznego,
- onkologicznego,
- alergologicznego.
Skierowanie może być także wystawione przez lekarza z poradni gruźlicy i chorób płuc, alergologicznej, rehabilitacyjnej lub chirurgii klatki piersiowej.
Czas trwania takiej rehabilitacji wynosi do trzech tygodni, chyba, że istnieje uzasadniona konieczność jej przedłużenia - decyzję wydaje wówczas lekarz prowadzący, a pisemnej zgody musi udzielić dyrektor oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia.
Rehabilitacja pulmonologiczna: przeciwwskazania
Mimo, że rehabilitacja pulmonologiczna daje bardzo dobre efekty, nie każdy chory może z niej skorzystać. Istnieje bowiem szereg przeciwwskazań, które to uniemożliwiają. Należą do nich:
- choroba niedokrwienna serca,
- choroba nowotworowa w stadium przerzutów,
- ciężkie nadciśnienie płucne,
- ostra postać serca płucnego,
- niewydolność nerek,
- zaburzenia czynności wątroby znacznego stopnia,
- ciężkie zaburzenia psychiczne, z których powodu kontakt z chorym jest ograniczony i nie jest on w stanie wykonywać poleceń,
- nadużywanie leków i substancji psychotropowych,
- palenie tytoniu.
